Ruim twee maanden nadat ze is aangekondigd, komt er nu toch een corona-app, die moet helpen bij tracking en tracing van het virus. Dat zegt minister Philippe De Backer (Open Vld). Het project van de app kende een politieke lijdensweg, waarbij het Belgische kluwen van bevoegdheden in de weg zat. De Backer gaf ondertussen al ruim 1 miljoen euro uit aan externe consultants, die z’n kabinet begeleiden.

In het nieuws: Vandaag om 12 uur is de uitslag van de Open Vld-voorzittersverkiezing gekend.

De details: Het doek kan vandaag al vallen over het voorzitterschap van Gwendolyn Rutten (Open Vld).

• Het gaat om de eerste ronde, met vier kandidaten. Wie meer dan 50 procent haalt, wint. Indien niemand dat doet, gaan de twee best scorende kandidaten naar een tweede ronde.
• Veel hangt volgens de insiders af van de score van Els Ampe (Open Vld): als zij meer dan een symbolische score van zo’n 5 procent haalt, forceert zij een tweede ronde vermoedelijk. Want dan wordt het moeilijker voor een van de favorieten om over de drempel van 50 procent te gaan.
• De favoriet, althans volgens het aanvoelen in dat kamp, is Egbert Lachaert (Open Vld). Die hoopt in stilte het in één ronde te kunnen klaren, dat geeft dan meteen een duidelijk en helder mandaat. Maar zelfs als Ampe goed scoort, gaat men er daar van uit dat die stemmen eerder naar de donkerblauwe Lachaert gaan, dan naar de lichter blauwe Bart Tommelein (Open Vld).
• Bij die laatste is men absoluut niet defaitistisch: ‘De lijnen lopen niet altijd zoals de Wetstraat denkt‘, zo is daar te horen. Men heeft geen probleem toe te geven dat Lachaert de campagne op social media waarschijnlijk wel gewonnen heeft, ‘maar of dat voldoende is, zal toch moeten blijken’.
• Grote vraag is het brede ledenbestand van Open Vld: liefst 60.000 Open Vld’ers mogen stemmen. ‘Zeer onvoorspelbaar, daar zitten mensen tussen die al zelfs niet meer op Open Vld zelf stemmen, die niet actief zijn, maar nu misschien wel eens een foert-stem willen laten horen en voor Ampe gaan.’

The big picture: Heel de Wetstraat houdt z’n adem in en houdt de Melsensstraat 34 in het oog vanmiddag.

• Om te beginnen is het het einde van een tijdperk: in 2012 werd Rutten voorzitter, in een race tegen nota bene Lachaert. Na dik zeven jaar geeft ze de fakkel door. Rutten loodste haar partij in 2014 in de federale én Vlaamse regering. Bij de verkiezingen in 2019 was ze kandidaat-premier, en in november van dat jaar raakte ze daar ook dicht tegen, in een mogelijke paars-groene coalitie.
• De strijd die daaruit intern ontstond, echoot na in de huidige blauwe stembusslag: Lachaert staat voor een rechtsere koers, en een coalitie zonder de groenen, Tommelein heeft meer het profiel van de continuïteit, waarbij alle coalities kunnen.
• Vandaar dat alle andere actoren in de Wetstraat met bijzonder veel aandacht de race volgen. Zowat iedereen beseft dat met een stevige winst van Lachaert, de deur naar een paars-groene coalitie een pak meer dichtgaat: de ‘fans’ van paars-geel hopen dus op de man uit Merelbeke.
• Tegelijk zou een winst voor Tommelein de paars-groene mogelijkheid stevig openlaten, om Open Vld federaal met PS én Ecolo in zee te laten gaan, en wie weet de Zestien te pakken. Dat zou alvast opties openen voor de Franstalige socialisten van Paul Magnette (PS), die voorlopig samen met Conner Rousseau (sp.a) het initiatief neemt om gesprekken op gang te brengen.
• Niet dat daar plots grote doorbraken zitten aan te komen. ‘Iedereen wacht op ons, tot dan gebeurt er niets serieus in die gesprekken’, becommentarieert een liberaal kopstuk.

Harde cijfers: Met de crisis zijn ook dure consultants neergestreken in de Wetstraat, om de regering bij te staan.

