Zes van de zeven partijen van Vivaldi zaten op het spoor van een akkoord. Dit weekend moest beslissend worden om de coalitie definitief te lanceren, mét een premier. Maar een eerste gesprek daarover gisterenavond ontspoorde, toen de naam van Hilde Crevits (CD&V) viel als premier. Vanmiddag barstte dan definitief de etterbuil open. Georges-Louis Bouchez (MR) deed datgene waar iedereen vooraf voor gevreesd had: de zaak saboteren, tot op het bot. Uren wegblijven, teksten tegenhouden, weer vervroegd vertrekken én on the record interviews geven: het werd een molotovcocktail, die heel de boel in lichterlaaie zette. De socialisten hadden er genoeg van.

In het nieuws: In de vooravond konden de preformateurs niets anders doen dan hun gesprekken opschorten. De vraag is of het nog echt goed komt.

De details: Zo dreigt Vivaldi te ontsporen, op een moment dat nog erg veel losse eindjes open zijn.

• Het was geen donderslag bij heldere hemel, eerder een proces dat al dagen gistte, en uiteindelijk tot een verbale explosie leidde. In het middelpunt van die malaise? Niet geheel onverwacht: de ondertussen in de Wetstraat bijna infame MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez.
• De afgelopen dagen plaatsten de twee preformateurs, Egbert Lachaert (Open Vld) en Conner Rousseau (Vooruit), een forse versnelling voor Vivaldi. Als twee meesterknechten waren ze van plan dit weekend de toekomstige formateur (of formatrice) in rechte lijn naar een regering te brengen: de bedoeling zou zijn dat na drie dagen marathonvergaderen, er vannacht een regeringsleider uit de bus zou komen, die dan in één week zou doortrekken naar een regering.
• Daarvoor belegde het duo Lachaert-Rousseau intensieve vergadersessies: zowel plenair, met de voorzitters, al dan niet met sherpa’s en medewerkers, als parallel in werkgroepen, werd vanaf donderdag intensief aan Vivaldi geboetseerd en gekneed. Vooral dit weekend was al een heuse marathon: Rousseau en Lachaert riepen zaterdag om 7 uur ’s ochtends iedereen samen, om pas tegen middernacht uiteen te gaan.
• In principe zou dan na opnieuw een lange dag onderhandelen, vanavond een finale meeting volgen, waarop één naam naar buiten zou komen, die de regering gaat leiden.
• Helaas, bleek één man zich manifest niet aan dat script te willen houden.

De essentie: Wat velen vreesden, en sommigen voorspelden, blijkt uit te komen.

