De grote donorconferentie voor Oekraïne, met allerlei wereldsterren, een opgedraaide Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, een hyperactieve Canadese premier Justin Trudeau en een reeks beloftes van Europese leiders, blijkt veel gebakken lucht. Want België, dat met 800 miljoen op z’n eentje 8 procent van de 10 miljard euro beloftes voor zijn rekening nam, heeft alvast heel voluntaristisch gerekend. Die 800 miljoen euro zijn geen gift, maar zowaar een provisie in de begroting: de federale regering gaat hier straks alle kosten induwen om Oekraïners in eigen land op te vangen, inclusief onderwijs en sociale zekerheid. Voor humanitaire en andere rechtstreekse hulp aan Oekraïne blijft er ‘maar’ 80 miljoen euro.

In het nieuws: “We hebben een enveloppe voorzien om de kosten te dekken”, zo stelt premier Alexander De Croo (Open Vld) nu over de beloofde 800 miljoen “voor Oekraïne”.

De details: In de marge van zijn rondreis in Oost-Europa blijkt dat het vooral om een provisie gaat, om de eigen kosten in België zelf te dekken.

• “Belgium will not leave anyone behind“, België laat niemand in de steek: het was de slotzin van een videoboodschap van De Croo aan Trudeau en von der Leyen die afgelopen weekend in Warschau een donorconferentie voorzaten.
• Daar kreeg het duo van De Croo in zijn beste Engels te horen “dat België 800 miljoen euro had gebudgetteerd” om de Oekraïners te helpen.
  • “Beste Ursula, beste Justin. Dank jullie zo veel, om deze actie te lanceren.”
  • En ook: “Vanaf de eerste dag laat België zien dat het meeleeft, we hebben onze huizen en harten geopend.”
  • En nog: “Op dit moment zijn er Belgische vrachtwagens onderweg met medische bijstand en eten. We zetten onze inspanningen zo lang als nodig verder.”
• De hele show was groots opgezet: een erg uitgebreide stoet artiesten passeerde de revue. Daarbij onder meer Billie Eilish, Elton John, Alanis Morissette, Annie Lennox, Chris Rock, Madonna, Céline Dion, Katy Perry en ook ‘The Boss’, Bruce Springsteen. Eilish nam zelfs speciaal een nieuwe versie van een nummer van haar op, voor de actie.
• Voor het duo von der Leyen en Trudeau was het een diplomatiek succes, waar zeker de Commissie zo naar snakt: een plek onder de internationale zon. Het hoge Belgische bedrag was dus meer dan welkom: meteen konden ze 800 miljoen euro bijschrijven op de teller. In totaal werd zo’n 10 miljard verzameld, waarbij de Commissie zelf iets meer dan 1 miljard gaf, aan leningen en giften. Meteen stuurde de Commissie ook een jubelbericht aan het adres van België: “Solidariteit. Compassie. Welwillendheid. We kunnen altijd rekenen op Belgiës gulheid en hun goed hart”, zo bedankten ze voor de grote ‘gift’.
• Dat België zo’n groot bedrag toezegde, deed hier en daar wel wat vragen reizen: de Duitse kanselier Olaf Scholz bijvoorbeeld, kwam met een belofte, ook via videoboodschap, van ‘maar’ 425 miljoen euro. België deed dus, volgens de papieren toezeggingen van de conferentie, bijna dubbel zoveel dan haar grote buur. Alleen: Scholz gaf wel heel duidelijk aan dat dit geld bedoeld was “als humanitaire hulp en ontwikkelingssteun aan Oekraïne en de buurlanden”. En er zou nog 70 miljoen euro aan medische steun bijkomen. “Duitsland steunt Oekraïne”, besloot Scholz.

De essentie: Die 800 miljoen is een cijfer dat al in maart circuleerde, het zijn de federale provisies van de Oekrainecrisis.