• Opvallend, John Crombez (sp.a) wilde wel eens weten wat dat plaatje kost. Alleen al bij Philippe De Backer (Open Vld), die verantwoordelijk is voor de aanvoer van medisch materiaal en ontwikkeling van data, loopt het op. De Backer gaf in de Kamer toe dat zijn kabinet op twee maanden tijd liefst 1 miljoen euro aan externe consultants spendeerde.
• ‘Voor Deloitte werd tot nu toe 600.000 euro uitbetaald. Voor de consultants in verband met de data draait dit bedrag rond 100.000 euro. Voor het aankoopteam bedraagt de som momenteel 300.000 euro’, duidde De Backer de som, waarbij hij erop wees dat de teams non-stop hebben gewerkt. ‘Ze worden stapsgewijs afgebouwd. Zij hebben een onschatbare bijdrage geleverd.’
• ‘Dat bedrag doet mij duizelen, gelet op de rommelige gang van zaken in de procedures op het terrein en de klachten van Vlaamse ondernemingen over die markt’, zo merkte Crombez op.
• ‘Het is absoluut te verantwoorden dat wij op deze manier hebben gewerkt. Die expertise was duidelijk nodig om de processen op punt te zetten’, zo stelde De Backer.

Straffe plotwending in de Wetstraat: Wie dacht dat een corona-app, om te ’tracken en tracen’ dood en begraven was, vergist zich.

• Minister De Backer (Open Vld) kondigt aan dat die app, die mensen kunnen downloaden om zo bij te houden met wie ze in contact kwamen, en of ze risico lopen om besmet te zijn, er nu toch komt. In een pak Aziatische landen werkt zulke app om het virus verder in te dijken.
• ‘Het wettelijk kader, onder meer over de privacy, zal straks klaar zijn. Onder leiding van Bart Preneel van de KU Leuven is er een consortium bezig, dat ver gevorderd is. Binnen een paar weken zouden we een app moeten hebben’, zo licht De Backer toe.
• Op Terzake woensdag had hij al iets in die richting gezegd: ‘Neen, die app is nooit afgevoerd, maar eerst moesten we dat contactonderzoek opzetten. Die keuze is gemaakt, in samenspraak met de regio’s. Nu kunnen we complementair die app toevoegen.’

De essentie: ‘Contact tracing’ moet het sleutelstuk worden in de strijd tegen COVID-19. Maar dat loopt niet lekker.

• De ‘manuele’ tracing, met een contract via privécallcenters en de mutualiteiten, kan meer dan 100 miljoen euro gaan kosten, al loopt het vermoedelijk niet zo’n vaart.
• Maar erger is dat het stroef loopt, dat bellen: in begin van de week werd de helft tot 60 procent van besmette mensen bereikt. Er ontbraken telefoonnummers, het IT-systeem haperde. En erger: de besmette personen geven nauwelijks info door. Het vertrouwen om info te delen, ontbreekt: gemiddeld geven besmette personen maar één iemand door, niet plausibel dus.
• Bovendien zit er voorlopig nog te veel tijd tussen een positieve test en contact met een tracer. Dit is nu gemiddeld 48 uur: erg veel tijd voor het virus om zich te verspreiden.
• Zo komt de digitale tracking en tracing weer naar boven: in een gedigitaliseerde wereld zijn er echt wel goedkopere én betrouwbaardere methodes om geïnfecteerden op te sporen: via een app op de smartphone, zoals in Azië onder meer gebruikt wordt.
• Alleen, die app is in de Wetstraat ondertussen bijna het monster van Loch Ness: het duikt op en onder, en niemand heeft het al echt gezien.

Waar liep het dan fout? Het verhaal van die app leest toch als een pijnlijke verspilling van tijd en geld. 