• Het was een vraag die van bij de start van Vivaldi nochtans manifest boven heel de oefening hing: hoe constructief zou de MR-voorzitter zich deze keer gaan opstellen? In de maanden en maanden voorafgaand aan de huidige oefening, waarin vooral Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert grote risico’s nam, waren meer en meer partijvoorzitters compleet moegestreden rond de kwestie-Bouchez.
• Eén van de bindende factoren binnen de paars-gele bubbel was het gedrag geweest van de MR-voorzitter, die toen door iedereen van die vijf partijen gecatalogeerd werd als ‘onwerkbaar’: Paul Magnette (PS), Conner Rousseau (Vooruit), Joachim Coens (CD&V) en ook Maxime Prévot (cdH), allen waren net als Bart De Wever (N-VA) er dik een maand geleden nog van overtuigd dat met de MR-voorzitter gewoon geen zaken te doen vielen.
• Maar toen Bouchez zich ‘één en ondeelbaar‘ toonde met Open Vld en Lachaert, en vervolgens een ’turquoise bubbel’ begon met Ecolo en Groen, leken de kansen gekeerd: Vivaldi werd geboren.
• In de eerste weken bleek de MR ‘mee’ te zijn in het scenario, en zich constructief op te stellen.
• Maar hoe langer hoe meer bleken de oude gewoonten, en vooral de onwrikbare houding over het premierschap, steeds opnieuw op te spelen. Op de cruciale vergadering die een formateur in stelling moest brengen, twee weken geleden, zette Bouchez hardhandig een veto: Paul Magnette mocht en kon niet in stelling gebracht worden. De zaak eindigde met een patstelling, en het compromis van twee Nederlandstalige preformateurs, een ogenschijnlijk linguïstisch detail dat hem nog duur zou komen te staan, afgelopen weekend.
• Dat de MR-voorzitter nadien, tegen al z’n collega’s in, besliste om na de besmetting van Egbert Lachaert (Open Vld) niet in quarantaine te gaan, zette de relaties met de zes anderen, die wel negen dagen in isolatie vertoefden, bijzonder gespannen. Ongeloof over de leugenachtige houding van Bouchez, die doodleuk stelde ‘nooit minder dan 1,5 meter in de buurt van Lachaert te zijn geweest’, overheerste binnen Vivaldi.
• Tussendoor bleef Bouchez hoog spel spelen over het premierschap: ‘Sophie Wilmès heeft 70 procent kans om premier te blijven‘, zo verklaarde hij doodleuk on the record. Dat hij daarbij ook nog eiste dat de rekening van het Europees Commissariaat, toch 1,5 punten, gewoon onvereffend zou blijven, het leidde allemaal tot frustratie.
• Het afgelopen weekend kwam dan de kat langzaam op de koord. ‘Bouchez heeft 48 uur lang echt maar één ding getoond: dat hij lak heeft aan deze onderhandelingen. Te laat verschijnen, vroeger weggaan, omdat hij een ‘evenement moet bijwonen’. Wat dat dan is? Iedereen heeft er het raden naar’, zo stelt een hoge bron aan tafel.
• Tussendoor bleef Bouchez ook stoken via Twitter: dat de PS haar meerderheid in Mons kwijt was, moest absoluut wereldkundig gemaakt, met de nodige fanfare, tijdens de onderhandelingen.
• Ondertussen vertraagde Bouchez binnenskamers steeds meer de gesprekken, door telkens opnieuw op de rem te gaan staan bij lezingen van de teksten onder de voorzitters. Bovendien was er een taalprobleem: preformateurs Lachaert en Rousseau werken vooral in het Nederlands, maar de MR-voorzitter bleek meermaals niet bij machte om de teksten te verstaan, waarna hij dan maar de zaak tegenhield.
• ‘Akkoorden die in detail door de sherpa’s zijn uitgewerkt, daar komt hij doodleuk met de voorzitters op terug. ‘Alleen het woord van de voorzitters telt.’ Hij loopt dan naar Humo, om te verklaren dat hij ‘lak heeft aan alle conventionele regels’. Ja, dat hebben wij mogen vaststellen. We hebben echt weer een nieuw staaltje van ‘de grote Bouchez-show’ gezien, twee dagen lang‘, zo zegt een bron.
• ‘Het lijkt gewoon alsof je twee dagen zit te kijken naar iemand die denkt dat hij in een tv-studio zit. Zo werkt het niet’, treedt iemand anders bij.
• Klap op de vuurpijl bleek dus inderdaad een interview met Humo, dat deze week verschijnt, maar waarvan de inhoud nu al lekte. Dat was de giffle te veel in het gezicht van de collega’s aan tafel. Een paar quotes daaruit:
  • ‘Sophie Wilmès wordt premier van de volgende regering, daar ben ik zeker van.’
  • En als het toch iemand anders zou worden? ‘Dan zal men zéér overtuigende argumenten moeten hebben waarom het niet Sophie mag zijn. Ik doe geen dingen die ik niet begrijp en heb lak aan politieke tradities‘, klinkt Bouchez zelfverzekerd.
  • Bovendien wil hij niet dat Paul Magnette in die regering gaat: ‘Wij moeten onze ministers laten werken, in het belang van het land. Maar de partijvoorzitters mogen niet in de regering gaan zitten, want dan wordt het oorlog, une guerre des chefs.’
• Heel dat opbod leidde onherroepelijk tot een breuk: in de namiddag gingen de voorzitters uiteen. Preformateurs Rousseau en Lachaert zaten met de handen in het haar: bilaterale gesprekken met de voorzitters waren nog de enige optie.
• Zeker Lachaert probeerde daarbij alles om een mislukking te vermijden: als Open Vld straks naar verkiezingen moet, na het parcours van de afgelopen weken, waarbij expliciet het lot van de Vlaamse liberalen aan dat van de MR verbonden werd, ziet het er niet meteen positief uit.
• Voor Rousseau, die zowel bij paars-geel als nu bij Vivaldi er alles aan deed om te lukken, ziet het er anders uit: verkiezingen zouden wel eens flinke winst kunnen opleveren. Veel enthousiasme bij de Vooruit-voorzitter om aan te blijven modderen, was er alvast niet.

