Belgische begroting nog meer dieperik in

Ronduit gênant: Kamerlid Sander Loones (N-VA) van de oppositie die via Twitter de federale regering moet ter orde roepen, over een plots bijkomende put van 1,7 miljard euro. Net dat overkwam Vivaldi, waar men daarop schoorvoetend op het kabinet van Eva De Bleeker (Open Vld), staatssecretaris van Begroting moest toegeven “dat de kosten van de btw-verlaging oorspronkelijk niet waren meegerekend”. Die kosten zouden moeten gecompenseerd worden met nieuwe, ‘slimme’ accijnzen, maar die inkomsten zijn nog hoogst onduidelijk. Dat, en wat extra tegenvallers, maken dat de vooruitzichten van de federale regering met één klap van 2,9 procent naar 3,4 procent tekort ten opzicht van het bbp schieten. De N-VA reageerde spijkerhard: “Vivaldi reduceert helemaal niet het structurele begrotingstekort, zoals valselijk werd beweerd, maar verhoogt het met twee miljard euro.”

In het nieuws: Plots is er 1,7 miljard meer tekort federaal, voor volgend jaar.

De details: Het begrotingsverhaal van Vivaldi krijgt opnieuw een deuk.

“Collega’s, de regering zal aan het Parlement een begroting neerleggen voor de volgende twee jaar. Met een netto inspanning van 0,6 procent van het bpp, of 3,6 miljard. Dat brengt de federale overheid in 2024 op een structureel tekort van 3,2 procent van het bbp.”
Met die woorden in zijn State of the Union probeerde premier Alexander De Croo (Open Vld) op dinsdag 11 oktober dit jaar toch een beetje zichzelf en zijn ploeg te feliciteren, over de begrotingscijfers: er was een ‘verbetering’ of ‘inspanning’ van 0,6 procent én dat structureel tekort zou dus toch in de buurt komen van de magische drempel van 3 procent, die Europa eist.
Dat Europa rekent op basis van het tekort voor het geheel van de Belgische begrotingen (en dus ook met de rode cijfers van de deelstaten meegeteld), waardoor het Belgische cijfer in totaal ook in 2024 in de verste verte niet zal raken aan die drempel, deed er even niet toe: de federale regering kwam toch al in de buurt, zo was het gevoel.
Dat overheerste ook op de persconferentie, later die dag, waarop de cijfers uitgebreid werden voorgesteld. Want daar kwam één getal steeds terug: het ‘structureel saldo’, zonder eenmalige uitgave dus, dat op 2,9 procent bleef in 2023, en 3,2 procent in 2024 dus.
Twee maand later blijkt die goed-nieuws-show helemaal doorprikt. Het was Loones, de specialist van N-VA voor begroting in de Kamer, die er met de voeten vooruit invloog. Hij had de nieuwste begrotingstabellen van staatssecretaris De Bleeker in handen gekregen, en daaruit bleek een structureel tekort dat in 2023 plots op 3,4 procent hangt. En erger: uit diezelfde tabellen bleek dat het structureel tekort, zonder wijzigingen in het beleid, gewoon doorstijgt naar liefst 4,8 procent in 2027.
Extra pijnlijk was dat Loones er nog eens de vooruitzichten bijhaalde die Vivaldi meekreeg bij het begin van haar regeerperiode: toen voorspelde het Monitoringscomité dat, als er niets zou wijzigen aan het beleid, dat structureel tekort op 3 procent zou eindigen in 2024. Beter dus dan waar Vivaldi nu presenteert.
Zo eindigt de totale begroting in 2023 dus op 6,1 procent tekort, of nog 0,3 procent en 1,7 miljard euro slechter dan voorzien. Dat zijn nu de officiële cijfers.
Dat België overigens wel echt in de problemen komt met haar overheidsfinanciën, met Europa, zal vroeg of laat onvermijdelijk zijn. Uit de cijfers die de Commissie eind vorige week publiceerde bleek al dat België ten eerste moet kampen met een recessie in de Europese economie die tot de lente zal duren. En voor heel 2023 voorziet de Commissie maar een groei van 0,2 procent in 2023. De inflatie is dan weer hoger dan gemiddeld, met 6,1 procent voorzien voor volgend jaar.
Erger is dat de begroting compleet bij de laatste van de klas blijft: enkel Slowakije komt volgens de EU uit op een tekort van 5,8 procent, nog een eindje af van de 6,1 procent die nu dreigt voor België volgend jaar. En in 2024 is België, samen met Frankrijk, de enige die niet onder een tekort van 5 procent zal raken: dan dreigen, als de Commissie dat plafond terug invoert van 3 procent, heel zware maatregelen noodzakelijk te worden.