• Het was in maart, bij de uitbraak van de pandemie, nochtans hét spoor dat de federale regering bewandelde: digitale tracing. Op vrijdag 20 maart kondigden de ministers van Volksgezondheid en van Digitale Agenda, Maggie De Block (Open Vld) en De Backer, al aan dat ze ‘een taskforce hadden opgericht die met behulp van telecom- en epidemiologische data de verspreiding van het coronavirus moet analyseren‘.
• De regio’s zaten niet in die taskforce, iets wat later tot spanning zou leiden. De Backer kondigde meteen aan dat ‘de komende dagen en weken de taskforce specifieke toepassingen zal uitwerken en testen, zoals manieren om de locatie en verspreiding van de ziekte in kaart te brengen (…) en oplossingen voor de gerichte verspreiding van informatie op locaties met een hoog risico’.
• Meteen deed De Backer toen ook een oproep: ‘Organisaties die denken te kunnen bijdragen aan de werkzaamheden van de taskforce door anonieme data aan te leveren kunnen een voorstel doen.’
• Op 28 maart is er een overleg met de regio’s, waarop de minister-presidenten zijn. Maar ook de kabinetschef van Wouter Beke (CD&V) is ietwat verrassend aanwezig. ‘Die maakte duidelijk dat de Vlaamse regering op haar strepen zou staan, zij waren bevoegd voor tracing’, is in de federale regering te horen.
• Op dat moment, eind maart, heeft het kabinet De Backer al ‘enkele tientallen voorstellen, inclusief contact tracing-apps‘. Ze vragen aan alle projecten om niet te lanceren zonder akkoord van de overheid, en discreet te blijven over het hele project.
• Een aantal ontwikkelaars van een app reageren vandaag niet bepaald positief op de ‘samenwerking’ met de overheid. Eén consortium was ‘Covid19 Alert!’, van een aantal jonge techondernemers, ontwikkelaars, wetenschappers en zelfs virologen. Het geheel is organisch ontstaan, maar is vandaag een groot team, dat zelfs in Nederland bij de laatste zeven groepen zit die meedingen om de app in Nederland te bouwen.
• ‘Eerst kregen we de enthousiaste vraag verder te werken, maar discreet te zijn. En plots, na een periode van drie à vier weken, heeft hij dan opeens via sms aan iemand van ons team die op de achtergrond werkte, maar die hij zelf kende, laten weten: ‘Ik kan daar toch niets over beslissen’. Dat was wel een tackle naar ons’, zo stelt Bruce Lybeer, een van de initiatiefnemers.

Typisch ‘Belgische’ toestanden: Wie heeft nu eigenlijk de leiding?

• Op 4 april volgt een nieuw overleg van De Backer met de regio’s, waar op de tracing wordt doorgegaan. ‘Er was een duidelijke call to action en vraag voor feedback’, zegt zijn kabinet. In die week doen ze ook verschillende online gesprekken met mogelijke ontwikkelaars.
• Het dossier komt ook op de kern van de federale regering, op 7 maart, 12 maart, en 18 maart. Tussendoor zijn er ook presentaties aan de Risk Management Group, de experten.
• Maar naarmate de maand april voorbijgaat, is steeds meer duidelijk dat het niet vordert met de regio’s, zo ervaart het kabinet van De Backer. ‘Dat bleef maar aanslepen, we hebben dan maar de zaak doorgegeven.’
• Op 20 april is er een interministeriële conferentie, met de regio’s, waarop De Backer de zaak doorschuift. Plots moeten die dan ook de manuele contact tracing gaan opzetten: op enkele weken moeten ze op zoek naar tot 1.200 medewerkers. Zowat alle media-aandacht ging sindsdien naar die vorm van tracing.
• ‘Maar tot en met 20 april was de boodschap dat er werk zou gemaakt worden van ‘bottom-up tracing’. Via een app dus‘, reageert het kabinet Beke.
• ‘Het voelde alsof De Backer de hete aardappel plots naar de regio’s had doorgeschoven’, zo is te horen in de wandelgangen over de app. Feit is dat bij de liberalen de vragen over privacy rond de app toenamen, en scherp waren. Heeft dat ertoe geleid dat De Backer geen zin had om zich aan dergelijke gevoelige materie te wagen?
• In kringen rond de federale minister klinkt een andere uitleg: ‘De regio’s gingen niet proactief mee, maar hielden wel als een Romeinse keizer de duim omhoog of omlaag bij elke stap. Dat had z’n limieten.’
• Op 22 april laat De Backer op de radio weten dat er niet één maar drie apps gaan komen: het zijn de deelstaten die beslissen, en die moeten weten of en welke app ze gaan gebruiken. Daar verschiet men: de digitale taskforce was toch een federale werkgroep? Vrij snel laten de Vlaamse en Waalse regering overigens wel weten dat er hoe dan ook één app moet komen, voor heel België.
• De Backer heeft ook communicatief de koers omgegooid: ‘Voor contactonderzoek is eigenlijk geen app nodig‘, zegt hij op 23 april in Villa Politica. ‘Dat gebeurt handmatig en dat bestaat al jaren. Men schrijft op met wie men in contact is geweest en belt die personen op. Die personen moeten op hun beurt getest worden. Dat is het systeem dat we nodig hebben om het virus in kaart te brengen en de verdere verspreiding te stoppen.’ Hij verwijst ook naar het voorbeeld van Oostenrijk, waar een soortgelijke app te weinig wordt gedownload om nuttig te zijn: ‘Om te werken moet zo’n 60 procent van de bevolking hem downloaden.’
• ‘Wij hebben eerst volop gefocust op het opzetten van de manuele tracing, in deze fase. Dat is gelukt, zij het met nog wat kinderziektes, wat toch een grote uitdaging was’, zo is bij Beke te horen.
• De teleurstelling bij de ontwikkelaars, zoals Covid19 Alert!, is groot: ‘Van bij Beke hebben we het signaal gekregen dat een app niet aan de orde is’, zegt Lybeer.
• Bij Beke wijst men erop dat de focus tot nu toe op de manuele tracing lag, maar dat het een én-én-verhaal is. ‘Er is van bij ons ook altijd wel begrip geweest dat het allemaal niet evident was. Dus dat de app niet lukte, was ook niet het grote issue. Wel dat de bal dan opeens werd doorgespeeld naar ons. Terwijl de boodschap ook had kunnen zijn: we hebben een probleem, hoe lossen we dat op?’, zo is in de Vlaamse regering te horen.
• En nu komt De Backer dus toch met de aankondiging dat er een app komt, ‘binnen enkele weken‘. Dat zal dus een eigen initiatief zijn, met Bart Preneel van de KU Leuven.
• ‘Onze app is reeds zes weken klaar. Het was de eerste in de wereld om met bluetoothtechnologie anoniem aan contact tracing te doen. Het is van oorsprong een Belgisch burgerinitiatief van topontwikkelaars en -wetenschappers’, zegt Lybeer van Covid19-Alert.eu.
• Bij Beke nuanceert men toch de belofte van De Backer wat. Het interfederaal comité, met daarin experten en vertegenwoordigers van de deelstaten onder voorzitterschap van Preneel, heeft nu een werkgroep opgericht om ‘de realisatie van een app te bekijken’. En ja, deze werkgroep zal op korte termijn, normaal tegen volgende week, een nota maken ‘waarin het ganse plaatje in al zijn aspecten wordt toegelicht’. ‘De deelstaten kunnen beslissen of de ontwikkeling van een app nu effectief wordt opgestart‘, zo klinkt het. Afwachten of dit dus binnen ‘een paar weken’ een app oplevert.