The big picture: Inhoudelijk zijn er op dit moment ook nog behoorlijk wat losse eindjes voor Vivaldi.

• Los van dat stukje ’theater’, zoals de anderen het vermoeid omschrijven, zijn er ook een paar serieuze inhoudelijke problemen met de MR en de rest van de voorzitters.
  • Zo bleek duidelijk dat Bouchez heel het nut van het institutionele vraagstuk in twijfel trekt, tot grote horror van CD&V.
  • Dat hij over asiel en migratie een harde lijn bewandelt, die absoluut niet geapprecieerd wordt door de groenen.
  • Dat hij over ‘eerlijke fiscaliteit‘ blijft dwarsliggen en zo de socialisten irriteert.
• ‘In essentie is Bouchez tevreden met een relanceplan voor het land, en een paar mensen die men toevoegt aan de huidige regering. Meer moet dat niet zijn, voor hem. Tja, dan bots je wel op je limieten om samen een regering te kunnen maken’, zo is te horen.
• Ondertussen maakte Groen-voorzitter Meyrem Almaci zich zaterdag ook boos over de lekken, als zou over het hoofdstuk ‘Asiel en Migratie’ al te makkelijk zijn afgeklopt, ook door de groenen. ‘Er is daar gespind alsof wij met alles akkoord gaan. Maar er staan nog behoorlijk wat knelpunten tussen brackets’, zo is ferm bij de groenen te horen.
• Het gaat daarbij om de nationaliteitsrechten en ook de toon en stijl van heel de migratieaanpak. Maar terwijl Bouchez dus zo veel mogelijk het huidige beleid wil behouden, duwen ze bij Ecolo en Groen erop dat er écht een zichtbare breuk met het verleden moet zijn.
• ‘Wij stellen vast dat de socialisten op vlak van asiel en migratie nauwelijks bondgenoten zijn, ze zijn volledig stil. En CD&V is erger, die houden met dichtgeknepen billen alles tegen, uit angst voor de N-VA. Die hebben echt geen identiteit meer, maar gedragen zich meer en meer als een puur aanhangsel van de N-VA’, zo stelt een onderhandelaar uit het groene kamp.
• Opvallend was in elk geval dat ook het dossier van Buitenlandse Zaken en Defensie, wat volgens de preformateurs toch ‘vlot’ had moeten lopen, geen walk in the park bleek: de breuklijnen op vlak van het buitenlands beleid tussen wat de huidige restregering deed, onder meer met missies in Syrië tegen de IS, en wat de groenen en socialisten willen, zijn groot.
• ‘Wij hebben met socialisten en groenen samen wel 50 zetels. Een meerderheid binnen Vivaldi. De idee dat alles bij het oude blijft, dat gaat niet pakken’, zo is in het linkerkamp te horen. Het gevolg? Een werkgroep die van twee uur in de middag tot 23 uur ’s avonds liep. Compleet onverwacht: er was zelfs geen eten voorzien.

Het premierschap: De knoop van het premierschap blijft op tafel liggen.

