De Vlaamse regering zoekt naarstig naar een manier om de relatie terug op te pikken, en het huwelijk terug leefbaar te krijgen tussen vooral cd&v en N-VA, na een zomer vol ruzie en twee partijvoorzitters die niet meer praten. Opvallend, vanuit de cd&v-kabinetten werkt men daarbij aan een ‘creatieve oplossing’ voor de Ineos-kraker, die te midden van de zomer zijn vergunning verloor. Zo zou men, via een minidecreet, een nieuwe procedure willen invoeren, een zogenaamde ‘administratieve lus’. Die zou het proces van het herstellen van een vergunning, die afgekeurd wordt, drastisch kunnen inkorten. Minister van Landbouw, maar ook Economie op Vlaams niveau Jo Brouns (cd&v) zou daarvoor met een voorstel komen, zo snel mogelijk. “Want eigenlijk is de kritiek van rechters niet dat er een wettelijk kader van stikstof ontbreekt, maar dat de vergunning van Ineos te slordig is opgemaakt.” Het is alvast een alternatieve piste binnen de Vlaamse regering, om uit de impasse te komen. Tegelijk bevestigt minister van Begroting Matthias Diependaele (N-VA) dat er door de tegenvallende vastgoedmarkt zo’n 500 tot 700 miljoen euro minder inkomsten uit de registratierechten zijn: exact wat deze nieuwsbrief al aankondigde. Maar daarmee verhoogt hij de druk op cd&v, die voor honderden miljoenen extra geld naar de kinderbijslag en kinderopvang willen zien gaan. “Honderden miljoenen meeruitgaven zijn niet mogelijk”, waarschuwt hij cd&v.

In het nieuws: Een nieuwe heroplevingsmethode voor kaduke vergunningen?

De details: Binnen de Vlaamse regering werkt cd&v naarstig aan een oplossing voor Ineos, weg van de stikstofdiscussie.

• Op 20 juli, net op moment dat de Wetstraat normaal op vakantie trekt, ging een schokgolf door de Vlaamse regering: de Raad voor Vergunningsbetwistingen vernietigde de omgevingsvergunning van Project One, de nieuwe ethaankraker van de Britse chemiespeler Ineos.
• “De enige nieuwe kraker, in die categorie, in heel Europa in de laatste twintig jaar”, zo benadrukte Bart De Wever (N-VA) begin deze week op het Voka-debat. Voor hem en zijn stad, voor de Antwerpse haven, maar bij uitbreiding heel de Vlaamse economie, is het cruciaal dat de petrochemische cluster in Antwerpen blijft. En dergelijke projecten, met een investering van liefst 4 miljard euro, zijn daar cruciaal in. Het ethaan wordt immers omgezet in ethyleen, wat de basis is voor een hele plastiekindustrie in Antwerpen.
• Daar is men ook bij cd&v van overtuigd: zij zijn er als de dood voor dat de ‘schuld’ van dit falen in de Antwerpse haven in hun schoenen wordt geschoven. Nochtans is dat gevaar er manifest: de kraker werd afgekeurd, net omwille van stikstofuitstoot. En dat stikstof heeft nog altijd geen degelijk wettelijk kader: een deal daarover binnen de Vlaamse regering, tot twee keer toe, leidde nog niet tot een sluitend en gestemd decreet.
• Bij N-VA en zeker bij de voorzitter-burgemeester zelf leidt het geen twijfel: het zijn de slepende voeten van cd&v, omwille van hun focus op de landbouw, die ertoe geleid hebben dat er niet voldoende ‘juridisch beton’ onder het geheel van stikstof is gegoten, waardoor nu een cruciale investering in de Antwerpse haven wordt gekelderd. Dat bleek ook andermaal op het debat maandag, waar de N-VA-voorzitter zich danig opwond tegen zijn collega Sammy Mahdi, de cd&v-voorzitter.
• Mahdi liet dan weer niet na om in het debat van Voka nog zout in de wonde van N-VA te strooien: want was het niet hun minister, Zuhal Demir (N-VA), die van de rechters van de Raad voor Vergunningsbetwisting een reprimande kreeg, omdat haar kabinet “achteloos en routinematig” was omgegaan met de tekst in de vergunning.
• “Dat had ik in zijn plaats niet gedaan, het is niet nodig om N-VA nog verder op stang te jagen, we moeten hier net samen uit geraken”, klinkt sussend bij cd&v-bronnen in de Vlaamse regering. Want daar zoekt men wel degelijk naar een oplossing voor Ineos.