• Zaterdag, na afloop van de conferentie, kon de VRT geen duidelijkheid krijgen van de Zestien over hoe de zaak financieel precies ineen zat: “Het kabinet van De Croo kan voorlopig geen verdere uitleg verschaffen hoe die 800 miljoen exact wordt verdeeld, en hoeveel daarvan al is opgemaakt, zo schreven ze. Maar woordvoerder Tom Meulenbergs kon wel het volgende kwijt: “Er is één grote provisie aangelegd. Naargelang het nodig is, kan daaruit worden geput voor humanitaire hulp, hulp in de buurlanden, voor opvang, enzovoort.”
• Op zijn rondreis in Oost-Europa moest De Croo aan de meegereisde journalisten wel wat meer duiding geven over het toegezegde bedrag. En daarbij bleek dat het eigenlijk om een oud bedrag gaat, dat al in de begroting ingeschreven staat, als ‘provisie’: het is een schijf die men reserveert om de kosten te dekken, vooral van de Belgische staat, bij de komst van de Oekraïners.
• Want uiteindelijk zou er maar zo’n 80 miljoen euro aan humanitaire hulp voorzien zijn in het bedrag. Die som werd uitgesproken tijdens zijn bezoek aan Polen. De premier ging overigens als vierde Belgische excellentie in een paar weken tijd naar de grens tussen Polen en Oekraïne, in het plaatsje Medyka.
• De Vivaldi-ploeg lijkt daar overigens een abonnement te hebben op bezoeken: eerder gingen Sammy Mahdi (CD&V), Sophie Wilmès (MR) en Meryame Kitir (Vooruit) de premier voor, op een tijdspanne van enkele weken.
• De rest, iets meer dan 700 miljoen euro, gaat dus eigenlijk gewoon om kosten in eigen land, om de Oekraïners hier op te vangen. En dat bedrag is niet nieuw, integendeel. Midden maart, vlak na het uitbreken van de oorlog, schermde staatssecretaris van Begroting Eva De Bleeker (Open Vld) al met dat cijfer in de Ochtend: “We weten dat er directe kosten zullen zijn: de vluchtelingenstroom, maar ook de directe en indirecte steun aan Oekraïne. Wij schatten dat de eerste maanden al op 800 miljoen euro. Dat zijn enorme bedragen die erbij komen, die we anders voor andere dingen hadden kunnen gebruiken.”
• Vanmorgen, aan het eind van zijn rondreis in Polen, Roemenië, Moldavië en Slowakije, kon De Croo niet anders dan toegeven dat het grootste deel van wat België dus toezegde geen gift is, maar een som voor eigen gebruik:
  • “Als Oekraïners naar hier komen, vallen ze onder het Europese ’tijdelijke beschermingsdirectief’, wat wil zeggen dat ze hier toegang krijgen tot sociale zekerheid.”
  • “Ze kunnen naar school gaan, ze krijgen toegang tot het leefloon, dat wordt bepaald op basis van de noden die ze hebben.”
  • “We hebben een enveloppe voorzien om dat te dekken.”

The Big Picture: Handige communicatie is niets nieuws voor De Croo, zeker internationaal niet.

• “Classic De Croo“, zo stelde vanmorgen een vooraanstaande Vivaldi-bron. Binnen de coalitie werd de hele uitstap naar Oost-Europa met de nodige reserves gevolgd: het is altijd wat opletten wanneer de premier het internationale podium beklimt. “We weten hoe graag hij daarop schittert”, zo is met de knipoog te horen.
• De Croo heeft een ‘internationaal’ verleden. In de Zweedse coalitie zat de huidige premier initieel niet altijd even makkelijk: hij was wel vicepremier gebleven, maar tegelijk had hij bij de regeringsvorming een eerder magere portefeuille aan bevoegdheden gekregen, met ‘Digitalisering’ en ‘Ontwikkelingssamenwerking’. Boegbeeld en sterkhouder Maggie De Block (Open Vld) kreeg immers Volksgezondheid in 2014, waardoor voor De Croo niet veel overbleef.
• Dat leidde tot, alweer, spanningen tussen De Croo en toenmalige partijvoorzitter Gwendolyn Rutten, maar het had vooral een veel belangrijker bijkomend effect: de man uit Brakel slaagde er wonderwel in om zichzelf te heruitvinden op het internationale toneel, met een frisse wind op dat departement Ontwikkelingssamenwerking.
• Veel had daarbij te maken met communicatie: hij claimde het thema van vrouwenrechten, en tegelijk ook ‘zijn’ digitalisering, maar dan in ontwikkelingslanden. Meer dan eens werd daarbij ook voluntaristisch gerekend als er internationale financiële toezeggingen gedaan werden.
• Maar de liefde voor het internationale bleef, zeker nadat De Croo in 2019 ook nog de portefeuille van Financiën erfde, door de val van de regering-Michel I. Meteen kon de liberaal aanschuiven op de meetings van de ministers van Financiën, waar zeker binnen de Europese context altijd veel op het spel staat. Daar voelde hij zich als een vis in het water: hij hield er veel goede relaties aan over, onder meer met de huidige Duitse kanselier Scholz, die toen ook minister van Financiën was.
• De ironie wil dat de Belgische toezegging van de 800 miljoen, en zeker de communicatie daarrond afgelopen weekend, begin deze week nog tot wat tandengeknars in de wandelgangen leidde: “België moet weer betalen voor de internationale ambities van de premier“, zo was bij de oppositie te horen.
• In praktijk blijkt het dus vooral een communicatief handigheidje: het is de eigen factuur die op de donorconferentie werd aangekondigd als een groots gebaar van barmhartigheid.