Ingezoomd: De ‘kosten’ van de btw-verlaging, daar draait het om.

De dramatische bijsturing was nodig voor Europa omdat Vivaldi de kosten voor de permanente verlaging naar 6 procent op gas en elektriciteit niet had meegenomen. Die maatregel kost bakken vol geld, en roept fundamenteel nog altijd vragen op: de regering subsidieert zonder veel finesses het gebruik van fossiele brandstoffen. Zeker voor de groenen toch moeilijk uit te leggen.
Dat deden ze altijd wel, door erop te wijzen dat er in de plaats ‘slimme accijnzen’ zouden komen, waarbij men wél kon gericht inzetten op het stimuleren van ‘groen gedrag’ in de fiscaliteit. Zo zouden grote gebruikers proportioneel meer accijnzen gaan betalen.
Alleen, die accijnzen zijn er nog steeds niet: er is binnen de regering ook wel discussie over. Zo wil de PS absoluut vermijden dat de zwakste gezinnen, die meer gezinsleden hebben en in slecht geïsoleerde huizen wonen, nog eens extra gestraft worden.
Plus: het is met de volatiele energieprijzen toch maar de vraag hoeveel inkomsten er dan uiteindelijk uit die nieuwe accijnzen zullen komen.
Komt daar nog bij dat ook het dividend van de Nationale Bank veel lager uitvalt, én dat er nog een stookoliepremie extra werd voorzien: in de kering nog eens bijna 400 miljoen extra, zo weet De Standaard. In totaal komt er zo plots 1,7 miljard tekort bij in 2023.

The Big Picture: De begroting gaat niet over de cijfers zelf. Het gaat over geloofwaardigheid.

