Vivaldi moet bij zichzelf ten rade: kunnen de coalitiepartners van de zeven partijen nieuw leven blazen in de coalitie? De premier, Alexander De Croo (Open Vld), kon na stevige druk in de media, en een aantal niet te misverstane eisenpakketten van zijn partijvoorzitter, niet anders dan een ‘zomerakkoord’ aankondigen. Hij startte meteen zeven werven op, domeinen waarop hij wil laten zien dat zijn regering (nog) werkt. Vandaag staat zo nog maar eens het verhogen van het defensiebudget op de agenda. Daar pakken zich al donkere wolken samen: de socialisten schuiven mee, misschien zelfs Groen, richting 2 procent van het bbp. Maar de Franstalige groenen van Ecolo zien zo’n extra verhoging van 10 miljard gewoon niet zitten. De vraag is of er zo opnieuw schwung in de coalitie komt. “De premier z’n zomerakkoord is al teruggefloten door de helft van zijn partners. Triest eigenlijk”, zo duidt een Vivaldi-partijvoorzitter.
In het nieuws: Vanmiddag samenkomst van Vivaldi.
De details: Defensie op de agenda, maar ook het grotere geheel: de werven voor het zomerakkoord.
- Met een succesje op zak, keert eerste minister De Croo terug van de Europese top. Want wat elders in Europa echt het nieuws niet haalde, werd in pakweg Het Laatste Nieuws een premier die “triomfeert op de Europese top“. De reden van die ’triomf’? Het prijzenplafond voor gas, waar De Croo nu al maanden, in overleg met zijn minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) op hamert.
- De Belgische diplomatie, die tijdelijk ook onder De Croo valt, met de afwezigheid van minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR), spande zich de afgelopen weken hard in om toch maar een doorbraak te krijgen in dat dossier. De premier zelf legde een pak internationale contacten: een kolfje naar zijn hand. Ook de Italianen, onder premier Mario Draghi, trokken Europees hard aan de kar. Maar de ideologische tegenstand was niet min: landen als Duitsland, maar ook Nederland met een liberale premier Mark Rutte, lopen niet warm van te fors ingrijpen op de vrije markt.
- Een doorbraak kwam er dinsdag dan toch op de Europese top, tenminste volgens de premier zelf, die de zaak handig verkocht op zijn perspunt achteraf.
- “Er is nu aan de Europese Commissie gevraagd om dat instrument klaar te maken.”
- “Je kan er maar mee dreigen als het klaar is.”
- “Ik ben geen voorstander om dat te moeten te gebruiken. Maar het is zoals met Defensie, als je het nodig hebt, moet je een credibele afweer hebben.”
- “Het moet op heel korte termijn inzetbaar zijn.”
- Dat was meteen een wel heel voluntaristische invulling van wat de EU-landen precies de Europese Commissie hebben opgedragen. Al maandag gaf de Europese Commissaris voor Economie Paolo Gentiloni aan dat zo’n effectief prijsplafond er niet in zat, wegens te veel tegenstanders. “Maar de Commissie kan het wel gaan bestuderen”, zo stelde hij aan Reuters. “Een belangrijke stap”, zei de Italiaan, die wel vaker Draghi steunt achter de schermen.
- De slottekst van de top zette dus de deur open, maar blonk ook uit in vaagheid op dit punt: “De Europese Commissie zal met internationale partners manieren onderzoeken om stijgende energieprijzen tegen te gaan, met inbegrip van de haalbaarheid van tijdelijke prijsplafonds.”
- Niet iedereen interpreteerde dat alsof er, tegen de winter, zo’n kant-en-klaar prijsplafond zal ingezet worden om de markt te ‘corrigeren’: het politieke akkoord op Europees niveau om dat te doen is er in elk geval niet, wel om het “te onderzoeken”. Uitgerekend de liberale spitsbroeder Rutte gooide in zijn persbriefing achteraf koud water op het enthousiasme van De Croo.
