De corona-aanpak botst steeds meer op de grenzen van de privacy: de politie in Genk die aankondigt dat er drones worden ingezet, de West-Vlaamse gouverneur die enthousiast een nultolerantie wil invoeren, en grote vragen bij de woonstbetreding die minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) verdedigt. Het is opvallend hoe dat alles gebeurt zonder een expliciet wettelijk kader in de Kamer, een coronanoodwet is er niet: een klacht die grondwetspecialisten nu al een tijd formuleren. Maar het politieke klimaat, aangevuurd door steeds dezelfde ‘experten’, zit helemaal in de andere richting.

In het nieuws: Opnieuw verstrengen? Overtreders verklikken? Hardere repressie voor overtreders? Daar pleit hetzelfde groepje steeds weerkerende experten nu opnieuw voor.

De details: Een nieuwe terminologie is daarbij ontstaan: de ’tien procent’ die er de kantjes van afloopt.

• Het aantal besmettingen daalt niet langer, het stagneert. Heeft dat te maken met een aangepaste, bredere teststrategie, of is er meer aan de hand? Niemand die het al duidelijk kan zeggen, maar het is wel bijzonder helder dat een aantal van de ‘experten’ die zich al heel de crisis lang profileert, opnieuw op het voorplan komt.
• Deze keer gaat het over een dubbel pleidooi, van onder meer Geert Molenbergs, Marc Van Ranst en Dirk Devroey: enerzijds willen ze opnieuw verstrengen (er is nu plots sprake van perimeters rond de woonst, een maximum aantal kilometer waar je niet voorbij mag), anderzijds hameren ze nu ook op een strenge handhaving van de bestaande regels.
• Daarnaast is er in de terminologie van de experten nu ook een groep, empirisch blijkbaar vastgesteld op ’10 procent’ (op basis van welke steekproef is onduidelijk), die de ‘slechten’ zijn en de regels niet volgen, en die moeten aangepakt worden.
• Daarmee staan, voor de zoveelste maal, de politici stevig onder druk. Want de handhaving van de coronamaatregelen gebeurt, maar daarbij zijn toch een aantal serieuze juridische kanttekeningen te maken.
• Want een aantal zaken komen nu plots samen:
  • In West-Vlaanderen staat lokale gouverneur Carl Decaluwé uiteraard weer kloek, om de vijs zo hard mogelijk aan te draaien: hij wil vandaag een nultolerantie invoeren met z’n korpscheffen en de procureurs, voor de feestdagen, op het naleven van alle coronaregels.
  • In Genk kondigt de lokale politie aan dat ze extra manschappen inzet, maar vooral controles via drones. Dat meldt Het Laatste Nieuws. De toestellen kunnen met warmtebeelden dan vaststellen of er samenscholingen zijn. De lokale hoofdinspecteur Yves Bosmans verzekert ‘dat we niet gaan kijken in de huizen van de mensen, enkel in de publieke ruimtes’. Technisch gezien is dat uiteraard wel perfect mogelijk.
  • Het aantal controles op de werkplaats wordt opgevoerd, om te zien of mensen wel veilig werken, of telewerk kunnen doen. Daarbij riep de baas van de FOD Werkgelegenheid, Geert De Poorter, ook nog eens op om de werkgevers die de regels niet volgen, te verklikken: ‘Als mensen zaken weten, waar dingen gebeuren die niet volgens de regels zijn, kunnen ze altijd bij ons terecht.’

De essentie: De juridische bedenkingen stapelen zich op, en de uitvoerende macht begeeft zich zo op glad ijs.

