ANALYSE- De beslissing van Bart De Wever (N-VA) om kandidaat minister-president voor Vlaanderen te zijn, is een mijlpaal. Door z’n zet moet hij vaarwel zeggen aan twee grote liefdes in z’n leven: zijn stad en zijn partij. 

Pas na de nodige interne druk, met Geert Bourgeois als gangmaker, ging De Wever overstag. “Geert is menselijk nu het gelukkigst, wij zijn het ongelukkigst.” Over het ‘ongeluk’ van partijpolitiek.

Zaten er vanmorgen niet één, twee, maar drie licht ongelukkige heren in pak en das, in de Peter Paul Rubenszaal van het Vlaams Parlement? Het is meer dan waarschijnlijk. Want bij een onverwachte persconferentie op een maandagochtend tijdens het N-VA-partijbureau werd het politieke lot van drie absolute tenoren bepaald. De carrières van Bart De Wever, Jan Jambon en Geert Bourgeois vallen plots in een andere plooi.

Eerst en vooral die van de voorzitter zelf. Vlaamse leeuwtjes als manchetknopen, en het V-teken van zijn partij op de revers van z’n kostuumvest: Bart De Wever was tot in de puntjes voorbereid, mét oog voor detail. Het is aan die manchetknopen dat je de intenties van De Wever perfect kan ‘lezen’, zo vertrouwde hij ons toe. “Als je Alexander De Grote ziet, weet je dat ik strijdlustig ben. Als je een stralende A ziet, weet je dat ik perfect in mijn rol van burgemeester zal blijven. Zie je de Vlaamse leeuwen, dan weet je dat het de partijvoorzitter is die er een lap zal op geven.”

En vandaag waren het dus de leeuwenknopen, die prominent gedragen werden door De Wever. Hij presenteerde zich als partijman. Als kandidaat minister-president. Als Vlaams boegbeeld dat “het bastion Vlaanderen zou verdedigen tegen de reconquista-poging van de PS”.

Maar toch ook vooral met pijn in het hart: hij geeft immers de twee grote liefdes van zijn leven op, als hij effectief straks de sleutels van het Martelaarsplein 19, het kantoor van de minister-president Geert Bourgeois (N-VA), overneemt. “De job van minister-president combineren met die van voorzitter? Zeker, en het Vaticaan heeft ook gebeld, dat ze nog iemand zoeken voor het jobke van Paus”, zo lachte De Wever zelf elke mogelijke cumul op dat vlak weg.

De invloed van Bourgeois

Na maanden lopende gesprekken, raakte de lijstvorming dit weekend in een stroomversnelling bij de N-VA. Het was daarbij de huidige Vlaamse minister-president Geert Bourgeois die de sleutel in handen hield. Zou hij op 67-jarige leeftijd afscheid nemen van de Vlaamse politiek, om Europees te gaan uitbollen, of zou hij nog één keer zich presenteren als dé man van Vlaanderen? In z’n dromen was het vast dat laatste (“Mannen van 67 zijn toch nog niet afgeschreven, kijk naar Trump”) maar de waarheid is dat Bourgeois nooit de glans kon geven aan het Vlaams minister-presidentschap waar elke Vlaams-nationalist toch diep van binnen op gehoopt had.

In de N-VA-logica staat het Vlaamse niveau immers naast, of zelfs boven het federale. Maar in praktijk werd dat niet waargemaakt. Om dat in een post-Bourgeois tijdperk wel geklaard te krijgen, is enkel de beste, sterkste kandidaat minister-president voldoende.

Bart De Wever himself dus. Mister power van de N-VA, die Vlaanderen eindelijk tot sterkste niveau maakt. Het was uitdrukkelijk Bourgeois z’n laatste verzuchting, voor hij het Europese lijsttrekkerschap zou aanvaarden. “Al in 2014 heb ik dergelijk scenario op tafel gelegd. En ik ben niet de man die snel op z’n woorden terugkomt”, zo becommentarieert Bourgeois zelf.

Jan Jambon

© epa

Het droeve lot van Jan Jambon

En zo geschiedde. Terwijl het scenario om Jan Jambon als Vlaamse kopman uit te roepen ook uitdrukkelijk op tafel lag. Jambon was vier jaar lang als vicepremier de sterkhouder voor N-VA, met een stevig imago van bestuurder. Hijzelf deed dat ook met volle overtuiging; meer dan in oppositie zitten houdt Jambon van een uitvoerend ambt.

Door nu plots “kandidaat-premier” te zijn (iets waar hij zelf helemaal niet om staat te springen, dat bewees de persconferentie waarop hij die kandidatuur eerst ‘vergat’ te melden) forceert ook Jambon zich in een rol die hij niet meteen wenste. Want de kans dat hij in oppositie verzeilt in de Kamer, is groot. En eerst moet hij nog in een federale campagne gaan strijden tegen z’n voormalige regeringsgenoten, de premier incluis, waar hij eigenlijk helemaal niet van wilde scheidden. Niet evident allemaal.

“Het wieltje heeft gedraaid en het is hier gestopt”

“Dit was voor Geert de ideale opstelling. Op menselijk vlak is hij nu het gelukkigst”, vertrouwt De Wever ons na de persconferentie eerlijk toe. “Had je het hem drie maanden geleden gevraagd, dan had hij dit gewenst. Maar er waren nog mensen in het spel. Het wieltje heeft gedraaid, en het is hier gestopt.”

Hoe dan ook betalen alle drie een tol: Bourgeois is z’n droomjob kwijt, De Wever is z’n stadhuis kwijt, en Jambon was al langer z’n federale regering kwijt. “Puur menselijk, ben ik de ongelukkigste. Maar politiek is een hondenstiel. Menselijkheid dat heeft in ons vak geen enkele betekenis”, zo reageert De Wever doodnuchter. Geen tranen, maar aan de slag.

Vol tegen Hilde Crevits

Want deze volte face van N-VA zet de andere partijen nu danig voor de problemen. In de eerste plaats CD&V, die nu ook voluit met een kandidaat minister-president moeten komen. Dat is logischerwijze Hilde Crevits. Maar gaat De Wever daarbij ook de ‘blauw-groen-oranje motor‘ blijven uitspelen, als grote bedreiging voor de N-VA?

Tijdens de persbabbel achteraf wordt er in elk geval telkens op teruggekomen: “Het is of wij, of een bonte coalitie van anderen”. Exact zoals De Wever het graag wil: me against the world. En uiteraard wordt er nu al gerekend: kan de N-VA buiten spel gezet worden of niet? Net daarom is Antwerpen zo van belang: in die kieskring vallen het meeste zetels te rapen. Een monsterscore tot diep in de 30 procent zet De wever daar op zetelwinst om coalities te maken of te kraken. In 2014 was nipt een tripartite met christendemocraten, socialisten en liberalen mogelijk. Vraag is of dat mogelijk blijft, net als een oranje-blauw-groen alternatief. Op 26 mei weten we of de gok van De Wever goed of slecht uitdraait. Het is natuurlijk nog maar de vraag hoe hij dat zelf menselijk ziet: ‘verliezen’ betekent dan gewoon op het Schoon verdiep blijven zitten, als Antwerps burgemeester.

Deze bijdrage van Wouter Verschelden verscheen eerst op Newsmonkey.be