Banken blijven duizenden miljarden aan mogelijk criminele opbrengsten, smeergeld en ander ‘vuil geld’ verwerken. Dat blijkt uit geheime Amerikaanse documenten die het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ) kon onderzoeken.

In ruim 2.100 documenten is er sprake van meer dan 2.000 miljard dollar (1.700 miljard euro) aan verdachte transacties, zo blijkt uit het onderzoek dat de naam ‘FinCEN Files’ meekreeg. Meer dan 360 documenten bevatten een verwijzing naar België, zo schrijven De Tijd, Knack en Le Soir, die vanuit België deelnamen aan het ICIJ-onderzoek.

Melding na jaren

FinCEN is de afkorting van Financial Crimes Enforcement Network, zeg maar de Amerikaanse antiwitwascel. Het zijn meer dan 2.100 verdachte transacties die door de banken zelf aan FinCEN werden gemeld, voornamelijk tussen 2011 en 2017, die gelekt werden. Het gaat om meldingen van banken als Deutsche Bank, JPMorgan Chase, Standard Chartered en Bank of New York Mellon. De verdachte transacties worden vaak pas maanden of zelfs jaren na de uitvoering ervan aan de antiwitwascel gemeld.

‘De documenten tonen aan hoe sommige van de grootste banken ter wereld hebben toegelaten dat criminelen vuil geld de wereld rond konden sturen’, stelt de Britse openbare omroep BBC. ‘Ze tonen ook hoe Russische oligarchen banken hebben gebruikt om sancties te omzeilen die bedoeld waren om te beletten dat ze hun geld in het Westen zouden krijgen.’

Maagdeneilanden

Vaak maken de eigenaars van het geld gebruik van postbusvennootschappen of andere constructies om hun identiteit te verhullen. In één op de vijf gelekte documenten duiken klanten op met een adres in de Britse Maagdeneilanden. Maar ook andere gekende schuiloorden als Cyprus, Hongkong, de Verenigde Arabische Emiraten en Zwitserland duiken op.

‘De meldingen weerspiegelen de bezorgdheid van waakhonden binnen de banken. Ze vormen op zich geen bewijs dat er een criminele transactie of een andere overtreding plaatsvond’, benadrukt het ICIJ. Het consortium duidt er anderzijds ook op dat de onderzochte documenten – en de 2.000 miljard dollar – maar een minieme fractie (0,02 procent) uitmaken van alle meldingen van verdachte transacties die FinCEN kreeg in de periode 2011-2017.

Belgische grootbanken

Ook alle Belgische grootbanken duiken in de documenten op, zo schrijven De Tijd, Knack en Le Soir. Hun rekeningen zijn gebruikt voor verdachte geldstromen die variëren van enkele duizenden tot ettelijke miljoenen euro’s. In één geval is vanaf een Belgische bankrekening in één keer een half miljard dollar overgeschreven naar een rekening op naam van een postbusvennootschap op de Britse Maagdeneilanden. Die werd door Amerikaanse banken als verdacht beschouwd, omdat het helemaal niet duidelijk was wie erachter schuilging en waar het geld vandaan kwam.

In België zegt de Nationale Bank dat de financiële instellingen steeds meer investeren in de strijd tegen het witwassen. Maar ‘we zien nog dagelijks significante tekortkomingen waaruit blijkt dat, ondanks goede intenties, de concrete realisatie op het terrein ernstige mankementen vertonen’, aldus NBB-woordvoerder Geert Sciot aan de Belgische deelnemers aan de ‘FinCEN Files’. ‘Het gaat om meer dan alleen maar meldingen doen’, zegt van zijn kant Kris Meskens, de secretaris-generaal van de Belgische antiwitwascel.

Strijd tegen witwassen blijft complex

‘Banken moeten waakzaam zijn, preventief vragen stellen aan klanten, en bepaalde transacties niet toelaten. Dat is misschien nog belangrijker dan de meldingen.’ De Belgische antiwitwascel kreeg van de banken tussen 2010 en 2019 74.273 meldingen van verdachte transacties. Bij Febelfin, de federatie van de financiële sector, klinkt het dat de banken een van de belangrijkste actoren zijn in de strijd tegen witwassen. ‘Hoe dan ook blijft de strijd tegen witwassen bijzonder complex en kunnen er steeds fouten worden gemaakt’, aldus Febelfin-woordvoerster Isabelle Marchand.

De documenten van ‘FinCEN Files’ kwamen via het nieuwsmedium BuzzFeed bij het ICIJ terecht. BuzzFeed zegt dat een deel ervan onderdeel was van het onderzoek van de Amerikaanse Senaat naar Russische inmenging in de presidentsverkiezingen in de VS in 2016. De files werden gedurende 16 maanden uitgespit door meer dan 400 journalisten uit 88 landen.