Spoedadvies in het stikstofdossier is “geen hoogdringendheid” voor de Raad van State, waardoor de oppositie moeiteloos voor vertraging kon zorgen.

• Vlaams Belang, PVDA maar ook Groen en Vooruit reageerden finaal genadeloos, op de kans die de Raad van State hen gaf om de Vlaamse regering verder te pijnigen over stikstof. 
• De context is ondertussen welbekend: om nog deftig grote bouwprojecten en industriële investeringen, maar evengoed landbouwbedrijven te kunnen vergunnen, is een sterk juridisch kader rond stikstof nodig. Daar wacht ondertussen zowel chemiereus Ineos, maar evengoed de luchthaven in Zaventem, als nog een hele reeks projecten op. De facto is er zo een vergunningenstop.
• Daarop hakte de Vlaamse regering in het najaar finaal de knoop door, na twee jaar gesteggel binnen de coalitie: een stikstofdecreet werd in consensus uitgewerkt door Jambon I. Dat decreet wilde de Vlaamse regering dan ook doodgraag voor het kerstverlof gestemd zien.
• Alleen, de Raad van State gooide flink roet in het eten: zij zagen plots “geen hoogdringendheid” bij de vraag van de meerderheid om een spoedadvies te geven. Een zoveelste juridische klap, nadat ook al de Raad voor Vergunningsbetwisting brandhout maakte van een vergunning voor datzelfde Ineos in Antwerpen én de Raad van State in het najaar een eerste worp van dat stikstofdecreet in hun wettelijke kritiek quasi fijn maalde. 
• Een bredere vraag rijst daarbij, waar het juridische probleem zich dan finaal bevindt: op niveau van gebrekkige wettelijke kennis bij de regering en haar administratie, of bij rechtbanken die zich zeer ver wagen op het politieke domein?
• Hoe dan ook: die weigering van de Raad van State om het stikstofdecreet hoogdringend te behandelen, zette de deur weer wagenwijd open voor een vraag van de oppositie om alsnog ten gronde advies te vragen, in gewone procedure. Zo’n vraag vereist ⅓ van alle leden van het Vlaams Parlement: in casu 42 Parlementsleden. 
• De oppositie kon dus dat manoeuvre inzetten. Maar dat heeft grote consequenties. De Raad van State heeft nu minimum 30 dagen, maar kan nog veel langer wachten met een advies. En daarna moet de regering daar weer mee aan de slag, en begint de carrousel opnieuw. De vraag is of dat dan, praktisch gezien en midden in de kiescampagne, überhaupt nog gestemd raakt.
• Tegelijk is het een zoveelste uitstel voor de betrokken bedrijven en hun investeringen. Ineos verliest per maand dat er niet verder kan gebouwd worden 100 miljoen: met lange tanden moet telkens weer de draad worden heropgenomen. De Vlaamse regering had beloofd in december de zaak rond te hebben, zodat dat in rotvaart een nieuwe vergunning voor de ethaankraker in de Antwerpse haven kon volgen, deze keer juridisch gebetonneerd in een splinternieuw decreet. 
• De beslissing van de oppositie om nu toch advies te vragen, en zo te vertragen, is niet de enige tegenslag. Eerder deze week was er de Gewestelijke Omgevingsvergunningscommissie (GOVC) die ook al op de rem ging staan. Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) geraakt dus voorlopig maar niet vooruit.
• De Boerenbond kondigde overigens ook al aan deze week dat, als het decreet finaal wordt goedgekeurd, zij hoe dan ook juridische actie zullen ondernemen. Dat willen ze doen bij het Grondwettelijk Hof, waarbij ze zullen moeten aantonen dat het nieuwe decreet de Grondwet schendt. Hoe ze dat precies dan willen doen, maakte de Boerenbond nog niet duidelijk.
• “Dit betekent voor onze bedrijven alweer een langere periode van rechtsonzekerheid. Ze hebben investeringsplannen klaar, maar wachten op dat kader, om hun beslissing te nemen. Dit is heel nefast dus”, zo reageert ondertussen Voka-baas Hans Maertens. 
• Dat er de facto wel degelijk een vergunningenstop is rond stikstof bewijst een uitspraak van de Raad voor Vergunningsbetwisting rond een klein bouwproject in Lier, waar De Standaard over bericht. Die zagen hun vergunning vernietigd omwille van stikstofneerslag in een bos in de buurt, door hun project. Die Raad is overigens dringend aan hervorming toe, ze vernietigt tot bijna 80 procent van alle vergunningen die voorkomen.