Lastig wel voor Vivaldi, waar Open Vld extra moeilijk zit: zij leveren de premier, die uiteraard de eindverantwoordelijke is, maar ze hebben ook de staatssecretaris van Begroting, De Bleeker.
Die slaagde er al meermaals in om haar communicatie zodanig te zetten, dat die als een boemerang terugkeert. Zo was ze eerst ‘de iron lady’ op de begroting, waarna er enkel lacherig gereageerd werd binnen en buiten de coalitie. Vorige week kwam ze nog eens met een soortgelijke ‘straffe’ boodschap, andermaal in Het Laatste Nieuws.
“Ik vind dat we echt een verantwoordelijkheid hebben naar de volgende generaties toe. Ik heb twee kinderen, die ik niet wil opzadelen met een schuldenberg die er wel zit aan te komen als dat tekort nog veel groter wordt, we niet voldoende hervormen, de vergrijzing niet aanpakken en onze schuldgraad niet naar beneden krijgen”, zo stelde De Bleeker.
Die krijgt in eigen rangen al langer kritiek omdat ze “te weinig doet met haar mandaat” en “niet uit de verf komt”. Maar het lijkt een catch 22 voor de staatssecretaris: de keren dat ze zich, ook intern, al stoer opstelde, werd ze telkens wel niet gesteund in de kern door haar eigen partij, zo vertellen de coalitiepartners gretig. Dat maakt haar kwetsbaar, en haar uitspraken broos qua geloofwaardigheid.
Bij N-VA rook men alvast bloed. Loones haalde zelf het interview aan, gisteren “De staatsschuld blijft exploderen. Hoe zal staatssecretaris De Bleeker dit uitleggen aan haar (en onze) kinderen?”
Uiteindelijk reageerde partijvoorzitter De Wever gisteren zelf ook: “Onze vrees van begin oktober blijkt nu ook werkelijkheid.” Daarbij spraken zowel hij als Loones over “valse beweringen”. De Wever had het over een “volstrekt onverantwoord beleid”.
Toeval zijn die scherpe woorden niet: de Vlaams-nationalisten hebben al een tijdje uitgerekend de begroting gekozen als speerpunt om de Vivaldi-ploeg aan te vallen. Dat is een gok, want kiezers liggen doorgaans niet wakker van hoeveel procentpunten de staatsfinanciën in het rood gaan of niet: hoe hoger de bedragen, hoe verder weg van het bed.
In dat opzicht is ‘de begroting’ vreemd genoeg een emotioneel punt om campagne op te voeren: het gaat over de regering als ‘goede huisvader’, die de staat als apparaat al dan niet goed beheert. En hoe geloofwaardig die daarop is. En net daarop wil N-VA absoluut het contrast maken tussen Vivaldi, met “rampzalige cijfers” en het eigen begrotingswerk, in de Vlaamse regering. Dat die in september in diepe crisis verzonk, met zelfs een bijna-val van het kabinet-Jambon, was in dat opzicht bijzonder slecht nieuws voor De Wever en co. Van contrast was geen sprake, eerder de vaststelling “dat geen enkele regering werkt”.
Een gok dus van N-VA, waarvan het moeilijk te voorspellen is hoe ze uitdraait. Maar tegelijk blijft de federale ploeg op begrotingsvlak cadeaus uitdelen: de slogan dat België het slechtste begrotingscijfer van heel de EU voorlegt, schrijft zichzelf. En net zo goed helpt het niet om dan 1,7 miljard extra tekort ergens in een begrotingstabel te begraven, totdat de oppositie het cijfer ontdekt.

Gevolgd voor u: Op geen enkel moment kwamen de ministers Verlinden en Van Quickenborne in problemen.

