De pessimisten onder ons kennen het gevoel vast en zeker: ‘de angst om gelukkig te zijn’. Het is het idee dat je maar beter niet te gelukkig kan zijn want voor je het weet kan er een negatieve gebeurtenis je geluk verstoren.
De Zuid-Koreaanse onderzoeker Mohsen Joshanloo onderzocht dit gevoel in verschillende culturen. Volgens hem kan deze vorm van pessimisme soms gerechtvaardigd en soms functioneel zijn. Voor z’n onderzoek vroeg de wetenschapper aan mensen uit verschillende culturen in welke mate ze instemden met stellingen als “Ik ben liever niet te gelukkig want op geluk volgt meestal verdriet,”? en “Er kan altijd iets gebeuren dus we kunnen het gevoel gelukkig te zijn snel verliezen.”? In minder ontwikkelde landen waren er meer mensen het eens met die stellingen dan in rijke industrielanden. Dit bleek gelijk te lopen met een lager algemeen gevoel van tevredenheid en geluk bij de bevolking van deze landen.
Ziekte of nuttig?
De Amerikaanse auteur Tori Rodriguez legt in Scientific American uit wat het probleem is met ‘de angst om gelukkig te zijn.’ Volgens haar blijkt uit onderzoek dat een afkeer van positieve emoties vaak samenhangt met mentale ziektes zoals depressies. Psychiater Paul Gilbert die zich in het fenomeen specialiseerde is het daarmee eens: “Het is belangrijk dat er in therapieën gefocust wordt op de angst om gelukkig te zijn. Daarbij moet dit behandeld worden als gelijk welke andere angststoornis.”? Ook Mohsen Johanloo geeft toe dat extreme angst om gelukkig te zijn niet nuttig is voor de mens. Maar in bepaalde culturele of sociale omgevingen kan het wel gerechtvaardigd zijn, vindt hij. “In een cultuur waar harmonie als erg belangrijk wordt gezien kan het streven naar je eigen geluk ten koste gaan van de harmonie met anderen en de sociale en psychologische voordelen die deze met zich meebrengt,”? zo zegt hij.
De ‘Negateers’
Af en toe hebben we het volgens hem nodig om ons ongelukkig te voelen. Zo kunnen we onrealistisch optimisme temperen. Bovendien helpt het om ons te motiveren inspanningen te leveren voor het bereiken van doelen op de lange termijn. De juiste middenweg is dan ook een combinatie van een gematigde angst om te gelukkig te zijn en een gematigd streven naar persoonlijk geluk, zo zegt Joshanloo. Er is ondertussen trouwens al een groep van psychologen en gewone burgers opgestaan die zichzelf de ‘Negateers‘ noemen. Ze willen zich afzetten tegen wat volgens hen ‘de tirannie van de positieve psychologie’ is. Ze doelen daarmee op een tak van de psychologie die positief denken als het pad ziet dat mensen zouden moeten bewandelen om het einddoel, zichzelf gelukkig voelen, te bereiken. Volgens de groep wordt daarmee ontkend dat ook negatieve gedachtes vaak waardevol en functioneel kunnen zijn.