Oude tegenstellingen zijn helemaal terug bij cd&v

Nu de rook is opgetrokken rond het Martelarenplein, is het slachtoffers tellen. De Vlaamse regering wacht morgen een lastige eerste oefening: het debat in het Vlaams Parlement zonder kleerscheuren doorkomen, met de oppositie die vlijmscherp zal zijn. Daarbij valt de diepe verdeeldheid op, binnen de rangen van cd&v. Daar werd Sammy Mahdi (cd&v) drie maand geleden op het schild gehesen, onder meer met de ambitie om de klassieke tweedeling tussen de ‘Vlaamse-‘ en ‘Vivaldi’-vleugel van de partij nu eindelijk te verzoenen. Maar zijn forcing, waarbij de eigen Vlaamse ministers zwaar beschadigd raakten, heeft net het omgekeerde als resultaat: de partij is zichtbaar verdeelder dan ooit. Intern klinkt enerzijds scherpe kritiek op Hilde Crevits (cd&v), die tussenkwam om de Vlaamse fractie woensdag, en waardoor “cd&v alweer moest toegeven”. Anderzijds is er een kamp dat het over de “hoogmoed” van de voorzitter heeft, waardoor de relaties met de coalitiepartners beschadigd raakten. Het gevolg? Een fractie die bij de Septemberverklaring in twee kampen uiteenviel: een hele reeks cd&v-Parlementsleden weigerden ook maar één keer applaus te geven voor de speech van minister-president Jan Jambon. Cd&v dreigt zo alle aandacht naar zich te zuigen, morgen in het Vlaamse halfrond.

In het nieuws: “Ik heb gevochten als een leeuw. En ik heb partners gevonden die ook bereid waren te vechten als een leeuw.”

De details: Jan Jambon (N-VA) houdt een wel erg ‘persoonlijke’ Septemberverklaring, om het overleven van zijn kabinet te onderstrepen.

“Voor u staat een nederig man“, zo stak Jambon van wal, voor een tot de nok gevuld Vlaams halfrond. Het bleek vervolgens allerminst een eigenschap die echt past bij de Vlaamse kopman van N-VA: nederigheid.
Niet alleen stond de speech bol van vreemde woordspelletjes (“We moeten nu aan onze Doekomst werken”, of nog, “Boem als een paukenslag”, over de oorlog in Oekraïne”: wie verzint zoiets?), Jambon zelf rechtte de rug, en kon in zijn lichaamstaal maar moeilijk verbergen dat enige revanchisme ook hem zichtbaar deugd deed. Woensdag had de minister-president samen met coalitiepartner Open Vld de powerplay van cd&v immers beantwoord met een keihard tegenvoorstel, waarna het oranje kamp blijkbaar niet anders kon dan met de witte vlag zwaaien. Regering gered, met Jambon als triomfator.
Dat Sammy Mahdi en co daarbij akkoord gingen met een budget dat zelfs niet eens de moeite deed om cd&v haar gezicht te laten redden, want wat voorlag was exact waar ze maandag niet mee akkoord gegaan waren, kan niemand in de Wetstraat ontgaan zijn. Gevolg: de vernedering was deze keer voor de cd&v-banken in het halfrond, na een soortgelijke collectieve kastijding, maandag voor de hele N-VA-sectie.
Jambon verbloemde het pijnlijke conflict van de afgelopen dagen niet, maar strooide in z’n speech net met verwijzingen naar heel de episode:
- “Het proces dat we doorlopen hebben als regering was niet fraai. Daar moeten we allen samen lessen uit trekken“, stelde hij quasi meteen aan het begin van de speech.
- “Dit gaat niet over mijn ego, beste mensen. Ik weet dat mijn ego deuken geïncasseerd heeft. Wat ik maandag hier heb moeten ondergaan, was pijnlijk“, zo kreeg z’n ego toch ruime aandacht.
- “Ik heb gevochten als een leeuw. En ik heb partners gevonden die ook bereid waren te vechten als een leeuw“, zo verwees hij naar Open Vld, en ultiem ook naar Hilde Crevits (cd&v), tot zichtbare afkeer van sommigen bij cd&v.
De speech kende een paar weinige momenten met humor, deze keer. Zo was er een verwijzing naar het nieuw geopende Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSK), na tien jaar renovatie, “het schoonste museum van Vlaanderen”, met als gevolg dat Antwerpenaars Bart De Wever (N-VA) en Willem-Frederik Schiltz (Open Vld) als enige luid applaudisseerden. Maar vooral de passage “wij kozen en kiezen voor doordachte beslissingen, zonder show en buiten tv-studio’s“, kreeg de lachers op de hand, humor voor de oppositie dan wel, die de ironie van die zin toch inzagen.
Op het eind riep Jambon nog op tot een “coalition of the willing“, een uitgestoken hand naar zijn coalitiepartners van cd&v ongetwijfeld: “Niet het leiderschap van één persoon, niet het leiderschap van één minister, één minister-president, van één premier. Nee, het leiderschap van alle politici van goede wil.”
De boodschap viel niet overal even goed. “Dat is toch straf: een verwijzing naar die coalition of the willing, dat groepje rond Bush, dat Irak binnenviel op zoek naar ontbrekende vernietigingswapens. En wie heeft nu weer Iraakse roots? Mahdi”, zo merkte een ontdaan Vlaams Parlementslid op.

