Europa staat voor een bijzonder bepalende week met twee cruciale dossiers: komt er nog een brexitdeal en hoe zit het met hun eigen klimaatakkoord? Wat die brexit betreft, is het fiftyfifty volgens insiders, voor klimaat is het kijken welke deal er uit de kast valt. Opnieuw is het daar een beetje Oost- tegen West-Europa, als de inspanningen fors naar omhoog moeten: men mikt op 55 procent CO2-reductie tegen 2030. Vlaanderen gaat niet mee: even waren er plannen om de lat voor de deelstaat op 40 procent te leggen, maar voorlopig houdt men vast aan het regeerakkoord en wacht men af. Maar premier Alexander De Croo (Open Vld) kreeg wel het fiat van Vlaanderen om met die 55 procent Europees akkoord te gaan. Alleen, straks wacht een felle interne Belgische strijd.

In het nieuws: All eyes on Brussels.

De details: Daar zitten de gesprekken tussen de EU en de UK in de allerlaatste fase. Maar later deze week is er een minstens even cruciale top.

• Eerst het klimaat: nadat het Europees Parlement de lat in feite op 60 procent CO2-reductie tegen 2030 heeft gelegd, willen de lidstaten nu volgen. Iedereen wijst erop dat de consensus ligt op 55 procent reductie tegen 2030, een enorme inspanning.
• De Europese Commissie wil alvast zeer ver gaan, en heeft via haar coronasteunpakketten enorme sommen klaar voor een relancebeleid dat erg ‘groen’ kan worden. Tegelijk is er een stevige coalitie van landen die het dossier ’trekken’, en die op tafel kloppen om ’ten minste 55 procent’ te halen tegen 2030: Denemarken, Spanje, Finland, Ierland, Letland, Luxemburg, Nederland, Portugal en Zweden dringen daar op aan.
• Eind deze week, op de Europese top in Brussel donderdag en vrijdag, moet dat bijzonder scherpe getal concreet worden: wat gaan alle lidstaten individueel doen? Dat is een pokerspel over miljarden: de CO2-uitstoot verminderen kost miljarden aan maatregelen, waarbij de inspanningen niet meteen meer gelijklopen.
• Landen uit Oost-Europa hebben in de discussies tot nu altijd de dans wat ontsprongen. Zo moet Polen in praktijk maar een reductie van 7 procent doen, tot nu toe. En Hongarije en Bulgarije moeten zelfs helemaal niets verminderen tegen 2030.
• Daar komt mogelijk eind deze week wel verandering in: hoe feller men de doelstellingen verhoogt, hoe meer ook die ‘goedkope’ reducties in Oost-Europa in de kijker lopen. Inspanningen in de zwaar geïndustrialiseerde landen van West-Europa worden dan relatief gezien immers veel duurder.

De Belgische positie: Merk op dat in het lijstje ‘progressieve’ landen hierboven België ontbreekt.

• In België zijn, met de groenen in de Waalse, Brusselse én federale regering, die drie entiteiten stevig vragende partij om mee op de lijn te zitten van het groepje landen zoals Nederland, Luxemburg, Denemarken en Spanje.
• Vlaanderen ziet dat anders: terwijl in het federale regeerakkoord die 55 procent reductie eigenlijk al ingeschreven was, hield de Vlaamse regering rekening met 40 procent reductie die de EU wilde vorig jaar, en waarbij ze uitrekende dat België op zo’n 35 procent zou eindigen in realiteit. De lat Vlaams lag en ligt dus veel lager.
• Die verschillen in ambitieniveau, en vooral de achterliggende discussie over wie dan binnen België welke inspanningen gaat doen, en wie straks dus ook aanspraak mag maken op welk deeltje van de 5,15 miljard euro Europees geld uit het herstelfonds voor de klimaattransitie, daarover gaat het politiek armworstelen.
• De Belgische premier Alexander De Croo (Open Vld) hield vanmorgen een zogenaamd ‘DGE’, een overleg met de deelstaten op het directie-generaal van Europese Zaken, waarop hij het fiat kreeg van de deelstaten om Europees mee die 55 procent goed te keuren. Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) stemde daarmee in. De relaties tussen De Croo en Jambon zijn zoals geweten uitstekend.

De essentie: De klimaatdiscussie wordt binnen België wel nog heel zwaar.