- Hoe dan ook: dat het prijsplafond de eindtekst alvast wél haalde, is een overwinning voor de Belgische en Italiaanse premier. Het zal de Europese energiemarkt in elk geval wakker maken, en zo mogelijk uit zichzelf al de prijzen drukken, zo hoopt men binnen de Vivaldi-regering.
The Big Picture: Waarom Vivaldi nu aan de bak moet.
- Een dag na de Europese top, snijdt de premier binnen Vivaldi gesprekken over een zomerakkoord aan. Dat moet weer zuurstof brengen in een ploeg die op haar adem trapt. Daarbij is de zomer nu traditioneel niet hét spannendste moment in de Wetstraat: men werkt naar het verlof na 21 juli toe, en dan gaat iedereen gezapig met congé.
- Politieke crisissen ontstaan zelden op een moment dat iedereen naar een zwembad hunkert. Regeringen vallen eerder in het tempo van de bladeren, in de herfst, zoals voormalige premier Mark Eyskens (cd&v) het ooit zelf stelde, “de eerste dag van de herfst, het vallen van de bladeren. De regering is ook gevallen“, in september 1981, na zes maanden regeren.
- Alleen: het gevoel leefde, niet alleen bij de premier, dat zonder nu in te grijpen, september en oktober dan wel eens heel felle maanden kunnen worden. Zonder twijfel komen dan de regeringspartners traditioneel hun eisen voor het nieuwe parlementaire jaar nog eens fors op tafel, en wordt er gebikkeld in de coalitie tot aan de begrotingsopmaak én de State of the Union begin oktober.
- En laat verschillende partners van Vivaldi, zeker aan de linkerkant, nu al uitgebreid hun eisen gesteld hebben, lang voor de opening van het nieuwe politieke jaar: de economische tijden zijn bijzonder onzeker, de achterban is onrustig, de sociale partners roeren zich, en dus grijpt elke partij terug naar de gekende, vertrouwde politieke recepten.
- “Wil Vivaldi vermijden dat het in het najaar een slachtpartij wordt, dan kan ze best nu haar huiswerk maken. Vandaar dat we ook moeten praten over het geheel, over de begroting”, zo duidt een Vivaldi-voorzitter.
- Maar het belooft niet evident te worden. De voorbereidende ‘ambitienota’ van de premier lekte ondertussen al uitgebreid. Zeven thema’s en vooral een tijdschema, moeten de zaak rechttrekken voor Vivaldi. Noem het geen ‘hernieuwd regeerakkoord’, maar het scheelt toch niet veel, zeker omdat men nog een aantal ‘werven’ toevoegde aan de zaak.
- Daarbij heerst niet bepaald veel optimisme over de slaagkansen, onder de tenoren: “De premier z’n zomerakkoord is eigenlijk al teruggefloten door de helft van zijn partners, nog voor we goed en wel eraan begonnen zijn. Triest eigenlijk”, zo merkt een andere voorzitter uit de meerderheid op.
- De syndicale acties van gisteren, én de reactie van de premier “die maar weinig begrip had” voor de stakers, creëerde niet meteen veel extra goodwill tussen de coalitiepartners. Op links zit de PS al veel langer op een stevig linkse koers, met Paul Magnette (PS) die zijn eisen luid en duidelijk stelde.
- Komt daarbij dat de groenen, na de klap van de kernuitstap te hebben geïncasseerd, een veel assertievere houding binnen Vivaldi hebben genomen. Ook gisteren gaf vicepremier Petra De Sutter (Groen) tegengas, vanuit de coalitie, na de premier zijn uitspraken: “Wat ze vragen is niet buiten proportie”, zo stelde De Sutter aan Belga. “We moeten de openbare diensten herwaarderen in plaats van hen uit te persen als een citroen.”
- Opvallend: in de dynamiek van de regeringsdiscussies is er Vooruit, die voor De Croo op een aantal dossiers vreemd genoeg wél bondgenoot is, tegen de PS in. Zo varen de Vlaamse socialisten onder Conner Rousseau (Vooruit) helemaal de eigen koers, maar onderschat ook de rol niet van Frank Vandenbroucke (Vooruit), de vicepremier: onder meer op het dossier van de langdurig zieken toonde die dat hij zonder omzien doorzet. Hij wil ook dat de arbeidsdeal, het afgesproken akkoord van februari, onverkort wordt uitgevoerd. En ook over Defensie kwam Rousseau al De Croo ter hulp: ook Vooruit vraagt dat 2 procent gehaald wordt.