In de marge: De geruchten over een internationale exit voor De Croo gaan nooit liggen.

• Zowel in De Tijd als De Standaard ontkent de premier vanmorgen dat hij enige plannen zou hebben om volgend jaar Jens Stoltenberg op te volgen als baas van de NAVO. Die positie kwam al eerder vrij, maar door de crisis verlengde de Noor zijn mandaat, op vraag van de partners.
• “Ik heb geen enkele ambitie om dat te doen. No way!”, zo klinkt het in De Standaard. “No way, mijn werk in België is nog lang niet af. Wat verkiest men eigenlijk, een premier die zich niets van het internationale niveau aantrekt?” is het in De Tijd.
• Daarbij verwijst men telkens naar oppositiepartij N-VA, als bron van die geruchten. Maar wie wat binnen de federale coalitie graaft, weet dat ook daar al veel langer met argusogen de stappen van de premier gevolgd worden. Niet in het minst bij Sophie Wilmès (MR), de minister van Buitenlandse Zaken en zelf voormalige eerste minister: het is een publiek geheim dat zij wel degelijk geïnteresseerd is in de post van Stoltenberg. En bij de NAVO zouden ze een vrouw en ex-premier wel zien zitten.
• De realiteit voor De Croo, rond de coalitie en zijn eigen rol, gebiedt de premier haast om ook na te denken over een leven na de Zestien: de kans dat hij opnieuw het premierschap krijgt na 2024 is niet groot. Door een reeks toevalligheden kwam de job van eerste minister naar de zevende partij van het land, en niet eens de grootste Vlaamse coalitiepartner (CD&V verkwanselde haar kansen). Zelfs indien dezelfde bonte coalitie in 2024 verder zou doen, is de kans huizenhoog dat de grootste partner, nu de PS, op dat moment de hoogste post eist.
• Bovendien beloven de peilingen onweer voor zijn partij, de Vlaamse liberalen, die onder de 10 procent gedoken zijn. Vicepremier, en troonpretendent mocht De Croo vertrekken, Vincent Van Quickenborne (Open Vld) kondigde afgelopen weekend nog eens aan dat er straks een vervellingsoperatie, plus een naamsverandering komt voor Open Vld. Een garantie op electoraal succes is dat allerminst.
• Daartegenover staat een uitstekend internationaal palmares voor De Croo, die altijd al een enorme netwerker was en blijft. In die zin was een trip naar Oost-Europa weer een perfecte diplomatieke zet: in plaats van veel moeite te doen om in Kiev te raken en daar de zoveelste te zijn om met de Oekraïense president en parttime held Volodymyr Zelensky op de foto te gaan, koos De Croo ervoor om de buurlanden zijn volle aandacht te geven.
• Dat maakte dat onder meer Klaus Johannis, de Roemeense president, live op televisie kon gaan in Roemenië, om tijdens het bezoek van De Croo te speechen in primetime. De Poolse premier Mateusz Morawiecki ontving zijn Belgische collega met veel gretigheid, na jarenlang de paria van de EU te zijn geweest: ook daar een goed beeld voor eigen gebruik. Hetzelfde geldt zeker voor Maia Sandu, de presidente van het kleine en armlastige Moldavië: hoeveel keer krijgt men in Chisinau een bezoek van een EU-premier van enig niveau?
• Vier keer dus een tevreden tegenpartij: niet onbelangrijk als De Croo zich vroeg of laat toch gooit voor een post op het internationale niveau. Al is dat dus “no way” aan de orde vandaag, volgens de officiële versie.