• Politiek gezien is het een lastig dossier voor Open Vld en CD&V, die in beide regeringen zitten en liefst de premier met een ‘Belgisch’ standpunt naar Europa sturen dat ook gedekt is door de Vlaamse regering. ‘De premier moet een mandaat krijgen vanuit Vlaanderen. Alleen zo kan hij spreken en echt wegen op de besluitvorming’, was vrijdag bij CD&V-bronnen te horen.
• Afgelopen dagen was er binnen de Vlaamse regering dus druk overleg. Vrijdag nog opperde men om de Vlaamse doelstellingen dan ook al naar 40 procent tegen 2030 op te trekken. Maar N-VA en minister van Klimaat Zuhal Demir (N-VA) gingen op de rem staan: zolang er geen concrete maatregelen tegenover zo’n ambitieverhoging staan, wil zij niet weten van hogere cijfers. De Croo krijgt dus vanuit Vlaanderen geen ‘verhoogde inspanning’, maar ‘wij blokkeren niets’, zo is bij de Vlaamse regering te horen.
• De Vlaamse regering besliste om zich ‘aan het Vlaams regeerakkoord te houden’, de simpelste manier om een intern conflict te vermijden. Maar tegelijk dringen ze wel aan op ‘kostenefficiëntie’, wat ook al vermeld stond in dat regeerakkoord: de CO2-emissie moet zo goedkoop mogelijk naar beneden.
• ‘De Oost-Europeanen moeten aan de bak‘, is zowel bij N-VA als CD&V te horen, op Vlaams niveau. Dat is ook wat De Croo straks dus op de Europese top zal gaan bepleiten. ‘Nog een geluk dat we die honderden pagina’s Vlaams regeerakkoord hebben: alles staat al eens beschreven, daarin’, zo is te horen bij de N-VA.
• Een tweede belangrijk punt, dat de Vlaamse regering De Croo nog meegeeft: de markt om reducties van CO2 te gaan aankopen, en dus uitstoot te ‘compenseren’, elders, mag niet beperkt worden tot Europa zelf. De Vlaamse regering wil ‘internationale flexibiliteit’: die CO2-rechten moeten ook buiten de EU aangekocht kunnen worden.
• Gebeurt dat niet, dan dreigt opnieuw een transfer van West- naar Oost-Europa, waar de CO2-uitstoot veel makkelijker en dus goedkoper naar beneden kan, en de CO2-rechten dus veel goedkoper zijn. Maar elders in de wereld zijn ze dus nog ‘goedkoper’.
• De Vlaamse regering buigt dus niet helemaal mee met Vivaldi, maar houdt ook niets tegen, als die Europees wil instemmen met de 55 procent. Alles wijst erop dat dit vooral een manier is om straks de échte onderhandelingen beter te kunnen voeren: hoe worden de CO2-reducties binnen België verdeeld?
• Meer dan waarschijnlijk betekent een Europese doelstelling van 55 procent in praktijk voor België een inspanning van 44 procent tegen 2030. Maar de verhoudingen tussen Vlaanderen, Wallonië en Brussel moeten dan in juni vastgelegd worden. Door nu nog niets toe te geven, ook die 40 procent niet, zet Vlaanderen zich al schrap voor de onderhandelingen straks, binnen België.

Laatste rechte lijn: Hoe eindigt de brexitsaga?

• In de eindeloos aanslepende onderhandelingen gaat het naar een kookpunt. Als er deze week geen deal is, komt het op een ‘harde brexit’ neer, en crasht de UK uit de EU. De economische schade loopt dan in de honderden miljoenen, voor kleine lidstaten als België en Nederland, die erg veel handeldrijven met de UK en dan plots terug naar het stenen tijdperk gekatapulteerd worden, wat handelsverdragen betreft.
• Uiteraard is voor de UK de economische schade dan ook immens. Maar de Britse premier Boris Johnson speelt het keihard. Vanmorgen nog liet hij lekken via z’n bevriende krant The Sun dat hij klaar is om de stekker eruit te trekken. Vooral extra eisen van Frankrijk zijn onmogelijk te slikken voor Johnson.
• Daarmee is er nog eens extra druk op de andere EU-lidstaten. Het is immers altijd de strategie van de Britten geweest om de grote club intern uiteen te spelen, en zo een gunstig akkoord uit de brand te slepen.
• Maar het alternatief, een harde brexit, waarbij de schade voor de UK dan zeer groot wordt, en ze daarna wel op de knieën moeten komen smeken voor een akkoord, is voor de EU ondertussen ook zeer duidelijk: het is geen onderhandeling tussen gelijke partners meer, met een veel groter Europees handelsblok, en veel minder totale economische schade.
• Vanmorgen nog was er een overleg tussen Michel Barnier, de hoofdonderhandelaar van de EU, en de 27 vertegenwoordigers van de lidstaten in Brussel. Tegelijk was een ultiem contact gepland tussen premier Johnson en Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie.
• Bookmakers wedden ondertussen eerder op een deal, de afgelopen dagen. De vraag is of dat optimisme nog blijft, de komende 48 uur.