Het moeilijkste moment voor beiden was misschien nog de ‘erehaag’ die de camera’s vormden bij het binnengaan van de Kamer, vlak voor de gezamenlijke commissie Binnenlandse Zaken en Justitie. Daar wilde de verzamelde beeld- en radiopers weten “of er een ontslag dreigde”, en “of de ministers conclusies zouden trekken.” Zowel Verlinden (cd&v) als Van Quickenborne (Open Vld) negeerden die vragen straal, en marcheerden binnen in de commissie, klaar voor hun statements.
“De illustere CVP’er Mark Eyskens zei ooit: “Als een minister valt, is het zoals een vlieg, door de macht van een krant”, zo citeerde een paar uur later Jean-Marie Dedecker (onafhankelijke bij N-VA) in diezelfde commissie, om te duiden dat een ministerieel ontslag na kritische vragen in het Parlement hoogst ongebruikelijk is. En dat het ook deze keer niet zou gebeuren.
Nochtans stond met name Van Quickenborne een heel weekend onder hoogspanning. Dat had veel te maken met de politievakbonden, die niets minder dan z’n hoofd hadden geëist, opgeklopt van woede na de dood van een van hun: de 29-jarige agent die stierf door messteken.
Voor de minister was het spitsroeden lopen, maar zijn eigen departement en zijn kabinet waren met stevige wapens naar de commissie gekomen: een lijvig rapport van de procureur-generaal van Brussel, Johan Delmulle. Dat besprak Van Quickenborne zo uitgebreid, bij de start van de zitting, dat hij meteen de vis wat verdronk: de energie werd, bij zoveel details en opsommingen, en zoveel gegraaf in de mogelijke stappen die politie en parket konden nemen, helemaal uit de zitting gezogen.
Bovendien deed Van Quickenborne ook handig de deur open, om meteen het hele kluwen aan regels toch wat te verfijnen en verbeteren. “Als alles verlopen is zoals de procedures voorschrijven, schort er iets aan de procedures”, zo citeerde de minister van Justitie fijntjes het rapport van Delmulle. En ook: “We zijn het onze politiemensen verplicht om de procedures te verbeteren.”
Geen oorlogstaal meer dus, aan het adres van de politie. De verstandigste aanpak, want toen al was het merendeel van de aanwezige Parlementsleden en ook de pers ervan overtuigd dat de politiebonden eigenlijk te ver waren gegaan. “Ze hebben het veel te ongenuanceerd en onhandig gespeeld, met hun overdreven kritiek en de koppeling met andere dossiers. Op die manier ondergraaf je eerder je eigen zaak, door zo wild te reageren”, zo was in de wandelgangen van Vivaldi te horen, over het optreden van met name de onafhankelijke bond VSOA en hun kopman Vincent Houssin.
Verlinden kwam nooit echt in de problemen, ze pleitte als een advocate die al wist dat de zaak gewonnen was: met de nodige emotie had ze het over “de politie als één grote familie”. “Dat heb ik in de afgelopen dagen ook echt gevoeld, we hebben het allemaal ook kunnen zien op de televisiebeelden. Het is een hechte en ook bijzonder veerkrachtige familie, want onze politiemensen geven de moed niet op”, zo bracht ze de nodige balsem aan.
Vervolgens eiste enkel Vlaams Belang opnieuw het ontslag, andermaal, van Van Quickenborne. “In een fatsoenlijk land had elke zichzelf respecterende minister trouwens al ontslag ingediend. Ik maak mij geen illusies. Ik weet dat dit hier niet zal gebeuren, want u hebt dat al aangekondigd”, zo sneerde Marijke Dillen (Vlaams Belang).
Bij oppositiepartij N-VA waren ze voorzichtiger. “Ik had vandaag echt meer verwacht dan een paar paraplu’s die opnieuw worden opengetrokken”, zo stelde Sophie De Wit (N-VA). Ook Koen Metsu (N-VA) hamerde erop dat “een heel pak aanbevelingen, die unaniem zijn goedgekeurd door de speciale commissie, na de aanslagen in Brussel, nog altijd niet zijn uitgevoerd”.
Een standpunt waar ook Denis Ducarme (MR) vanuit de meerderheid zich fors bij aansloot. Maar geen van allen namen het woord ‘ontslag’ in de mond, ook Jean-Marie Dedecker deed dat niet.
Het was oud-minister Koen Geens (cd&v), die eigenlijk ook als slimme advocaat de verdediging voor Verlinden én Van Quickenborne had opgebouwd. Dat laatste mag wat verbazen: in zijn eigen tijd als minister van Justitie kwamen de meest kritische opmerkingen vaak uit rangen van de meerderheid, met Carina Van Cauter (Open Vld) als luis in de pels.
“Het belangrijkste wat ik als inhoudelijke boodschap wil meegeven, is dat parket en politie, Justitie en politie, zich moeten realiseren dat zij twee handen op één buik zijn. In de Grondwet staat dat de parketten onafhankelijk zijn. De parketten sturen in gevallen als het dossier in kwestie de politie aan. Wij kunnen vandaag allerlei zaken verwijten aan de ministers. Zij hebben echter, strikt genomen, op dergelijke momenten, niets maar dan ook niets aan te sturen of te zeggen aan wat op het terrein gebeurt.”

Gezien voor u: Een YouTube-reeks, gemaakt door en over Conner Rousseau.