• De frictie rond Bouchez heeft alles te maken met de olifant in de kamer: wie leidt straks die ploeg? Daarrond zaten gisteren de voorzitters al een eerste keer samen.
• Het was wel menens: zelfs de sherpa’s werden weggestuurd, om door te praten over de grond van de zaak, onder de zeven dus.
• Daar kwamen de duidelijke ambities boven:
  • De PS eist wat haar mathematisch toekomt: het premierschap. Opvallend daarbij is dat RTL de afgelopen tijd hintte op een eventueel premierschap voor Elio Di Rupo (PS), wat zeker aan Vlaamse kant toch niet zo evident zou zijn als de perfect tweetalige Magnette.
  • Voor Open Vld is Alexander De Croo duidelijk dé kandidaat. En opvallend, de Vlaamse groenen lijken zich expliciet achter de liberaal te zetten. ‘Een Vlaming zou toch echt goed zijn voor het imago van de ploeg’, zo is daar te horen.
  • MR-voorzitter Bouchez was gisteren absoluut niet van plan om al z’n positie te wijzigen: voor hen blijft Sophie Wilmès nog steeds een serieuze optie, ondanks een bijna mathematische onmogelijkheid, omdat ze al het Europees Commissariaat hebben.
  • Maar de verrassing van de avond kwam toch van Joachim Coens, de voorzitter van CD&V. Die eiste andermaal het premierschap op, als grootste partij aan Vlaamse kant. Maar het zat hem vooral in de naam die hij daarvoor naar voren schoof: als het dan toch niet vicepremier Koen Geens mocht zijn (die wel wat tegenstanders heeft binnen Vivaldi), dan maar Hilde Crevits (CD&V).
  • Crevits heeft nochtans uitsluitend Vlaamse ervaring: ze zetelde enkel als Vlaams Parlementslid, en Vlaams minister. Maar CD&V wil dan toch de Zestien, als het moet met Crevits. Dat schoot in het verkeerde keelgat.
  • Na de naam ‘Crevits’, kwamen er felle reacties van de anderen: uiteindelijk ontplofte de meeting compleet, en ging men gisterenavond onverrichter zake uiteen. Iedereen was bovendien toch vermoeid na een lange dag vergaderen.
• Het maakt dat het allemaal erg gevoelig ligt, zeker na alles wat vandaag gebeurde. Want ondertussen is toch duidelijk dat CD&V, als ze het premierschap niet krijgen, voor Magnette als premier gaan: een Open Vld-premier is echt geen optie voor hen. ‘Toch straf, hoe CD&V plots dan toch de Franstalige kaart trekt’, zo is fijntjes te horen bij een onderhandelaar.
• Ook Vooruit kan moeilijk anders dan de claim van de PS steunen. Zo heeft Magnette dus twee ‘Vlaamse’ supporters.
• Maar Groen zit er anders in: zij lijken op De Croo in te zetten. Niet te vergeten: bij een Vlaamse premier vallen er twee ministerportefeuilles in de schoot van Groen. Anders is dat een minister en een staatssecretaris. En zo is ook aan Vlaamse kant de zaak behoorlijk verdeeld.
• Het is maar de vraag, als Vivaldi straks opnieuw ‘opgestart’ raakt, na bilaterale gesprekken, of men er dan alsnog uitraakt voor het premierschap.

De harde waarheid: De vraag is of er nog veel opties resten voor Vivaldi, nu het zo moeilijk gaat tussen de voorzitters, met name Bouchez en de rest. De twijfel bij de socialisten was bijzonder groot. En scenario’s om zomaar de MR in te ruilen voor het cdH, die toch mathematisch mogelijk zijn, werden als ‘niet realistisch’ afgedaan door anderen. ‘De vraag is of Open Vld bereid zou zijn om de MR te laten vallen. Maar veel opties zijn er niet meer voor Lachaert’, zo stelde een betrokkene vast. Een mogelijkheid zou zijn dat Sophie Wilmès (MR) bij de onderhandelingen geroepen wordt, om de ‘onhandelbare’ Bouchez wat te komen ‘sturen’. Of de MR-voorzitter die vernedering slikt, is maar zeer de vraag. Het belooft nog een spannende nacht te worden voor Vivaldi. De socialisten leken alvast niet enthousiast om nog veel langer hun tijd te verdoen aan Bouchez.