Ook eindeloos: Een nieuw Overlegcomité, op 18 december, zal niets nieuws opleveren.

• De MR blijft maar duwen, om toch een versoepeling van de maatregelen rond corona te krijgen, met name voor kerst, maar ook voor de contactberoepen zoals de kappers.
• Dit weekend was er nog maar eens Georges-Louis Bouchez (MR) in De Zondag, die daar opnieuw aan de bel trok. En de enige regeringsleider van de MR, Pierre-Yves Jeholet (MR), de minister-president van de Franse Gemeenschap, duwde ook het gaspedaal in, en vroeg een nieuwe bijeenkomst van het Overlegcomité, om toch maar weer die versoepelingen te kunnen agenderen.
• Het leidt tot wat frustratie bij de andere regeringspartners. Want terwijl de N-VA dit weekend eigenlijk de deur sloot, met zowel minister-president Jan Jambon (N-VA) als Bart De Wever (N-VA) die onderstreepten dat versoepelen nu niet aan de orde is, blijft de MR maar diezelfde deur weer op een kier zetten.
• Zeker bij de liberale coalitiepartner Open Vld zijn ze dat wat beu: op die manier is er constant ‘friendly fire’, waar men rekening mee moet houden. Zeker over de zogenaamde ‘contactberoepen’, zoals de kappers, is dat erg lastig. Liefst 75 procent van hen denkt aan stoppen, de malaise is erg groot. En als kleine zelfstandigen zijn ze traditioneel kiespubliek van de liberalen.
• Maar de premier zelf deed zondag bij ‘VTM Nieuws’ de deur nog eens ferm dicht: het mag duidelijk zijn dat hij niet op de lijn van de MR zit. De gevoeligheden liggen anders in Franstalig België: telkens als men in Brussel afwijkt van de koers die president Macron in Frankrijk zet, leidt dat tot spanningen.
• Maar de Belgische cijfers dalen niet langer, zeker in Vlaanderen niet, en dat is erg vervelend nieuws: men wil immers naar maar 800 besmettingen per dag meer gaan. Maar het cijfer stagneert nu en zit op 2.160 besmettingen per dag. Nog een heel eind te gaan dus.
• Het Overlegcomité komt er, maar versoepelingen zijn nu al door zowat iedere sleutelspeler uitgesloten. Wel zal dus op 18 december de vaccinatiestrategie besproken worden.

Wanhopig: De federale procureur Frédéric Van Leeuw vraagt nog eens om voor het grote terreurproces geen assisen te moeten doen.

• Deze week moet de beslissing vallen, in de commissie Grondwet van de Kamer, over de vraag of terreurprocessen al dan niet via assisen moeten. De aanleiding is heel simpel: het grote proces over de aanslagen op Zaventem en in Brussel van 2016, start normaal gezien nu.
• De Kamer heeft nog één week om te vermijden dat het toch een assisenproces wordt, met volledig mondelinge procedure en dus in een bijzonder groot proces met een enorme kans op fouten. Dat zou meteen betekenen dat het moeilijk wordt om een stevige veroordeling te krijgen.
• Om die reden vragen de magistraten al veel langer om de procedure te hervormen. Liefst van al zouden ze assisen afschaffen, en met beroepsrechters alles beoordelen. Daarover is echter weinig politiek animo. Maar al weken, maanden zelfs, smeekt federaal procureur Frédéric Van Leeuw om het toch dan maar enkel voor terreurprocessen in te voeren. Daarover ligt een wetsvoorstel van N-VA en Open Vld al erg lang klaar, van voor de start van de huidige regering.
• Maar een tweederdemeerderheid is er niet. Enkel CD&V, Vooruit en Vlaams Belang zijn voor. Alle Franstalige partijen, maar ook Groen en PVDA zijn tegen. De kans dat het er nog komt is dus erg klein, ondanks de ultieme poging van de magistraat om nog de parlementsleden te doen veranderen.