De essentie: Cd&v lijkt meer dan ooit verdeeld. Met de twee ‘oude’ kampen, die opnieuw tegenover elkaar staan.

De pijn rond het hele gebeuren was manifest zichtbaar op de cd&v-banken. Vooral hoe verschillend twee kampen op die banken omgingen met de speech, viel op. Want zoals elke Septemberverklaring, waren er de obligate applausmomenten, voor de meerderheidsbanken. Telkens weigerde een groepje cd&v’ers ostentatief de handen op elkaar te brengen: Tinne Rombouts, Vera Jans, Hilal Yalçin, Karin Brouwers, Orry Van de Wauwer, allen gaven ze meer dan een duidelijk signaal.
En ook Robrecht Bothuyne, die maandag nog op zijn Facebookpagina stoer had verklaard “dat de tsjeven niet zijn geplooid en dat de tsjeven niet zullen plooien”, kreeg nauwelijks de handen op elkaar. Hij kwam dan maar naar de camera’s van Villa Politica, om aan Jambon te laten weten “dat de manier van werken voortaan anders moet“. Dat de partij verdeeld was over de aanpak, ontkende Bothuyne in alle talen. Soms kan je in de Wetstraat niet anders dan het zonlicht ontkennen.
De waarheid is dat sinds woensdag, de partij uiteengereten lijkt. Op dezelfde breuklijn die al sinds 2019 de partij splijt, tussen zij die naar Vivaldi hellen, en weg willen van “aan het handje van N-VA lopen”, en zij die in de eerste plaats de Vlaamse regering laten primeren, en dus ook een bevoorrechte relatie met die N-VA. Die laatsten wilden bijgevolg federaal paars-geel, niet paars-groen-plus of Vivaldi.
Het bestaan van die twee kampen loopt niet noodzakelijk per fractie, of zelfs per ‘zuil’ binnen cd&v. Bewijze de verdeelde houding van de cd&v in het Vlaams Parlement. Wat wel zeker is: Hilde Crevits (cd&v), Wouter Beke (cd&v), maar ook een Koen Geens (cd&v) behoorden altijd tot het laatste kamp, het ‘Vlaams’, terwijl partijvoorzitters Joachim Coens (cd&v) eerder, maar zeker Sammy Mahdi (cd&v) altijd in het eerste kamp zaten, de ‘Vivaldisten’.
Overigens is dat voor Mahdi eigenlijk ideologisch wat vreemd: wie zijn boek ‘Van hol naar vol’ las, weet dat hij binnen zijn partij duidelijk helemaal op rechts zit, zowel ethisch als sociaal-economisch, wat hem eigenlijk dichtst bij N-VA zou moeten brengen. Alleen is er de nationalistische lijn: Mahdi kiest net expliciet voor een soort nieuw ‘Belgitude’, waarbij niet de Vlaamse Leeuw, maar Stromae en de Rode Duivels de nationale saus zijn.
Maar de liefde voor N-VA is bij Mahdi en zijn entourage, waaronder ook Van de Wauwer, altijd bijzonder koel geweest: intern was de huidige voorzitter één van de grote krachten die Coens steunde om in Vivaldi te trekken.
Toen die burgeroorlog ook binnen cd&v in de nazomer van 2020 beslecht raakte, was het de expliciete wens van velen om de partij weer intern te verzoenen, en de wonden te helen. Ook dat verwachtte men net van Mahdi, toen die voor afgelopen zomer de fakkel van Coens overnam.
Het netto resultaat van het pokerspel dat Mahdi vervolgens speelde met N-VA en Open Vld rond de Vlaamse begroting, is dat de oude wonden binnen de eigen partij helemaal open liggen. Daarbij heeft iedereen gezien hoe Hilde Crevits (cd&v) terugkwam van haar ziektebed, en de drie Vlaamse ministers op de fractievergadering plots schouder aan schouder stonden om het akkoord wél te verdedigen, en bijgevolg de Vlaamse coalitie te redden. Tegen hun voorzitter in.