Ter herinnering: Wat ligt er allemaal op tafel voor dat ‘zomerakkoord’?
- Ten eerste een begrotingscontrole, die de premier binnen twee weken wil aansnijden, en voor 21 juli afronden. Die zou draaien rond de vraag of de geplande besparingen gehaald worden. Na de zomer zou dan een tweede controle volgen, te zien wat er “bijkomend” kan gebeuren. Maar het huiswerk is dan al gemaakt, voor de zomer. De vraag is hoe groot de appetijt is van de coalitiepartners om nu al pijnlijke knopen door te hakken qua besparingen. En uiteraard hangt alles aan alles: wat kosten onderstaande dossiers, is de grote vraag voor die begroting.
- Het belangrijkste daarbij is zonder twijfel ‘de koopkracht’ die voor de zomer geregeld moet worden, volgens de nota van de premier. Het is wachten op de experten en hun inzichten, maar ondertussen circuleren er voor elke partij al voorstellen, vaak via de verlaging van de lasten op arbeid, een minitaxshift dus toch. Alleen eindigt men daarbij onvermijdelijk op een sociaal-economische clash tussen links en rechts binnen de regering.
- In het verlengde daarvan: de ‘fiscale hervorming’. Die stond oorspronkelijk niet in de lijst van zeven werven, werd na kritiek toegevoegd. Alleen: niemand gelooft dat die er komt, het water is gewoon veel de diep. Minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) zou wél nog met een plan komen, voor de zomer. Maar dat is dan meer voor de tribune. Tenzij Vivaldi iedereen verrast, en toch een akkoord maakt.
- De pensioenhervorming. Tegen 21 juli wil De Croo een doorbraak in samenwerking met PS’er Karine Lalieux op Pensioenen. Dat belooft zwaar te worden, na twee jaar proberen om een doorbraak te forceren.
- Het uitvoeren van de arbeidsdeal, het akkoord dat Vivaldi in februari sloot, wil de premier erdoor tegen de Nationale Feestdag. Maar ook daar moet zijn ploeg voorbij de PS, met name minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS). “Elk akkoord met de PS betaal je minstens twee keer, is een oud gezegde in de Wetstraat. Quod erat demonstrandum”, zo stelt een regeringslid.
- Het nucleaire, of eigenlijk: de onderhandelingen met Engie. Dat draait om het openhouden van twee kerncentrales, maar ook de kost van de afbraak en berging van het afval van de andere vijf, én uiteraard de taks op overwinsten. De deal zal slikken worden, en ligt intern dus moeilijk.
- Ook de politie staat op de agenda: de top van de Gerechtelijke Politie smeekt om geld, vandaag kwam er dan het nieuws over hoe de rekrutering van nieuwe agenten in het honderd loopt. Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v) moet aan de bak.
De hete aardappel van het moment: Defensie en die 2 procent.
- De eerste knoop die De Croo graag zou doorhakken: het leger. Het broeit nu al weken over Defensie binnen Vivaldi: de premier wil op de grote NAVO-hoogmis in Madrid eind deze maand graag aankondigen dat ook België naar 2 procent van het bbp gaat in defensie-uitgaven.
- Wanneer dat precies gebeurt, lijkt minder van tel: de buurlanden duwen door en gaan volgend jaar al heel fors verhogen, voor Vivaldi is het aan de volgende coalities, om de ambities die men nu stelt dan ook effectief te organiseren. Maar vrijblijvend is het tegelijk niet: eens gezegd, kan België toch heel moeilijk terug.
- Overigens schermt de premier al langer met het regeerakkoord: dat stipuleert dat België de buurlanden volgt. En die hebben zich allen duidelijk uitgesproken om tegen 2024 die 2 procent te realiseren (Nederland zit aan 1,9 procent tegen dan, met nog extra’s).
