In het nieuws: China pleit voor een uitbreiding van de BRICS.

• In tegenstelling tot de Braziliaanse president Lula, de Indiase premier Narendra Modi en zijn Zuid-Afrikaanse tegenhanger Cyril Ramaphosa, nam Xi Jinping niet deel aan de conferentie tijdens de top in Johannesburg die plaatsvindt van 22 tot 24 augustus. Evenmin als de Russische president Vladimir Poetin, die gezocht wordt door het Internationaal Gerechtshof, waarvan Zuid-Afrika deel uitmaakt.
• Toch dringt China aan op een uitbreiding van de groep. 40 landen zouden geïnteresseerd zijn om zich bij de BRICS aan te sluiten. De helft heeft officieel een verzoek ingediend, waaronder Saoedi-Arabië, Iran en Wit-Rusland.
• China wil zijn invloed vergroten en een sterker blok vormen vanwege de handelsoorlog met de Verenigde Staten. Hierin wordt het logischerwijs gesteund door Rusland, dat koste wat kost wil laten zien dat het nog bondgenoten heeft.
• India is aanzienlijk terughoudender en wil geen overhaaste toetreding. Het meest bevolkte land ter wereld breidt zijn handelsrelaties met het Westen uit en blijft een geopolitieke en economische rivaal van China.
• Aan de Braziliaanse kant staat men open voor nieuwe leden, met name in Zuid-Amerika, maar president Lula is ook bezorgd dat dit zijn invloed zou verwateren. Bovendien heeft de Braziliaanse president duidelijk gemaakt in Johannesburg: “We willen geen tegenhanger zijn van de G7, de G20 of de Verenigde Staten. We willen gewoon onze zaken organiseren.”
• Wat betreft Zuid-Afrika: het is zeker de meest ontwikkelde economie in Afrika, maar het blijft internationaal gezien een klein land.
• Op geopolitiek gebied maken de Verenigde Staten zich dan ook niet al te veel zorgen: “Dit zijn zeer uiteenlopende landen (…) met meningsverschillen over cruciale kwesties”, zei Jake Sullivan, de nationale veiligheidsadviseur van het Witte Huis, afgelopen dinsdag.
• Concreet zou er tijdens deze top naar verwachting geen aankondiging worden gedaan over nieuwe toetredingen, volgens een Argentijnse diplomaat belast met de onderhandelingen die met Reuters sprak.

De kern van de zaak: het enige dat de BRICS-landen verenigt, is hun afkeer van de dollar.

• In een opinieartikel uit 2021, getiteld “Zullen de BRICS ooit groeien?”, vat de voormalige Britse minister van Financiën, Jim O’Neill, de situatie redelijk goed samen: “Afgezien van de oprichting van de BRICS-bank, nu bekend als de Nieuwe Ontwikkelingsbank, is het moeilijk te zien wat de groep heeft bereikt, behalve jaarlijks bijeenkomen.”
• De NDB, een soort alternatief voor de Wereldbank, kondigde tijdens de top aan dat zij leningen zou beginnen verstrekken in Braziliaanse real, Zuid-Afrikaanse rand en Indiase roepie. Het doel is om geleidelijk aan los te komen van de dollar, waarvan de BRICS-landen het monetaire beleid niet beheersen.
• “Het objectieve en onomkeerbare proces van het verminderen van onze economische banden met de dollar wint aan kracht”, aldus de Russische dictator Poetin in een vooraf opgenomen verklaring.
• Het is waar dat er stappen worden ondernomen om de invloed van de dollar te verminderen, maar de BRICS-landen vertrouwen elkaar desondanks niet volledig. Hoe kun je bijvoorbeeld vertrouwen hebben in de yuan, met zo’n ondoorzichtig Chinees beleid? En laten we het zelfs niet hebben over de roebel.
• In de praktijk hebben Zuid-Afrikaanse organisatoren verklaard dat er geen discussie zal zijn over een gemeenschappelijke munt voor de BRICS, een idee dat meerdere malen op tafel is gelegd als alternatief voor de afhankelijkheid van de dollar.

De details: De NDB, bestaande uit de BRICS-leden en ook Bangladesh, Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten, heeft tot nu toe iets meer dan 30 miljard dollar aan leningen goedgekeurd sinds haar oprichting in 2015. Ter vergelijking, de Wereldbank heeft alleen al in 2022 meer dan 100 miljard dollar uitgegeven.

Ingezoomd: De BRICS hebben desondanks potentieel.

• Op dit moment vertegenwoordigen de BRICS-landen 31,5 procent van het mondiale bbp (op basis van koopkrachtpariteit) voor iets meer dan 40 procent van de totale bevolking. Als alle kandidaat-landen worden toegelaten, zouden de BRICS-landen samen ongeveer 40 procent van het mondiale bbp en meer dan 50 procent  van de bevolking vertegenwoordigen, zo heeft Le Grand Continent berekend.
• Het bbp van de BRICS-landen heeft dat van de G7 overtroffen op basis van koopkrachtpariteit. In nominale waarden vertegenwoordigt de G7 echter nog steeds 45 procent van het mondiale BBP. Dit is weliswaar ver verwijderd van de 70 procent in de jaren ’90. (as/nd)