The Big Picture: De schade voor alle cd&v-kopstukken is groot.

“Na Annelies Verlinden was het nu dus de beurt aan Jo, Benjamin en Hilde“, zo zucht een interne cd&v-bron, die herinnert aan de onfrisse rol die de minister van Binnenlandse Zaken moest spelen, nog maar enkele weken geleden, rond Doel 3. Vooruitgestuurd door Mahdi reed Verlinden zich daarbij helemaal vast op de interpretatie van een advies van de nucleaire waakhond het FANC. Het netto resultaat was dat Doel 3 wel degelijk sloot, én dat Verlinden er bekaaid uitkwam.
Daarbij wijst men erop dat Mahdi zijn eigen fractie én zijn ministers niet voldoende had ingelicht over zijn plannen, en dat hij veel te eigengereid had geprobeerd de forcing te voeren. “De goddelijke aanbidding van de messias is al voorbij“, was de pijnlijke commentaar van een Parlementslid van cd&v.
Maar er is een heel andere interpretatie van wat woensdag gebeurde, in het andere kamp. Het feit dat zowel Brouns als Dalle hun kar keerden, nadat ze heel het weekend tegen de coalitiepartners “neen” hadden moeten zeggen, blijft kleven, intern bij mensen die de voorzitter steunen. “Het is menselijk, klassiek zelfs voor ministers, om op het eind voor het postje te kiezen. Maar dat is net wat we niet meer gingen doen. We zouden onthecht zijn van de macht”, zo sneert een topper binnen cd&v naar beiden.
Anderzijds: het beeld van marionetten, die dansten aan de koord van de voorzitter, is bijzonder pijnlijk voor elke minister tout court. Ook al zou men een poging ondernomen hebben om zich toch, op het cruciale moment, los te maken van de voorzitter, de schade blijft. De oppositie maakt zich al op om bij elke beleidsdaad van Dalle of Brouns voortaan de vraag te stellen, “of het mag van Sammy?”.
Maar erger voor de partij: deze keer ligt ook leading lady Crevits, sinds 2007 onafgebroken minister, scherp onder vuur intern. “Uw eigen partij zo in de vernieling rijden, wie kan dat?“, is bij een hoge cd&v-bron te horen. “Eerst moest Coens komen van haar. Toen schoot ze die af. Toen moest Mahdi komen van haar, nu schiet ze Mahdi al af. Dit is niet voor herhaling vatbaar: de eigen voorzitter zo de wacht aanzeggen.”
Het kamp rond Mahdi heeft ook een heel andere interpretatie van wat intern is gebeurd: daar spreekt men ferm tegen dat de voorzitter solo slim speelde. “Hij had breed gedragen steun voor die harde opstelling in de Vlaamse coalitie, hij heeft dat niet zomaar gedaan hé. Dat was echt doorgesproken, met de top. En er kwamen massa’s positieve reacties van militanten: eindelijk hielden we eens voet bij stuk.”
Het verklaart meteen waarom Mahdi zelf na zijn witte vlag zo gretig bleef communiceren, waarbij hij zelf naar radio- en tv-studio’s trok: zij zien het allerminst als een dossier waarvoor je je moet verbergen. Dat deze keer de ander won? De strijd gaat verder.
Crevits zelf bleef gisteren weg bij de Septemberverklaring, ze is nog steeds ziek. Maar haar lege stoel was symbolisch, als een schaduw die over de partij én de regering hing. Het voorspelt allemaal weinig goeds voor de Vlaamse ploeg: die moet straks over uiterst gevoelige dossiers voor cd&v gaan beslissen, genre Ventilus en het stikstofdossier. Met een verzwakte Crevits, een gekrenkte voorzitter Mahdi en een hopeloos verdeelde partij als onstabiele coalitiepartner voor de Vlaamse regering.