- De liberalen willen nu doorduwen. Vanmorgen benadrukte vicepremier Vincent Van Quickenborne (Open Vld) op Radio 1 nog eens het belang van die 2 procent. “Onderschat het niet, we moeten echt stappen zetten, het zijn historische tijden, twee nieuwe landen gaan toegetreden tot de NAVO, dan moet iedereen zijn steentje bijdragen.”
- En de Open Vld’er had het daarbij over een “belangrijk nieuw feit, op de Europese top, want daar zijn twee voorwaarden ingeschreven bij de conclusies van die top, over Defensie”. Het is geen toeval dat Van Quickenborne dat vermeldt: premier De Croo is al dagen aan het zeggen dat Europa meer moet integreren op vlak van de Defensie, en een eigen industrie ondersteunen. Die argumenten moeten binnen de coalitie zijn partners overtuigen, al is het maar de vraag hoe zwaar die conclusies van zo’n top nu wegen als “nieuw feit”.
- Hoe dan ook hoopt de centrumlinkse coalitie ook de budgetregels te kunnen ‘oprekken’: door bij die 2 procent een pak zaken te tellen, die geen pure militaire uitgaven zijn, toch aan de norm komen. Van Quickenborne had het over ”meer dan de klassieke veiligheid”: “Het beschermen van de havens en de windmolens is er één van. Er is nood aan een goeie kustwacht”, zo stelde de minister van Noordzee. Zo wil Vivaldi ook de ‘klimaatstrijd’ meetellen voor defensie-uitgaven, waarbij men telkens de “aanpak van overstromingen” vermeldt. “Als we die uitgaven inschrijven in die 2 procent, dan is een compromis mogelijk”, zo stelde Van Quickenborne.
- Het is echt afwachten of dat er komt. Want waar de Vlaamse groenen de deur openlieten de afgelopen dagen, om via dat ‘ruim rekenen’ toch naar 2 procent te gaan, is men bij Ecolo veel terughoudender.
- Die laatste partij heeft hoe dan ook een sterk pacifistische vleugel, en kijkt met huivering naar het huidige klimaat, waarbij iedereen plots voor meer militaire uitgaven is. In Franstalig België speelt daarbij, zoals altijd, ook de oppositie van de PTB een rol: die uiterst linkse partij is uitgesproken anti-NAVO en bijzonder kritisch voor de geplande budgetverhogingen.
- Daar komt bij dat Ecolo ook nog eens negatief wordt opgenaaid door de MR, waar voorzitter Georges-Louis Bouchez al luidruchtig de 2 procent eiste, en opriep “te stoppen met dat engelengedoe”. Die uitdagende houding is niet van de aard om de Franstalige ecologisten meteen te doen toegeven.
- “Zowel onbegrijpelijk als onaanvaardbaar”, stelde Jean-Marc Nollet, de baas van Ecolo, al. In Le Soir herhaalt Ecolo-kamerlid Guillaume Defossé nog eens de partijlijn: “Twee maanden geleden is al een poging gedaan door een miljard euro extra toe te kennen aan Defensie. Waarom zou dat opnieuw moeten gebeuren? Gezien de huidige economische situatie, zou de bevolking het niet begrijpen. Waar zouden we dat geld vandaan moeten halen?”
- Ook bij de PS is het met lange tanden: daar herhaalt men telkens dat die 2 procent geen ‘fetisj’ mag zijn en dat “het niet ten koste mag gaan van de koopkracht, de sociale zekerheid of de openbare diensten”.
- Want hoewel het niet meer voor Vivaldi is, gaat het wel om grote bedragen, die op de begroting van toekomstige federale kabinetten zal wegen: de Belgische militaire uitgaven stijgen tot 1,6 procent in 2030, 1,8 procent 2033 en tenslotte die 2 procent in 2035. In totaal gaat het om meer dan 10 miljard euro extra.
- Waar aan Franstalige kant de PTB weegt op het debat, waait de wind in het noorden anders. Oppositiepartij N-VA heeft een wetsvoorstel ingediend om al tegen 2030 naar die 2 procent te gaan, en biedt een wisselmeerderheid aan voor Vivaldi-liefhebbers van budgetverhogingen.