De essentie: De Vlaamse regering zou heel snel een nieuwigheid voor vergunningen kunnen invoeren.

• Op het kabinet van Jo Brouns (cd&v) vroeg men, vanuit diens bevoegdheid van Economie, ook een juridisch advies op de vernietiging van die Raad voor Vergunningsbetwistingen. “Van een kantoor dat helemaal niet aan cd&v verbonden is hé“. “En die komen toch ook tot de vaststelling dat het probleem hem zit bij de zogenaamde ‘passende beoordeling’ die in de vergunning zit, en die Ineos moest maken, om te tonen dat ze geen grenzen overschreden met hun stikstofuitstoot. Maar Ineos heeft die te slordig gemaakt.”
• Met andere woorden: niet het gebrek aan een wettelijk kader rond stikstof, maar Ineos zelf dat z’n huiswerk niet deed, is eigenlijk de oorzaak van de vernietiging van de vergunning. “Het voorstel van decreet, dat N-VA en Open Vld er nu willen doorjagen met een wisselmeerderheid, is niet dé oplossing voor Ineos”, zo klinkt hoog bij cd&v.
• “Maar we kunnen wel degelijk ingrijpen, op een andere manier. Door met een minidecreet een nieuwe methode in te voeren: een ‘administratieve lus‘”, zo licht een hoge cd&v-bron toe. “In plaats van die vergunningsprocedure helemaal over te doen, kan je dan een administratieve lus krijgen en teruggaan tot het punt waarop uw vergunning eigenlijk kaduuk verklaard wordt”, zo legt men het technisch uit. In dat geval zouden vernietigde vergunningen veel sneller terug hersteld kunnen worden. “En dat kan snel gestemd worden”.
• Daarbij ontkent cd&v niet dat er “hoe dan ook een decretale basis voor het geheel van stikstof nodig is”. “Maar als we nu kijken naar de case van Ineos, die heeft geleid tot toch wel een paniekreactie of een impulsieve reactie, zo van ‘hier moet nu snel een decreet komen‘. Maar ja, da’s niet de oplossing.”
• Overigens is het afwachten hoe cd&v straks zal reageren als N-VA en Open Vld toch doorzetten met een wisselmeerderheid, en samen met Vooruit en eventueel Groen het in het Vlaams Parlement ingediende nieuwe decreet zouden goedkeuren. Daarbij liggen alle opties open, zelfs die van ontslag van de cd&v-ministers. Maar in deze fase zoeken de christendemocraten vooral naar oplossingen, “praktisch en concreet”, zo is te horen.

The Big Picture: De begrotingsbesprekingen worden zoals gezegd lastig. Want alleen al de registratierechten slaan een put van 700 miljoen euro.