Op de agenda: Vandaag een nieuwe meeting van de Europese ministers van Energie. Geen plafond in zicht.

Van een ondertussen roemruchte ‘doorbraak’, na de vorige vergadering van die Europese raad van energieministers aangekondigd door de Belgische minister Tinne Van der Straeten (Groen) is ondertussen geen sprake meer.
Wat wel zo is: Van der Straeten kreeg samen met Polen, Griekenland en Italië een hele reeks landen op die ‘Belgische’ lijn. In totaal eisten 15 landen in aanloop naar de meeting vandaag dat er een prijzenplafond op gas vanuit Europa zou komen. Dat deden ze in een brief aan de Europese Commissie.
Maar daar zit de voorzitter, Ursula von der Leyen helemaal op de Duitse lijn: geen plafond. Daarbij krijgen ze expliciete steun van Denemarken en Nederland, twee rijke landen, die bovendien zelf gas hebben. Die Europese tweedeling in het dossier is geen toeval: Politico lijstte het deze week prachtig op in een grafiekje, dat de tekorten of overschotten op elke handelsbalans van een EU-land afzette tegen wie voor of tegenstander is van zo’n prijzenplafond. En wat blijkt? Quasi alle landen die een tekort hebben, en dus moeilijk kunnen extra betalen voor gas, willen een plafond. Maar wie overschot heeft, en dus de andere kan overbieden in een strijd om gas, wil geen collectief plafond.
Dat Van der Straeten dus haar groene collega van Energie in Duitsland, Robert Habeck, in de vorige meeting over de streep zou hebben gekregen, doet er niet veel toe: vandaag is Berlijn actief aan het duwen om net geen plafond te krijgen én geen collectieve Europese gasaankopen. Dat is niet in het voordeel van de Duitsers, die al overal dure gascontracten gaan sluiten zijn. Of hoe een collectieve logica onmogelijk is, als de grootste en rijkste niet meewil. ‘Duitsland eerst” dus in Berlijn. Paars-groene regering of niet.
De houding van Berlijn levert wel frustratie op in Europa. Op een meeting woensdag, moest de topambtenaar van Energie in Europa, Ditte Juul-Jørgensen, komen vertellen dat het enige wat de Commissie dus zou doen, over dat gasplafond, het voorstellen van een “non-paper” was. Waarop een EU-ambassadeur vervolgens het woord nam, volgens Politico, om te stellen dat het een “non-non-non paper was, in feite. “Want het is een non-paper voor de Commissie, maar een non-non paper voor de lidstaten, want het bestaat nog niet, en het is een non-non-non-paper want het stelt geen enkele nieuwe oplossing voor.” Auch Europa, in de grootste energiecrisis in decennia.