• De Raad van State schoot deze week een eerste stukje coronawetgeving af, nadat het aan de Grondwet was getoetst: de vrijheid van godsdienstbeleving was volgens de juridische waakhond van de regering niet genoeg beschermd, toen men alle erediensten verbood.
• Vrij snel kwam men tot een compromis: voortaan zijn erediensten met maximum vijftien aanwezigen toegestaan. De vraag is overigens maar of onder meer de Katholieke Kerk, de grootste in het land, dat zal gaan toepassen: de bisschoppen bleken gisteren niet bepaald vragende partij geweest te zijn. Het was de Joodse geloofsgemeenschap die de zaak had aangespannen, en gewonnen.
• Maar het is een stevig juridisch barstje in een bredere aanpak van de regeringen in dit land, waarbij een aantal grondrechten toch niet helemaal gerespecteerd lijken. Een belangrijke case daarin: de woonstbetredingen.
• Een zeer symbolisch dossier: in de vorige regeerperiode schreeuwde de oppositie, maar ook de MR moord en brand, toen bij het zoeken naar illegale verblijvers de Zweedse coalitie opperde om de politie toe te laten binnen te gaan in woningen, waar illegalen mogelijk verbleven.
• Die actie was volgens critici stevig in strijd met artikel 15 van de Grondwet: ‘De woning is onschendbaar’. Uiteindelijk kwam die woonstbetreding er dus niet in de regering Michel I, voor het zoeken naar illegale verblijvers. Dat werd in het regeerakkoord expliciet bevestigd door de Vivaldi-coalitie: geen woonstbetredingen bij zoekacties naar illegalen.
• Tot nader order moet de politie dus ofwel expliciet de toestemming hebben van bewoners van een huis, ofwel een huiszoekingsbevel, of een betrapping op heterdaad forceren.
• Maar voor de corona-aanpak hanteert men nu duidelijk toch heel andere maatstaven. Het was Bart De Wever (N-VA), die in Antwerpen stevig de illegale lockdownbijeenkomsten wil bestrijden, die als eerste een juridische onderbouwing gaf om de politie, zonder toestemming, toch een woning te laten betreden: in Antwerpen doen ze dat op basis van artikel 135 van de Nieuwe Gemeentewet. Daarin staat letterlijk dat lokale bestuurders ‘passende maatregelen kunnen nemen om rampen en plagen, zoals brand en epidemieën, te voorkomen’.
• Dat gaat al erg ver: maar de minister van Binnenlandse Zaken, Annelies Verlinden (CD&V), zelf een juriste, verfijnt vandaag in De Tijd dat ze de politie ook de mogelijkheid wil geven ergens binnen te gaan op basis van het aantal auto’s voor de deur.
• Plots is artikel 27 van de wet op het politieambt ook een optie geworden, als wettelijke basis om een huis te betreden: de politie mag een huis binnen volgens dat artikel ‘wanneer het hun op die plaats gemelde gevaar een uitermate ernstig en ophanden zijnde karakter vertoont dat het leven of de lichamelijke integriteit van personen bedreigt en op geen andere wijze kan worden afgewend’.
• Dit oude artikel was van toepassing op gevaren zoals een brand of nakende ontploffing, het is maar zeer de vraag of een besmetting met een coronavirus, dat in meer dan 99 procent van de gevallen niet dodelijk is, echt onder die wet valt. Grondwetspecialisten, in diezelfde De Tijd, twijfelen daar erg aan.
• Communicatief lijkt minister Verlinden alvast keihard op die strenge handhaving in te zetten, met een heus mediaoffensief. Na een bezoek aan ‘De Afspraak’ op dinsdag, was er gisteren nog eens ‘Terzake’, met dezelfde boodschap. Zo zet CD&V de traditie van een ‘harde aanpak’ verder, die al onder Pieter De Crem (CD&V) bij de eerste lockdown gestalte werd gegeven.

The big picture: De vraag blijft of een juridisch kader in de Kamer niet noodzakelijk is.

• Het is een vraag die al langer klinkt, zeker vanuit de academische wereld: waarom kan heel de aanpak van de uitvoerende macht, in de coronacrisis, niet wat deftiger juridisch gestut worden? Een aantal specialisten in grondwettelijke materie pleit daarvoor, een aantal politicologen herhaalde dat pleidooi ook al. Met weinig impact in de media overigens.
• De redenering daarbij? Maak een wettelijk kader, een coronawet, die tijdelijk de maatregelen oplijst, en helder omschrijft, plus juridisch onderbouwt. Dat kan meteen dan door de Raad van State ook doorgelicht worden, en getoetst worden aan de Grondwet. Plus een meerderheid van de Kamerleden moet het bekrachtigen, waardoor het een democratische legitimiteit heeft.
• Nu worden heel wat beslissingen genomen in de regering, onder meer over de handhaving, zonder dat er een duidelijk juridisch kader is. Bij de start van de pandemie leek dat nodig, om snelheid te kunnen maken. Maar ondertussen zijn we bijna tien maanden in crisis, en is het duidelijk dat het virus niet plots verdwijnt: waarom dan geen noodwet voor corona, die de zaken veel zuiverder juridisch omschrijft, zo bepleiten de specialisten.

In de marge: Georges-Louis Bouchez (MR) ergert zich aan de vakbonden.

