Op de Vlaamse feestdag pleit ontslagnemend Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) voor het confederalisme en een onafhankelijker Vlaanderen. Maar van de stoere taal in de N-VA-campagne is bij formateur Bart De Wever (N-VA) voorlopig geen spoor meer.

In het nieuws: Jambon pleit voor een confederale omslag in zijn 11 juli-toespraak.

• Met “zelfbestuur is de beste kuur” leent Jambon een zin van zijn partijvoorzitter De Wever. Die stak in zijn overwinningsspeech na de verkiezingen een pleidooi af voor meer zelfbeschikking voor Vlaanderen, een eis die hoog op het prioriteitenlijstje stond van N-VA. De Wever verwees er talloze keren naar in de campagne. Met een minikabinet wilde hij niet alleen de begroting op orde zetten, maar ook confederalisme bepleiten en een staatshervorming doorvoeren.
• Bij Jambon was aan de vooravond van het feest van de Vlaamse Gemeenschap ongeveer hetzelfde te horen: “Vlaanderen is economisch én maatschappelijk in uitstekende vorm”, zo stak hij de loftrompet af. “Maar doordat de bevoegdheden versnipperd zijn, worden we geremd in het realiseren van onze ambities. We kunnen daardoor niet altijd het beleid voeren waar de Vlamingen recht op hebben”.
  • Zo haalde hij de voorbeelden aan van windmolens. Het plaatsen van die molens op zee is een federale bevoegdheid, terwijl ze op het land wel door Vlaanderen mogen geplaatst worden. Ook over kerncentrales “hebben wij niets te zeggen”, vertelde Jambon. “In domeinen waar de bevoegdheden wel op 1 hand zitten, kunnen we juist wel doorpakken”.
• De oplossing ligt voor de hand, vindt de minister-president: “Een confederale omslag waarbij zoveel mogelijk bevoegdheden naar de deelstaten komen. Het is nu aan ons om ook anderen daarvan te overtuigen”. Door de verkiezingsuitslag ziet hij mogelijkheden. “Dit is een unieke kans om, samen met een welvarend Vlaanderen, ‘une Wallonie prospère‘ te bewerkstelligen”.

Een brug te ver voor de rest

Opgemerkt: Ondertussen is confederalisme stilletjes naar de achtergrond verdwenen.

• De retoriek dat ‘Vlaanderen en Wallonië beter apart werken om welvarend te worden’ gaat volgens MR maar deels op, zo liet voorzitter Georges-Louis Bouchez uitschijnen tijdens de campagne. Zo vindt hij, net als N-VA, het oneerlijk dat werkloosheidsuitkeringen federaal geregeld worden. Wallonië voelt de gevolgen van meer werkzoekenden niet in hun regionale begroting, want de federale kassa blijft betalen”, zei hij eerder. Tegelijk wil Bouchez gezondheidszorg herfederaliseren en justitie en politie niet opsplitsen.
• Ook de andere partijen waarmee De Wever nu een regering probeert te vormen (cd&v, Les Engagés en Vooruit), willen de structuur van België herbekijken om efficiënter te werken. Zo wil Vooruit de Senaat afschaffen en zijn Les Engagés en cd&v het erover eens dat de gezondheidszorg naar de deelstaten kan. Maar een ‘confederale omslag’ zoals Jambon die nu bepleit, is een brug te ver.
• Daarom dat De Wever confederalisme niet meer op de voorgrond zet. In zijn communicatie blijft hij vooral de noodzaak benadrukken dat er snel een regering gevormd moet worden, omdat de Europese Commissie tegen 20 september een plan wil zien voor het wegwerken van het begrotingstekort. Dat staat haaks op lange vergaderingen over een verregaande staatshervorming waarvan alleen N-VA vragende partij is.
• Jambon roept in zijn speech op dat de “taboes en veto’s” rond een staatshervorming sneuvelen en “plaats maken voor dialoog over de verdere verdieping en vereenvoudiging van de staatsstructuur”. De vraag is hoe hard N-VA het spel speelt aan de onderhandelingstafel. De Wever heeft niet de luxe om onderhandelingen te blokkeren nadat hij zelf telkens oproept om snel tot een regering te komen.

“Communautaire gaat echt niet in de koelkast”

Gevolgd: Binnen de Vlaamse beweging is er zenuwachtigheid over het confederalisme.

• Dat De Wever het confederalisme parkeerde, is ook de Vlaamsgezinde bewegingen niet ontgaan. Het Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen (OVV) noemt het in zijn 11 juli-boodschap “cruciaal” dat de Vlaamse onderhandelaars “hun financiële macht, maar ook het krachtige signaal van de Vlaamse kiezer, als hefbomen gebruiken richting Vlaamse staatsvorming”.
• De voorzitter van het OVV, Paul Becue, licht zijn vrees toe in De Standaard: “Ze zullen focussen op de begroting en de economie, onder druk van Europa. En na twee jaar zullen de Franstaligen zeggen: voor ons hoeven die institutionele hervormingen niet meer”.
• Toen N-VA de vorige keer in een regering stapte, de Zweedse coalitie van Charles Michel (MR), werd er een rechts sociaaleconomisch beleid gevoerd maar werden de communautaire eisen van tafel gehaald. Deze keer opnieuw de plannen in de koelkast steken, “zou binnen de partij rellen veroorzaken”, klinkt het binnen N-VA, volgens De Standaard.
• De Wever en zijn onderhandelingspartners consulteerden heel wat organisaties, van de Nationale Bank tot Defensie. Maar niet de organisaties van de Vlaamse beweging, wat wrevel opwekt. De Wever lijkt weinig te willen forceren. De kans dat Vooruit uit de onderhandelingen stapt als De Wever teveel eisen stelt, is reëel.
• Maar niet iedereen neemt dat De Wever in dank af. Zo protesteerde Jong N-VA al stevig toen bleek dat De Wever een Vlaamse republiek niet als noodzakelijk achtte. Ook nu klinkt de reactie fel. “Wij van Jong N-VA zullen onze mond hierover niet houden. Het communautaire gaat echt niet in de koelkast”, zegt jongerenvoorzitter Jeroen Bergers.