• Binnen de Vlaamse regering voelde men de bui al hangen, maar minister van Begroting Diependaele maakt het nu wel concreter: een put van minstens 500 miljoen en mogelijks zelfs 700 miljoen, enkel voor de registratierechten.
• Dat is op zich niet verrassend, met een vastgoedmarkt die aarzelt, maar dat de crash in inkomsten zo groot was, werd pas begin deze week duidelijk. Maar Diependaele kijkt ook verder: er zijn nog wel andere inkomsten die kunnen gaan tegenvallen. Want de economie doet het niet geweldig, onder meer door de enorme inflatie.
• Het tekort werd voor de begrotingsopmaak op 2 miljard geschat voor volgend jaar, maar dat dreigt naar 2,7 miljard te springen en misschien dus zelfs meer. Dat is, op een begroting van 68 miljard, wel een rood cijfer van liefst 3,97 procent: echt wel problematisch.
• Meteen trekt Diependaele dus aan de alarmbel, want zo’n ontsporing kan niet de bedoeling zijn. De verlanglijstjes van de coalitiepartners komen zo in het gevaar: alweer olie op het vuur tussen N-VA en cd&v, al wil ook Open Vld deze keer wel wat uit de brand slepen.
• De minister van Begroting wil niet weten “van ongedekte cheques”. Hij wil immers “niet de schulden gaan doorschuiven naar de volgende generaties”. Een forse openingszet, voor de begrotingsbesprekingen die komen.
• Zeker omdat cd&v al fors aan de boom schudde over de kinderopvang, en honderden miljoenen eist, lijkt dat moeilijk combineerbaar. Hoe dan ook komt er onvermijdelijk een nieuwe besparingsronde, waarbij elke minister met pijnlijke voorstellen zal moeten komen. Niet bepaald bevorderlijk voor een sfeer die al onder nul zat.

Op de agenda: Vanmiddag het moment van de waarheid voor Van Quickenborne.

• De hele affaire rond ‘Pipigate’ heeft ondertussen de buurlanden bereikt in alle glorie: in prime time op de Franse televisie werd gisterenavond minutenlang gegierd en gebruld met die “onnozele Belgen” en hun plas-zaak. Niet bepaald reclame voor “het team van 11 miljoen Belgen”.
• In de Kamer moet Van Quickenborne na z’n erg offensieve communicatie in heel de zaak op zoek naar een andere houding. Nadat hij eerst staalhard ontkende, nodigde hij in een tweede fase journalisten uit om samen naar de video van z’n eigen bewakingscamera te kijken, en alsnog onschuldig te pleiten. Daarbij moest hij zelfs een verdedigingslijn van ‘luchtgitaar spelen’ aanhouden.
• Voor de kritische leden van de oppositie is misschien een andere aanpak nodig: die van excuses, ernst en introspectie, eerder dan een zoveelste aanval. Het is afwachten of dat in de aard van het beestje zit: de minister van Justitie kan communicatief vele paletten aan, maar kampt ook met impulsiviteit. Hij zal deze keer vooral helder en geloofwaardig moeten overkomen, om het geheel zonder verdere schade door te komen.
• Tot nog toe lekten ook de politiebeelden niet, zodat er ook geen ‘bijkomend element’ is in heel de zaak. Maar de Kamerleden kunnen eventueel beslissen om de video op te vragen, en achter gesloten deuren toch te bekijken. Al vergt dat wel erg veel inspanning, terwijl er nu al kritiek is “dat het Parlement zich daar niet mee moet bezighouden”.
• Het debat zelf is wat voorspelbaar: Van Quickenborne zal ruggensteun krijgen uit de eigen fractie en vermoedelijk zal niemand in de meerderheid zich tegen hem keren (of het moet een verdwaald Ecolo-Kamerlid zijn). Zo wordt het een klassiek spel van meerderheid versus oppositie, is de verwachting.

Interessant in de wandelgangen: Van Quickenborne overwoog wel degelijk een gooi naar het voorzitterschap van Open Vld.