Partijen worden steeds meer herleidt tot één boegbeeld, één vaandeldrager, de voorzitter of premier, die op zich steeds meer een merk wordt of moet zijn: Bart De Wever bij N-VA, Alexander De Croo bij Open Vld, Georges-Louis Bouchez bij MR. Dat is, heel kort samengevat, een evolutie in de Wetstraat die Conner Rousseau haast verpersoonlijkt: het nieuwe succes van Vooruit in de peilingen, is vooral zijn succes.
De jonge Vooruit-voorzitter vierde z’n dertigste verjaardag, gisteren met een feestje/voorstelling op het onderste verdiep van de Keizerlaan, het partijhoofdkwartier dat hij deelt met de PS. Naar verluidt was de voorzitter van de studiedienst van die PS er niet over te spreken, dat borstbeelden van illustere socialistische leiders, waaronder Emile Vandervelde, ruwweg door het jonge volkje van Vooruit in een opslaglokaal waren gestockeerd, om plaats te maken voor glitters, en metersgrote polaroid-portretten van Rousseau, die het geheel een wat vreemde ‘ode aan de leider’ gaven als gevoel.
Huisgenoot Paul Magnette (PS) was overigens niet uitgenodigd: het aanwezige volkje waren vooral partijmedewerkers, parlementsleden en een heel pak vrienden van Rousseau, die samen met hem de leiding vorm(d)en van het vakantieoord ‘De Barkentijn’. Die kampen, van de socialistische mutualiteiten, vormen ook de rode draad in een mini-reeks op YouTube, die Rousseau voorstelde aan het aanwezige publiek.
Daarmee toont de Vooruit-voorzitter dat hij andermaal zichzelf waagt aan nieuwe marketingtechnieken, nieuwe formats en nieuwe kanalen, om zijn politieke boodschap uit te dragen. Op Instagram is Rousseau al veruit de populairste van de Wetstraat, op YouTube is enkel Vlaams Belang al actief. “We gaan dat echt niet overlaten aan die rotzakken”, zo stelde hij vooraf aan het publiek.
De reeks zelf, ‘The Last Summer’, zijn vier korte afleveringen van een tiental minuten, over zijn laatste zomer als hoofdmonitor op het kamp. Het is een heel persoonlijk document, doorspekt met emotie, waarbij nostalgie misschien wel primeert: afscheid van een zichtbaar belangrijk deel van zijn (privé-)leven. Al loopt alles op dat vlak toch een beetje door elkaar bij de partijvoorzitter: een engagement als monitor is voor hem ook een ‘politiek’ verhaal, waarbij hij op heel subtiele manier zijn socialisme aan de man brengt.
Rousseau zelf is zonder discussie de ster en het dominante onderwerp van de reeks, maar het toont wel een heel gedreven en geëngageerde voorzitter, waarbij dure woorden als ‘authenticiteit’ mogen vallen. Reclamemakers in de zaak knikten alvast goedkeurend: vakwerk, los van ideologische overtuiging, zo erkende men.
Dat de leider zo centraal staat, in het verhaal dat de socialisten vandaag vertellen, is niet nieuw: dat model is zo oud als politiek zelf. Het model-Rousseau is vernieuwend in die zin dat de man uit Sint-Niklaas in geen tijd een uitzonderlijke overlap van publieke rollen weet te combineren: Rousseau als partijvoorzitter, die het inhoudelijke debat wil sturen, Conner als BV, die in TV-programma’s opduikt en de populaire Frans kan uithangen, en ook Conner als influencer, die een rechtstreekse band opbouwt met een jong en moeilijk te bereiken kiespubliek. De YouTube-reeks kadert zonder discussie in die laatste zone.
De vraag in de Wetstraat: hoe lang zijn die drie rollen combineerbaar? Een wat ongelukkig bericht over zijn optreden als DJ in de Versuz in Hasselt, toonde wat potentieel de bedreigingen zijn: het aantasten van geloofwaardigheid in één van de drie rollen. Elk van de drie vereist een andere mediastrategie: de eerste via de traditionele media, de tweede via de entertainmentpoot en de derde via sociale media.
Hoe dan ook, in zijn eerste rol duwde Rousseau er gisteren ook eventjes door dat hij de verkiezingen intern om het voorzitterschap van de Vlaamse socialisten vervroegt: het kreeg enkel maar een luid applaus in de zaal. Gezien zijn populariteit en de resultaten in de peilingen, lijkt zo’n vervroegde interne verkiezing een formaliteit: op het partijcongres begin december in Gent wordt de timing vastgelegd. Dat garandeert Rousseau in elk geval een mandaat dat tot lang na de verkiezingen in 2024 meegaat.