Een aardverschuiving: Finland en Zweden komen bij de NAVO.

• Een al te cynische waarnemer zou kunnen stellen dat Sophie Wilmès (MR) best nog niet te snel droomt van de job van Stoltenberg. Want straks komen er twee vrouwelijke premiers bij, in het clubje van de NAVO. Zowel de Finse premier Sanna Marin als haar Zweedse collega Magdalena Andersson kondigden gisteren aan dat hun landen bij de NAVO gaan aansluiten.
• Dat zou meteen een enorme stap zijn: decennialang zijn de twee Scandinavische landen militair strikt neutraal. In de Tweede Wereldoorlog vocht geen van beiden aan de kant van de Amerikanen, Russen of Nazi’s, wat hen daarna ook niet in het NAVO-kamp of het Warschaupact deed belanden, anders dan Noorwegen en Denemarken, die wel NAVO-landen zijn.
• Maar de oorlog in Oekraïne heeft het debat in Helsinki en Stockholm doen kantelen. Vooral voor Rusland is dat een enorme diplomatieke nederlaag: Vladimir Poetin begon net zijn oorlog om de NAVO “terug te dringen” in Oekraïne, maar krijgt er straks een NAVO-buurland bij dat 1.300 kilometer grens deelt met Rusland.
• Marin kondigde tijdens het bezoek van Andersson aan Helsinki aan dat het “een kwestie van weken was” voor Finland zou beslissen. De Zweden zouden iets meer tijd nemen, maar tegen de grote NAVO-top in Madrid, net voor de zomer, zou er duidelijkheid zijn. Beide vrouwen zijn overigens sociaaldemocraten, net als de Noor Stoltenberg: uitstekend gepast dus in het profiel van een toekomstige NAVO-bazin.

Een primeur: Catherine Moureaux (PS) voert opnieuw de mondmaskerplicht in, in Molenbeek.

• “Dit geeft een sterk signaal. Ik snap de beslissing van het bestuur”, zo orakelt vanmorgen Marc Van Ranst in Het Laatste Nieuws. De viroloog geeft daarbij dus steun aan de Molenbeekse burgemeester Moureaux, die voor de periode van de ramadan, de vastenperiode van de moslims, plots opnieuw een mondmaskerplicht op de openbare weg invoert in haar gemeente.
• Dat is opvallend: het mondmasker is vandaag enkel nog verplicht op het openbaar vervoer en in ziekenhuizen, waarbij het niet duidelijk is wanneer het daar zal verdwijnen.
• Maar in Molenbeek is de vaccinatiegraad bedroevend laag: niet eens de helft van de bewoners is gevaccineerd, en slechts 37 procent haalde ook een boosterprik. En daarbij komt een felle stijging in de besmettingscijfers van de gemeente, in de maand maart.
• En dus verplicht Moureaux weer het mondmasker in de drukke winkelstraten en in de gebouwen van de gemeente. Wie het niet draagt, riskeert een boete van 350 euro.
• Het lijkt de laatste stuiptrekking in een beleid dat maandenlang de vrijheid van burgers drastisch beperkte. Beelden van de harde lockdowns in Shanghai in China, waar burgers het uitschreeuwen vanuit hun flatgebouwen, doen vandaag als wat vreemd aan. Maar nog niet zo lang geleden waren soortgelijke maatregelen ook van kracht in België. 

Genoteerd: Een nieuwe versnelling in de strijd tegen fiscale fraude.