Nieuwe plotwending in de stikstofsaga: Een onderzoek naar de inmenging van de Boerenbond in het dossier.
- Vrienden gaan ze nooit meer worden: Zuhal Demir (N-VA) en de Boerenbond. De minister van Omgeving van de Vlaamse regering zit al veel langer op ramkoers met die machtige landbouwlobby, en keek met grote ogen hoe die binnen cd&v op tafel klopte, en de nieuwe minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) mocht leveren vorige maand.
- Tegelijk benadrukte cd&v dat het dat stikstofakkoord wel degelijk wil gaan uitvoeren, om de spanning in de coalitie te sussen. Maar Demir is niet het soort politica die graag sust. Gisteren kwam er weer olie op het vuur, in de Commissie Omgeving en Landbouw van het Vlaams Parlement.
- Het was Groen-pitbull Mieke Schauvliege die zich ook in dit dossier heeft vastgebeten en wilde weten waarom er zoveel landbouwbedrijven in 2014 op de rode lijst stonden, en daar plots van verdwenen, na contacten tussen de Boerenbond en de Vlaamse overheid, met name het Agentschap Natuur en Bos.
- Zowel Groen als Vooruit zijn in heel het stikstofdossier schijnbaar bondgenoten van N-VA, die een ‘strenge’ lijn bewandelt, tegen cd&v en Open Vld in, die zich vragen stellen over heel het stikstofakkoord, en vooral de wankele juridische uitvoering ervan.
- Demir liet zowaar het mailverkeer tussen de Boerenbond en het Agentschap Natuur en Bos zien aan de Parlementsleden vanop haar eigen laptop, om de specifieke contacten te tonen rond vergunningsdossiers van vervuilende landbouwbedrijven. Daarna kondigde ze aan dat er een onderzoek komt van Audit Vlaanderen, naar de manier van het verlenen van die toch nog positieve vergunningen, voor 25 dossiers.
- Achter de schermen wijst men erop dat het hele dossier, op Landbouw én op Omgeving, met de achterliggende administraties incluis, jarenlang in handen was van cd&v. Demir lijkt dus niet van plan om in alle stilte dat verleden dicht te dekken. “Ik moet hierbij vaststellen dat minstens de indruk kan worden gewekt dat, ondanks alarmsignalen die hadden moeten afgaan op basis van de toen geldende regelgeving, het overleg tussen de Boerenbond en het Agentschap Natuur en Bos heeft geleid tot gunstige beoordelingen en als gevolg daarvan afgeleverde vergunningen. Ik kan niet anders dan een audit bestellen”, zo stelde ze in de Commissie Landbouw.
- Zo verglijdt het dossier van kritiek op de nonchalante manier, en zelfs rechtsonzekerheid, vanuit de Vlaamse overheid, op de manier waarop landbouwbedrijven het bericht kregen dat ze moesten sluiten, naar pure onregelmatigheden, waarbij de lobbymachine zou hebben gespeeld. Hoe dan ook is die plotwending niet meteen van die orde om de rust in het dossier en dus binnen de Vlaamse coalitie te laten terugkeren.
- Binnen de meerderheid blijven er overigens vragen over de manier waarop ook nog in 2021, op het allerlaatst nog vijf bedrijven verdwenen van de rode lijst. Dat gebeurde volgens N-VA’er Wilfried Vandaele na “een technisch probleem”, en ingrijpen van de Vlaamse Landmaatschappij. Daar is N-VA’er Huub Broers, voormalige burgemeester van Voeren, de voorzitter.
Na de staking: De discussie over ‘minimale dienstverlening’ en ‘gegarandeerde dienstverlening’ ligt weer op tafel.
- Gisteren kon u in deze nieuwsbrief nog lezen dat het treinverkeer tijdens de staking behoorlijk zou verlopen, met naar schatting 25 procent van de treinen die zouden rijden, en dus wel degelijk met een zogenaamde ‘minimale dienstverlening’. Dat was niet helemaal correct.