• Het had helemaal anders kunnen zijn, voor Open Vld. Want bij het vertrek van Egbert Lachaert, overwoog de huidige vicepremier wel degelijk om de overstap te maken naar de Melsensstraat, en het voorzitterschap over te nemen, zoals toen ook in deze nieuwsbrief verscheen. Dan had er geen tussenpaus zoals Tom Ongena gezeten op de stoel van interim-voorzitter, maar een sterke, dynamische communicator. En dan had misschien niet de regering, maar de partij, het nu moeten uitleggen in ‘Pipigate’.
• Bovendien is er ook zoiets als carrièreplanning: als bij Open Vld straks niet veel posten meer te verdelen vallen na een electorale implosie, is een combinatie van burgemeester-voorzitter, zoals De Wever al jaren doet bij N-VA, misschien wel de best mogelijke job bij de Vlaamse liberalen. Voor Van Quickenborne was en is een exit richting Kortrijk altijd een optie.
• Maar de Melsensstraat kreeg hij daar niet bij: “Net te veel mensen, niet van de minsten ook binnen de partij, zijn daar expliciet gaan voorliggen. Niet zozeer de premier, maar anderen. Vergeet niet dat Van Quickenborne echt niet zo geliefd is bij iedereen, nogal wat mensen hebben een geheugen dat iets langer meegaat”, zo duidt een kopstuk. “Het klopt dat dit niet zomaar gepasseerd zou zijn, Van Quickenborne als voorzitter”, zo zegt een ander.
• Een andere reden dook ook op, zo zegt een insider: “Het is ook wel zo dat de premier een pak berichten heeft gehad van de coalitiepartners, die expliciet vroegen om ‘Q’ in de kern te behouden. Hij is immers toch de man die systematisch trekt en sleurt en mee akkoorden smeedt. Samen met Frank Vandenbroucke (Vooruit) en uiteraard de premier, zijn zij het die Vivaldi finaal altijd naar deals brengen, en oplossingen zoeken. Niemand van de anderen zag Van Quickenborne dus graag vertrekken.”

Opgemerkt: Michel Hofman, de opperbevelhebber van Defensie, onderstreept nog eens fel waarom we echt geen F-16’s aan Oekraïne kunnen geven. Her vet is gewoon van de soep.

• De stafchef kreeg bij Radio 1 opnieuw de vraag of België F-16-gevechtsvliegtuigen kan leveren aan Oekraïne. Denemarken en Nederland doen dat alleszins wel, en hun vliegtuigen zijn even oud als de onze. Alleen, beide landen ontvingen ondertussen al F-35’s om hun luchtmacht mee uit te rusten, in België zal de eerste F-35 pas tegen 2025 in ons land aankomen.
• Hofman was dan ook stellig: “België zal steun leveren voor de opleiding van piloten en grondpersoneel. Maar er is geen kans dat we toestellen leveren. Ze komen op het einde van hun levensduur. Het is ondenkbaar ze nog te leveren aan Oekraïne, terwijl we ze trouwens zelf nog nodig hebben.”
• Ook het leveren van munitie, voor de Nederlandse en Deense F-16’s dan, is voorlopig niet mogelijk. De stocks van Defensie zijn simpelweg te klein om veel materiaal te missen, zonder daarbij zelf in de problemen te geraken bij missies of oefeningen. “Eerst moeten we onze eigen organisatie op orde stellen”, geeft Hofman mee.
• De Oostendenaar heeft ook een toch niet onopgemerkte boodschap voor de politiek, die regelmatig claimt dat extra budget voor Defensie niet kan, omdat het te weinig personeel heeft om hiermee te gaan werken. “We hebben een schrijnend tekort aan munitie, aan wisselstukken voor onderhoud van onze wapensystemen, we moeten nog heel wat investeren in infrastructuur. Dat zijn behoeftes die je zeer gemakkelijk kan opvangen binnen de huidige personeelssituatie”, zo schiet Hofman met scherp richting Vivaldi, waar Defensie, ondanks de oorlog in Oekraïne, laag op het prioriteitenlijstje staat.
• Daarnaast ligt binnen Defensie ook nog het hele drone-dossier op tafel. Defensie kocht MQ-9 Sea Guardian-drones aan, maar zal die vooralsnog niet bewapenen, vooral door een gebrek aan steun langs groene kant. “Bij de aankoop van de drones, in het kader van het STAR-plan, heeft de Defensiestaf voorgesteld om ze klaar te maken voor bewapening. Dat bewapening nodig was is ook altijd het standpunt van de staf geweest”, zo kaatst de Oostendenaar ook deze bal richting het politieke kamp, dat de definitieve beslissing over bewapening blijft uitstellen.