• Het is iets wat al langer in de pijplijn zat: Vivaldi wil opnieuw de strijd tegen fiscale en sociale fraude opvoeren. Dat is geen optie: er staan voor honderden miljoenen euro’s nieuwe inkomsten in de begrotingen ingeschreven, tegen 2024 voor in totaal 1 miljard euro, dus er moet een veel forsere inspanning komen.
• Minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) maakte daarvoor een en ander klaar, in de vorm van een nieuw, tweede plan, dat al begin april op de ministerraad kwam. Het lekt vandaag in La Libre.
• Toen zijn collega Annelies Verlinden (CD&V) eind vorig jaar met haar ‘Veiligheidsplan 2022-2025’ kwam voor de politiediensten, stond daar fiscale fraude als prioriteit niet in. Dat leidde toen tot een rel, maar Van Peteghem lijkt nu z’n huiswerk gedaan te hebben. Het plan focust vooral op het internationale niveau van de fraude, en beschrijft 25 concrete maatregelen.
• Daarbij gaat men door met de kassa’s in zowat elke sector te moderniseren: bijna niemand ontsnapt straks nog aan registers waarbij het heel moeilijk is om nog veel zwart geld apart te houden.
• Maar tegelijk wil Vivaldi nog veel meer gebruikmaken van de gegevens die ze hebben via de invoering van zogenaamde UBO-registers. Die ‘Ultimate Beneficial Owners’, zijn de onderliggende eigenaars van juridische constructies: een stevig wapen om fraude te bestrijden. “Een onmisbare bron van informatie”, zo staat in de plannen van Van Peteghem.
• Daarnaast willen ze de wet wijzigen zodat digitaal bewijsmateriaal van fraude ook makkelijker in rechtbanken erkend wordt.
• Er komt ook een focus op belastingparadijzen. Het EU-Belastingobservatorium en de FOD Financiën gaan samen transacties van en naar die belastingparadijzen veel steviger onderzoeken “om gedragsveranderingen teweeg te brengen, de naleving te verbeteren en na te gaan of de wetgeving moet worden geactualiseerd”, zo staat in de nota.
• België maakt ook werk van een langere periode om onderzoek te kunnen voeren. Nu ligt de termijn voor onderzoek op drie jaar, dat wordt vier jaar, met een automatische verlenging tot tien jaar voor ingewikkelde aangiften. Dat laatste is meteen een eeuwigheid, waarin fraudeurs nog gepakt kunnen worden.
• Daarnaast komt er nog een werkgroep om domiciliefraude aan te pakken. De vraag is of dat allemaal zal volstaan om dat 1 miljard op kruissnelheid binnen te halen tegen het eind van de legislatuur.

Berekend: Discussie rond onderzoek naar eigendommen van sociale huurders in het buitenland: is de prijs niet te hoog?

• De linkse denktank Minerva is vanmorgen erg kritisch over de resultaten van het zogenaamde ‘middelenonderzoek’ voor sociale huurders. Dat onderzoek is ingevoerd om fraude tegen te gaan, bij het gebruik van sociale woningen. Daarbij zou men zoeken naar personen die tegelijk een sociale woning krijgen, maar ook een woning zouden bezitten in het buitenland.
• Deze week pakte de Vlaamse regering uit met resultaten, die verkregen werden onder Vlaams minister van Wonen Matthias Diependaele (N-VA). “Sociale verhuurders konden een onderzoek starten naar sociale huurders waarvan ze vermoeden dat ze een eigendom in het buitenland bezitten, en dus geen recht hebben op een sociale woning”, zo stelde Diependaele.
• “Tot op vandaag hebben al 30 huisvestingsmaatschappijen beroep gedaan op onze onderzoeken, in 18 verschillende landen. Van de 421 onderzoeken die werden uitgevoerd, leverden er 189 bewijs van buitenlands onroerend bezit op.” Dat betekent dus dat zo’n 45 procent van de onderzoeken wel degelijk iets opleverden.
• “Dat hoge percentage versterkt onze beleidskeuze om deze onderzoeken te doen. Zo komen de woningen terecht bij huurders die er wél recht op hebben.” De meeste onderzoeken werden uitgevoerd in Italië, Turkije en Marokko.
• Maar Matthias Somers van Minerva wijst erop dat de kostprijs van heel dat onderzoek wel oploopt tot 5 miljoen euro in totaal. “In totaal was het dus 189 keer prijs. Elk ‘positief’ resultaat kost dus 26.500 euro. Vorm zelf een zin met ‘sop’, ‘kool’, en ‘verrijking van privéspelers’”, zo stelt hij.