- De verplichting van minimale dienstverlening bij stakingen werd in 2017 ingevoerd door de Zweedse regering, om te voorkomen dat heel het openbaar vervoer plat zou gaan.
- Het belangrijkste verschil van voor en na de wet is immers dat stakers nu op voorhand aan De Lijn en de NMBS moeten aangeven dat ze gaan staken. Daardoor kan men een dag tevoren schema’s opstellen, en werknemers groeperen, plus vooral: communiceren aan de reizigers wat wel en niet bolt, op de stakingsdag.
- Sindsdien zijn er nooit meer ‘totale stakingen’ geweest, waarbij geen enkele trein reed. Maar dat was gisteren wel degelijk het geval in drie Waalse provincies: Namen, Luik en Luxemburg. Daar staakte bijna iedereen, waardoor er geen enkele trein reed. Dat had de NMBS overigens wel zien aankomen, al zondag kondigde het dat aan.
- Meteen schiet de MR nu in actie. Want het was onder François Bellot (MR), de toenmalige minister van Mobiliteit dat de Franstalige liberalen hun stokpaardje van ‘minimale dienstverlening’ erdoor kregen en zo toch de macht van de vakbonden wat aan banden legden. Daar kwam gisteren een flinke barst in.
- Daarom wil Bouchez nu verder gaan. In La Libre heeft hij het over “een onaanvaardbare situatie” en spreekt hij van het omvormen van die minimale naar een ‘gegarandeerde’ dienstverlening. Bellot droomde daar destijds van, zelfs met het opvorderen van personeel via de politie, maar dat kwam er nooit door omdat het zelfs internationale wetgeving over dwangarbeid en het gegarandeerde recht op staken zou schenden.
- Alleen, Bouchez wil de discussie nu opnieuw in gang trekken, in de raad van bestuur van de NMBS. De kans dat er met huidig minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) een verdere stap zou komen om die minimumdienstverlening nog aan te scherpen, lijkt politiek gezien wel heel klein.
Opvallend: Voor wie Kris Peeters (cd&v) al wat vergeten was, hij heeft weer geld in de aanbieding.
- In de zomer van 2019 verkaste Kris Peeters, jarenlang cd&v-boegbeeld en in 2014 net geen premier, van de Wetstraat naar de haute finance. Hij werd immers vicevoorzitter van de Europese Investeringsbank (EIB) in Luxemburg, een bijzonder goed betaalde uitboljob.
- Maar zo ziet Peeters het zelf niet. Hij zoekt nog steeds de Vlaamse media op, om af en toe met minstens een foto de krant te halen. Zo was er in januari 2022 een plotse lening van de EIB van liefst 100 miljoen euro aan mediagigant DPG Media, “om hun digitalisering te financieren”, waarna Peeters breed lachend in Het Laatste Nieuws opdook, de populaire krant van DPG.
- Vandaag staat hij in De Standaard, met opnieuw geld in de aanbieding. Deze keer om de extra defensie-uitgaven te financieren. Want, zo wijst Peeters erop, er is een speciaal project bij de EIB daarvoor: het ‘SESI’, of Strategic European Security Initiative. En hij raadt dus de federale regering aan, helemaal mevrouw Leemans-gewijs, om toch maar bij hem te komen lenen.
- “Neem de militaire transporten, die aankomen in de havens van Antwerpen en Zeebrugge. Ook daarvoor zijn investeringen nodig. Je wil niet dat tanks die vanuit Antwerpen naar Roemenië moeten al met wagon en al in de gracht sukkelen voor ze de haven uit zijn. Daarvoor moet je investeren in sporen die breed genoeg zijn, aanpassingen aan bruggen … En laat dat nu net dingen zijn waar wij sterk in staan”, zo prijst hij het geld van zijn bank aan in een opmerkelijk vraaggesprek.
- Binnen cd&v is overigens geen sprake van een terugkeer van de voormalige sterke man. De verbitterde interne relaties aan de top van de partij, in de Zweedse periode, zijn voor velen vandaag nog een onprettige herinnering.