Opvallend: De beurs ontvangt nieuwe CEO Bpost met applaus

• De komst van Chris Peeters, die bij netbeheerder Elia weggeplukt wordt als nieuwe baas van Bpost, leidt tot positieve reacties van analisten en een klim op de beurs. Het aandeel Bpost veert op nadat het postbedrijf gisteravond Peeters (56) heeft voorgesteld als de nieuwe CEO. Hij is voor zes jaar aangesteld en vervangt interim-CEO Philippe Dartienne.
• Met Chris Peeters kiest Bpost voor een hoog aangeschreven Vlaamse manager – hij werd verkozen tot Manager van het Jaar 2021 – die vertrouwd is met een beursnotering, maar geen noemenswaardige ervaring met post of e-commerce heeft. Hij maakte carrière in de industrie en de energiesector. De Zonhovenaar was de voorbije acht jaar de CEO van netbeheerder Elia, een functie waar overleg met overheden dagelijkse kost was. Die ervaring zal hij Bpost goed kunnen gebruiken.
• Opmerkelijk: er was de voorbije maanden veel te doen om de zogeheten McKinsey-clan binnen Bpost. Welnu: ook de nieuwe baas heeft een verleden bij dat consultantbureau. Peeters was er veertien jaar aan de slag, tussen 1998 en 2012, waarvan zeven jaar als partner.
• Ook opmerkelijk: de aanstelling komt er nadat Henri de Romrée, die eerder heel even CEO was, het bedrijf heeft verlaten. De vorige permanente CEO, Dirk Tirez, werd in december vorig jaar de deur gewezen na onderzoeken over mogelijk illegale marktafspraken tussen toplui van Bpost en enkele uitgevers. Nadien kwamen nog malversaties aan het licht. Het duurde dus negen maanden vooraleer het postbedrijf een nieuwe kapitein vond.
• KBC Securities heeft zijn advies voor het aandeel verhoogd, omdat Peeters “op korte termijn voor een positieve dynamiek zou kunnen zorgen”. Het beurshuis wijst er wel op dat de onzekerheid over de lopende compliance onderzoeken naar de aanbestedingen van overheidsopdrachten blijft bestaan.
• Vooral uit groene hoek komen er enthousiaste reacties, onder meer van minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) en van minister van Overheidsbedrijven Petra De Sutter (Groen). Die eerste zwaait maar met lof over de manier waarop Peeters bij Elia aan de ‘groene revolutie’ timmerde. Het doet vermoeden dat zijn kandidatuur fors gesteund werd door de groene minister die de voogdij over de post draagt, vicepremier De Sutter.
• Daarmee is wel het grootste dossier voor Bpost, het krantencontract, niet van de baan. Daarbij wachten de coalitiepartners nog steeds op een externe doorlichting van de kosten van dat contract, alvorens finaal opnieuw de honderden miljoenen voor de komende jaren te gunnen. Uit interne lekken en documenten, die onder meer verschenen in het boek “Bpost Hold-up” blijkt dat het bussen van die kranten maar zo’n 75 miljoen euro per jaar kost, terwijl het contract de Belgische overheid 125 miljoen kost, en ook de krantenboeren nog eens 105 miljoen betalen.
• Die rekensom blijft een huizenhoog probleem: kan Europa dit überhaupt toestaan, als dat het geval is, nog los van de ideologische discussie of een overheidsbedrijf dergelijke sommen, via zo’n omweg, aan overheidssteun moet ontvangen?
• Overigens nog dit: De CEO-vergoeding bij Bpost is begrensd door het loonplafond voor overheidsbedrijven. Daardoor zit een forse loonsverhoging voor Peeters er niet in, hij bindt wellicht zelfs in. Peeters verdiende vorig jaar bij Elia 1,35 miljoen euro. Tirez verdiende vorig jaar voor zijn ruim 11 maanden ongeveer 968.000 euro.

? De historiek van de strubbelingen bij Bpost wordt beschreven in het boek Bpost Hold-up.