Ook gebeurd: Vlaams Belang lanceert een nieuw migratieplan. IKEA kan er niet mee lachen.

“Immigratie Kan Echt Anders, ofwel I.K.E.A”, zo stelde Tom Van Grieken (Vlaams Belang) gisterenmiddag trots zijn plan voor. Dat is subtiel gemaakt: de voorzitter van de extreemrechtse partij is gaan leentjebuur spelen in Zweden, waar een nieuwe centrumrechtse regering gedoogsteun krijgt van een zusterpartij van Vlaams Belang: van een cordon is in Zweden geen sprake, en met de regeringsvorming is volgens Van Grieken bewezen dat samenwerking dus wel degelijk kan, om te wegen op het beleid.
Meteen dus 15 maatregelen, die Van Grieken kopieert van de Zweedse regering, met als acroniem dan het Zweedse bekende meubelmerk. En meer: Van Grieken presenteerde het plan ook met icoontjes van een bouwpakket, waar de Vivaldi-coalitie dus doe-het-zelf-gewijs mee aan de slag kan.
Het gaat onder meer om de woonstbetreding meteen toelaten, om mensen zonder papieren veel actiever te kunnen opsporen. Ook gratis rechtsbijstand en toegang tot een pro-deo pleiter moet tot een minimum herleid worden, voor die categorie. Beroepsprocedures worden verder fel ingekort, in Zweden. En minstens even straf: de gezinshereniging wordt als migratiekanaal heel fel aan banden gelegd: enkel nog de partner en kinderen kunnen zo overkomen.
Maar eerder dan een inhoudelijke discussie, lijkt Vlaams Belang een juridische discussie op haar dak te krijgen. Want in De Standaard reageert IKEA zelf furieus: “Wij zijn ontdaan dat het recht op het Ikea-merk en de huisstijl geschonden worden in een politiek pamflet van Vlaams Belang en zo mensen doet denken dat we achter iets staan waar we níet achter staan. We keuren dit duidelijk af en vragen om het gebruik van ons logo en onze huisstijl onmiddellijk stop te zetten”, zo zegt de woordvoerder. Ze overwegen juridische actie. Vlaams Belang zet hun actie wel door.

Tenslotte: Crevits is terug. U mag het weten.

“Jambon dacht dat ik een beroerte had. Mijn mond stond scheef en ik kon nog amper verstaanbaar praten”: drama voor in Het Laatste Nieuws. “Ik was mentaal en fysiek helemaal kapot”: hoogspanning in Het Nieuwsblad. “Ik moet mijn leven anders gaan organiseren”: de beredeneerde analyse in De Standaard. En: “ik sta volledig achter de assertieve aanpak van Sammy”: de politieke boodschap in De Tijd.
Hilde Crevits, de leading lady van cd&v, is er meteen ingevlogen op haar eerste werkdag: een hele reeks kranten vroeg en kreeg tijd en ruimte, om de boodschap, mooi op maat, te kunnen zetten, voor het juiste publiek.
De essentie daaruit: “Hilde is terug”, zoals De Tijd haar citeert. Maar de Vlaamse viceminister-president is toch ook wel initieel geschrokken, nadat haar lichaam een noodsignaal gaf, blijkbaar door chronische hyperventilatie, te lang te oppervlakkig ademen. Ze is tegelijk uit haar episode van rust nu gelouterd gekomen, zo vertelt ze.
Inhoudelijk politiek is de boodschap ook simpel: neen, er is geen ruis op de lijn met de voorzitter, en neen, ze doet zeker haar mandaat uit als topminister in de Vlaamse regering. Het vervelende citaat, uit “kringen rond de voorzitter”, dit weekend in De Tijd, dat “ze nog goed is voor één keer haar stemmen, in 2024”, werd in alle interviews wijselijk genegeerd.