• Terwijl dus nu volop het debat over privacy loopt, waarbij de liberalen altijd als vanouds de verdedigers van de vrijheden van de burger waren, focust de voorzitter van de MR op iets anders.
• Want gisteren betoogden in Luik zo’n 700 militanten van de FGTB, de socialistische vakbond, tegen een veroordeling van zeventien van hun leden. Die verhinderden het verkeer in Luik tijdens een staking, waardoor een chirurg kwam vast te zitten onderweg naar een operatie en de patiënt overleed.
• ‘Het is in ons land verboden om met meer dan vier mensen samen te komen buiten, maar blijkbaar niet voor de FGTB! Een deel van links moet begrijpen dat de wet voor iedereen geldt. Zullen ze worden geverbaliseerd? Twee maten twee gewichten mag niet de norm worden’, zo zocht Bouchez een andere discussie op.

Om te volgen: Brexit betekent brexit. Zondag weet u wat dat betekent.

• Het duurt en duurt dus maar, die onderhandelingen tussen de EU en de UK, nu lijkt waarschijnlijk de finale dag op zondag te vallen, volgens de insiders.
• Het is en blijft het belangrijkste nieuws van deze week, deze maand: komt er een deal tussen de EU en de UK over handel? De uitstap van dat laatste land, uit de Europese Unie, gaat onherroepelijk door op 1 januari 2021. De vraag is wat in de plaats komt.
• De UK en EU onderhandelen over een extensief vrijhandelsakkoord. Alleen, zo’n akkoord gaat natuurlijk fundamenteel in tegen het onderliggend belang dat de UK heeft door uit de EU te stappen: dat wilden Johnson en co net doen ‘om hun soevereiniteit terug te winnen‘, en ook om ‘competitiever te zijn dan de EU’.
• Maar een vergaand vrijhandelsakkoord met de EU houdt in dat de Britten zich moeten aanpassen aan de regels van de eengemaakte Europese markt, en onder meer automatische sancties moeten aanvaarden, als ze die regels niet volgen. En laat dat net zijn waar Johnson zo lang moord en brand heeft over geschreeuwd: een ‘usurpator’ die zijn Brits staatsrecht overstijgt.
• Het knelt dus daarover, in de laatste rechte lijn van de onderhandelingen, dat recht van automatische sancties. Maar eigenlijk gaat het over veel meer: je kan moeilijk uit de EU stappen, en plots allerlei ‘voorrechten’ komen afdwingen. Want welke boodschap geeft de EU dan aan al haar eigen, huidige leden?
• Hoe dan ook belooft de huidige politieke positionering niet veel goeds: de Duitse kanselier Angela Merkel sprak gisteren in de Duitse Bondsdag duidelijke taal. ‘Wij gaan nooit toestaan dat er geen level playing field is, dat er oneerlijke concurrentie zou zijn, binnen de eengemaakte Europese markt’, zo stelde ze ferm.
• Een etentje gisterenavond in Brussel, heel toepasselijk serveerde men een visschotel (want ook over visrechten in de Noordzee is het nog gebikkel), tussen de Britse premier Johnson en Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Commissie, en ook Michel Barnier, de EU-hoofdonderhandelaar, leverde niets op.
• Via de Britse pers zet Johnson evengoed de hakken in het zand. De koppen vanmorgen in Londen:
  • The Daily Mail: ‘Deadlock at Dinner‘, ‘Nog erg grote hindernissen, deal veraf.’
  • Daily Express: ‘Boris: Take it or Leave it!‘ ‘Johnson staat stevig tegen de poging van de EU om de Britten te straffen omdat die de EU verlaten.’
  • The Times: ‘PM refuses to back down in face of Brexit deadlock‘ ‘Johnson waarschuwt de EU, maar Merkel vernietigt de hoop dat Brussel gaat toegeven.’
  • The Guardian: ‘Deal still possible, says PM after last-ditch Brexit dinner.’ ‘Johnson bepleit z’n zaak, terwijl de EU-leiders waarschuwen voor een mislukking.’
• De focus voor de brexit ligt nu op zondag, na de EU-top die vandaag en morgen doorgaat, en waar vooral de nadruk ligt op de klimaatakkoorden die de EU intern wil smeden, plus de finale goedkeuring van de EU-budgetten voor het gigantische coronasteunpakket. Dat laatste werd tegengehouden door Polen en Hongarije, maar die lijken nu te gaan plooien.
• Zondag is meteen de zoveelste ‘dag van de laatste kans’: komt er dan niets uit de bus, dan is het onherroepelijk een harde brexit, met alle gevolgen van dien.

De Belgische context: Elio Di Rupo (PS) kreeg het gisteren op z’n heupen, over Johnson. En daarop kreeg Bart De Wever (N-VA) het op z’n heupen.