Opvallend: Vooruit en Groen zitten toch al meer in een modus dat ze straks zelf in die Vlaamse regering kunnen zitten. Maar finaal telt enkel oppositie nu.

• Bij de stemming gisteren wel opvallend hoe anders de oppositiepartijen zich positioneerden, ook achter de schermen. Vlaams Belang en PVDA hadden op voorhand weinig rond de pot gedraaid: zij zouden hoe dan ook zo’n advies vragen. Het Belang is ronduit tegen het decreet, en wil er alles aan doen om te filibusteren. Zij willen immers absoluut de prijs van “ultieme verdedigers van de landbouw”. Of iedereen in hun fractie dat zo zag, is een andere vraag: vanuit Antwerpen waren er bedenkingen. Maar de deur ging toch potdicht.
• Tegelijk was er Groen, dat toch meer aarzelde. Hun redenering is omgekeerd: het stikstofdecreet gaat eigenlijk niet ver genoeg, vinden ze. Alleen wilde men niet meteen risico’s nemen om alles dan te torpederen. Maar fractieleider Mieke Schauvliege (Groen) is sowieso iemand van de donkergroene lijn, die in geen enkel groot dossier veel toegevingen doet, naar de Vlaamse regering toe. En als in tussentijd Ineos en hun kraker dan sneuvelt, zoveel te beter voor Schauvliege. Daar was Groen altijd tegen.
• “Zo’n advies van de Raad van State. Dat is niet meer dan normaal. Het vorige decreet vond men echt broddelwerk. Een advies duurt 30 dagen, dat is niet op de lange baan schuiven”, zo stelde Schauvliege aan Villa Politica, even voor de stemming.
• Bij de socialisten had men vooraf ook wel aangegeven dat de partij zou volgen, als ook Groen zo’n Raad van State-advies zou vragen. Maar woensdagmiddag aarzelde de partijtop toch even. “We kunnen moeilijk tegen zo’n advies zijn. Maar tegelijk moet de Vlaamse regering het echt wel nog oplossen, daar kunnen we niet tegen zijn”, zo was te horen. Binnen de partij suggereerde men dat er met afwezigen en zieken misschien wel een soort tussenoplossing mogelijk was: niet voldoende aanwezigen om het te kunnen stemmen.
• Maar ook daar is Hannelore Goeman (Vooruit), de fractieleider van Brussel, niet meteen iemand van de compromis-lijn. Zij kwam finaal, net als Schauvliege, bij Villa Politica vertellen, dat Vooruit ook mee zou stemmen met de andere oppositiepartijen. Dat het vorige decreet al zo hard juridisch werd afgestraft door de Raad van State, speelde daarbij mee. 
• Afwachten dus of het nu in 2024 nog gestemd raakt, en de vergunningen voor onder meer Ineos en Zaventem er komen. Een andere uitkomst zou een ramp zijn voor de meerderheid van Jambon I, om daarmee naar de kiezer te stappen. In tussentijd werkt men met een plan-B, om toch ineos te kunnen redden.
• Al eerder voelde premier Alexander De Croo (Open Vld) dat goed aan: hij uitte openlijk kritiek op de aanpak van de Vlaamse regering in het Ineos-dossier, en vergeleek het met zijn eigen aanpak in het Engie-dossier. Dat zette meer dan kwaad bloed bij de coalitiepartners, zeker bij N-VA: Open Vld zit uiteraard ook in de Vlaamse regering.