Om te volgen: Experten van de GEES komen samen met de ministers van Onderwijs en de vakbonden om over onderwijs en de jeugd beslissingen te nemen.

• Bedoeling is om één week na de heropening de zaak te evalueren. De eerste week lijkt goed verlopen: er waren geen al te grote incidenten, los van een enorme praktische uitdaging voor veel scholen.
• Het spanningsveld zit tussen de drang om de kinderen opnieuw op de schoolbanken te brengen enerzijds, en de bekommernis van de vakbonden dat alles wel veilig verloopt, en dat het personeel niet besmet raakt, anderzijds.
• Eén maatregel lijkt al zeker: scholieren van het tweede en het vierde middelbaar mogen vanaf vrijdag 29 mei opnieuw naar school gaan. De Nationale Veiligheidsraad had daar al eerder op gemikt, maar dat wordt vandaag meer dan waarschijnlijk bevestigd.
• Maar het zou wel eens veel meer dan enkel het tweede en vierde kunnen worden: virologisch is er eigenlijk geen bezwaar voor de jongsten, kleuters en kinderen uit het lager onderwijs. Omdat het praktisch haalbaar moet zijn, zullen waarschijnlijk die kinderen afwisselend naar school moeten: elke dag andere groepen. Maar alle onderwijskoepels dringen erop aan om toch maar de leerlingen nog te laten komen, om het schooljaar in schoonheid te laten afsluiten.
• De vakbonden hebben allerlei bezwaren. Want de anderhalve meter moet gewaarborgd worden, én bubbels mogen maximum 14 leerlingen zijn. En men klaagt over de werkdruk van zowel lesgeven in de klas als preteaching en de extra opvang die nodig is.
• Ook over de jeugdkampen en speelpleinen valt vandaag een beslissing. De regels over hoe op kamp kan gegaan worden, zullen worden vastgelegd door de Vlaamse regering en minister van Jeugd Benjamin Dalle (CD&V). De jeugdbewegingen en andere organisatoren snakten naar duidelijkheid, maar die beslissing werd zo veel mogelijk uitgesteld, om geen algemene annulering te moeten doen. Nu het virus op de terugweg lijkt, is het het moment om de knoop door te hakken.