Talk of the town: Inflatie, en dus verhogen de lonen én dotaties voor Parlementsleden en partijen weer heel stevig. Pakken ze een ‘sprong’?

De cijfers die gisterenmiddag binnenkwamen doen duizelen: een inflatie van liefst 11,27 procent, voor september. Dat zijn cijfers die sinds 1975 niet meer zijn voorgekomen, en die elk bedrijf, maar ook de overheid, doen rekenen en naar adem snakken.
Want dat betekent concreet voor België dat de spilindex in totaal vermoedelijk liefst 9 keer zal overschreden worden, op minder dan twee jaar tijd. Dat indexmechanisme, wat België als enige heeft in de EU, naast Malta en Luxemburg (en die laatste schortte het op), beschermt relatief goed de koopkracht.
Maar het heeft ook gevaarlijke effecten: de lonen stijgen veel sneller dan in de buurlanden, wat de concurrentiekracht fors hypotekeert. Een discussie over de index wordt zo vroeg of laat politiek onvermijdelijk, ook al is ze absoluut taboe voor Vivaldi.
Tegelijk is er ook een wat pervers effect van de index: wie veel verdient, loopt dankzij die index verder weg in reëel loon of andere inkomsten van de laagste inkomens: het is een percentage dat wordt toegekend, geen vast bedrag.
Dat hebben ze in de Wetstraat uiteraard ook opgemerkt. Met meteen een politieke strijd daarrond, met name over de partijdotaties. Die werden na het Agusta-schandaal aangepast, om partijen niet meer te dwingen bij iedereen, laat staan Italiaanse wapenboeren, te gaan bedelen om geld. Maar het is een systeem dat doorgeslagen is in de andere richting: alle partijen bulken van het geld, beleggen ondertussen in vastgoed of spenderen zich te pletter op Facebook en Instagram in de hoop hun voorzitter populair te krijgen.
Per jaar krijgen de partijen samen nu 44 miljoen euro uit te staatskoffers. Er zijn al langer plannen om dat bedrag te beperken, maar daarbij hervalt de politiek telkens in voorstellen en systemen waarbij één of meerdere partijen meer zouden moeten afgeven dan anderen: zo stokt de boel.
N-VA, die het meeste krijgt omdat ze de grootste is, wil al langer de dotaties naar beneden. Zij grijpen nu de index aan om een nieuw voorstel te doen: brevries ten minste de indexeringen, pak een zogenaamde ‘indexsprong’. Kamerleden Wim van der Donckt (N-VA) en fractieleider Peter De Roover (N-VA) rekenden voor Het Nieuwsblad dat die index 373.000 euro zou bedragen, bovenop de 44 miljoen, voor dit jaar. De N-VA stelt voor de bedragen van 2019 te bevriezen, en zo 2 miljoen te besparen.
Meteen komt Open Vld met een tegenvoorstel, bij de Tafel van Vier, een dag later: “Waarom niet de lonen van de ministers én de Parlementsleden bevriezen?”. Er zit een snuifje populisme en zelfkastijding aan dat plan, maar is meteen een antwoord op de N-VA-voorzet.
Voorzitter Egbert Lachaert (Open Vld) en Kamerlid Christian Leysen (Open Vld), die zelf puissant rijk is, stuurden daarvoor een brief naar de voorzitter van de Kamer, om daarop aan te dringen. De vraag is of ze daar dan een meerderheid voor vinden. In de regering moet dat simpeler zijn, zo acht Lachaert: die kunnen snel zelf beslissen om te bevriezen. Een minister verdient zo’n 12.500 euro netto, een Parlementslid 6.000 euro.