• Het is een interessant relletje in de marge van de brexitonderhandelingen. Want eens te meer wijst het op een andere opstelling in noord en zuid, als het over de gesprekken met het Verenigd Koninkrijk gaat.
• Elio Di Rupo (PS), de Waalse minister-president, is de houding van de Britse premier Boris Johnson kotsbeu. Zodanig dat hij dreigt om, net zoals bij het CETA-akkoord tussen de EU en Canada, ‘met zijn parlement’, zoals hij het zelf stelde, straks mogelijke handelsakkoorden met de UK te blokkeren, ‘als die over onze rode lijnen gaan’.
• ‘Dat duurt nu al maanden dat wij moeten dansen op de tonen van het humeur van Boris Johnson. Maar zijn houding laat niet toe om nog klaar te zien hoe de toekomst van de relatie tussen de EU en de UK er moet uitzien’, zo tweette Di Rupo, waarna hij dus dreigde om een eventuele deal wel te gaan onderwerpen aan een strenge Waalse blik en die eventueel dus ook te boycotten, zoals CETA. Al benadrukte hij ook wel dat de EU absoluut een akkoord moet vinden, ‘zeker voor regio’s die proportioneel zwaar getroffen zouden worden, zoals mijn zusterregio Vlaanderen’.
• Bij de N-VA zagen ze het met lede ogen aan. Het CETA-dossier heeft veel losgemaakt destijds: handel met Canada werd geblokkeerd voor heel de EU vanuit Wallonië, omdat die sociale, ecologische en ethische bezwaren hadden, terwijl Vlaanderen, dat een veel stevigere exporteur is, ook naar Canada, net zo snel mogelijk een akkoord wilde.
• Ooit splitste de bevoegdheid om wapens te exporteren om exact de omgekeerde reden: Vlaanderen had geen wapenindustrie maar wel een gewetenskwestie, Wallonië wilde FN Herstal laten draaien. Daarop werd beslist dat elk z’n eigen export moest regelen. Maar de deelstaten moeten wel elk een EU-handelsverdrag goedkeuren.
• Bart De Wever (N-VA) reageerde alvast met een felle tweet aan Di Rupo: ‘Beste Elio, u bent consequent tegen vrijhandel … maar zou u er niet beter eerst voor zorgen dat u vanuit Wallonië wat meer handel drijft met het buitenland?’

Een dag later: De discussie rond Bpost was snel gesloten.

• Opschudding gisteren, over de rol van het staatsbedrijf Bpost, dat deze week met lastig nieuws kwam. Minder dividend, en minder brieven bezorgd.
• Daarop had topman Jean-Paul Van Avermaet wel in één adem aangekondigd dat zijn bedrijf zou ‘diversifiëren’, en dus in de verkooppunten van Bpost ook andere activiteiten gaan ontplooien, in de komende vijf jaar. Het ging bij Van Avermaet om ‘bijkomende betalende buurt- en nabijheidsdiensten’, een dure term om te zeggen dat er mogelijk ook voeding, kranten, tijdschriften en snoep verkocht kan gaan worden en zelfs ’toegang tot toestellen als printers en scanners’ gegeven kan worden.
• Minister van Overheidsbedrijven Petra De Sutter (Groen) reageerde eerst zo in het Nieuwsblad: ‘Het is zeker iets dat we kunnen onderzoeken. Tegen de nieuwe beheersovereenkomst die we eind volgend jaar willen afsluiten met Bpost, gaan we bekijken welke andere maatschappelijke doeleinden het bedrijf zou kunnen vervullen. Dit zou daarin kunnen passen, maar dat gaan we nog bekijken.’
• Dat joeg Unizo, de dagbladhandelaren en zelfs regeringspartner Open Vld op de kast, die er oneerlijke concurrentie in zagen.
• En kijk, nog geen 24 uur later was er een andere, gecorrigeerde uitleg van De Sutter. Plots was het één groot misverstand, in dezelfde krant: ‘Postkantoren worden zeker geen gesubsidieerde buurtwinkels. Het is niet mijn visie op wat Bpost moet doen. Maar ik heb intussen begrepen dat dit ook niet is hoe Bpost zelf de toekomst van zijn kantoren ziet. Ik kan alle lokale middenstanders geruststellen: Bpost zal met jullie niet concurreren als supermarkt of buurtwinkel.’
• Was er dan niets van aan, van wat Van Avermaet wil met z’n bedrijf? Wel, er wordt onderzocht nu, volgens De Sutter, ‘hoe het waardevolle netwerk van 660 kantoren over heel België, tot in de kleinste dorpen, maatschappelijk benut kan worden‘. De details daarvan komen in de volgende beheersovereenkomst.