Genoteerd: MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez botst fel met journalistenbond over RTBF-journaliste die rellen in Anderlecht verschoonde.

• Grote consternatie gisteren, over een incident van hard straatgeweld in Anderlecht, waarbij een agent een neusbreuk en hersenschudding werd geschopt. De politievakbond VSOA, die bekend staat om soms forse standpunten te nemen, zwierde het filmpje van dat incident online: agenten worden geschopt en geslagen, op de straten van Brussel.
• Meteen ontplofte een politiek bommetje: dat wilde de VSOA ook doelbewust. ‘Wat denken jullie, Pascal Smet (sp.a) en Benjamin Dalle (CD&V)? Hadden onze collega’s het anders moeten aanpakken? Was dit een prioriteit?’
• Daarmee verwoordt de VSOA de afkeer binnen de politie voor de reactie van de politiek op rellen vorige maand, in Kuregem, waarbij toen een jonge man om het leven kwam bij een politieachtervolging. Dat leidde tot rellen, waarbij onder meer Smet en zijn partij One.Brussels het opnamen voor de relschoppers. Ze uitten toen kritiek op het politieoptreden, en in het Brussels Parlement komen daarover hoorzittingen.
• Maar het werd niet rustig: een week later waren er rellen in de Marollen, én er was het incident met een gemeenteraadslid van PS, dat na een politiecontrole op haar zoon wegens coronamaatregelen op Facebook de agenten uitschold voor ‘nazi’ en ‘fascisten’.
• De video van de VSOA leidde tot de voorspelbare reacties: zowat elke politieker in Brussel veroordeelde het geweld unisono. Op geen enkele manier leek hier iets goed te praten, ook de PS haalde dus fel uit naar de relschoppers.
• Maar er ontstond wel een ander mediarelletje: Sofia Cotsoglou, een journaliste bij de RTBF, haalde uit op Twitter: ‘Sinds wanneer schrijft men een artikel in de pers dat maar van één versie van de feiten uitgaat?! Op autoriteit van een vakbond! Deze beelden kunnen evengoed exact het tegenovergestelde zeggen.’
• Dat deed onder meer N-VA-parlementslid Mathias Vanden Borre steigeren: ‘Reactie van een RTBF-journaliste’ waarbij hij eraan toevoegde ‘mevrouw Cotsoglou is de voormalige woordvoerster van de partijvoorzitter van Ecolo‘. Tussen 2011 en 2014 werkte Cotsoglou inderdaad als perswoordvoerster voor Jean-Marc Nollet (Ecolo), op diens kabinet.
• Maar het was de MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez die de frontale aanval inzette: ‘Kan er een uitleg zijn voor het feit dat men politieagenten slaat? Het ’tegenovergestelde zeggen’? Dat de politieagenten die betrokken personen slaan? De verantwoording is het begin van excuses. Ik hoop dat dit niet de redactionele lijn bij de RTBF bepaalt’, zo haalde Bouchez uit naar de journaliste. Die haalde haar tweet uiteindelijk offline.
• Maar de zaak kreeg een staartje. Martine Simonis, de secretaris-generaal van de Franstalige journalistenbond, vond het nodig tussen te komen. ‘Het is tijd om te begrijpen dat uw positie u niet toelaat, op geen enkele manier, om u als rechter van journalistiek werk te gedragen. De journalistenbond AJP raadt u aan de vrijheid van meningsuiting van journalisten te respecteren.’ Een opvallende reactie, die veel zegt over het journalistieke landschap in Franstalig België.
• Overigens beweegt de zaak ook politiek. Vanmorgen haalde Open Vld-minister Sven Gatz op Radio 1 hard uit: ‘De VSOA heeft helemaal gelijk. Sommige politici in Brussel maken het extra moeilijk voor de politie. (…) We gaan zo misschien wel geen politie meer hebben die nog naar die wijken wil gaan’, zo stelde Gatz.
• De Open Vld-minister kondigt ‘een diepgaander gesprek in de Brusselse regering‘ hierover aan. Verder pleitte hij ook voor ‘nultolerantie, dat is de juiste aanpak’. ‘Nu wordt de politie ‘gedoogd’, als ze zich in de wijken toont, is er al meteen een spanning. Dat moet veranderen.’