Ten tijde van de Koude Oorlog vielen de Russen achtereenvolgens Hongarije, Tsjechoslovakije en Polen binnen. De Amerikanen verroerden geen vin. Toen Poetin in 2008 Georgië binnenviel en in 2014 de Krim annexeerde, evenmin. Dat de VS 8.500 soldaten hebben opgeroepen om zich klaar te maken voor een eventueel vertrek naar Oost-Europa is uitzonderlijk. Mocht Amerika daadwerkelijk troepen naar Europa sturen om Rusland te gaan bekampen in een grensgeschil met Oekraïne, dan zou dat een absolute primeur zijn.

De Amerikanen hebben een goede reden om een oorlog met een andere kernmacht te vermijden. Ze hebben evenmin nationale belangen die hen ertoe zouden kunnen aanzetten de territoriale soevereiniteit van Oekraïne te vrijwaren.

Toen de Sovjet-Unie in 1990 implodeerde, beloofde toenmalig Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken James Baker aan de Russische president Gorbatsjov dat de NAVO nooit oostwaarts zou uitbreiden. Later zou Baker op die woorden terugkomen en zeggen dat ze fout waren geïnterpreteerd. Rusland spreekt liever over “verraad“.

De VS en de EU vinden dat Oekraïne nu zelf mag beslissen wat het wil. Maar het is moeilijk om de problematiek niet aan een zekere historische context te linken. Iets wat de lepe, Sovjetnostalgische Poetin ondertussen als zijn handelsmerk inzet.

Lachende derde zit in Peking en heet Xi Jinping

De lachende derde zit ondertussen in Peking en heet Xi Jinping. Die zou niets liever zien dan dat Moskou en Washington in een conflict gemengd raken. Omdat dit vooral de VS zou verzwakken.

De Amerikanen hebben de voorbije jaren veel gepraat, maar weinig gedaan. Toen Hongkong in 1997 werd overgedragen aan de Volksrepubliek China vermeldde de “basiswet van Hongkong” democratische rechten voor de 7,5 miljoen inwoners van de stadstaat. Wat met die rechten is gebeurd werd de vorige maanden overduidelijk.

De in Europa zowat overal bejubelde ex-president Obama verwittigde de Syrische beenhouwer Bashar Al-Assad in 2013 om de “rode lijn”, die de inzet van chemische wapens aangaf, niet te overschrijden. Toen in augustus van dat jaar bij een reeks gifgasaanvallen ten oosten van Damascus ongeveer 1.700 mensen stierven, deed Obama niets. Al-Assad zit vandaag – met de steun van zijn vriend Poetin – steviger in het zadel dan ooit.

Dan is er Donald Trump, in een zeker Duits medium “de wereldkampioen politiek schaduwboksen” genoemd. Die sloot een akkoord om Afghanistan zonder slag of stoot terug aan de Taliban over te dragen. Joe Biden zette dat akkoord op een weinig elegante manier in de praktijk om. Waarop dat land de facto werd teruggekatapulteerd naar het tijdperk van steniging en onthoofding.

“Window dressing” vs. “Window of Opportunity”

Waar de VS vandaag in excelleren is “window dressing”, ze doen met andere woorden weinig meer dan een misleidende houding aannemen, vooral bedoeld om een gunstige indruk te wekken.

Niet zo China. Xi Jinping, het Chinese staatshoofd en de secretaris-generaal van de CCP, ziet veeleer wat de Amerikanen een “window of opportunity” noemen. Een periode waarin een actie kan worden ondernomen om een voordelig resultaat te bereiken.

Voor Europa is niemand bang. In Genève wordt over de toekomst van Europees grondgebied onderhandeld, terwijl de EU niet eens aan tafel wordt uitgenodigd. De Europese grootmacht Duitsland is voor zijn energie grotendeels afhankelijk van Rusland. Het heeft een traditie opgebouwd waarbij “mercantilisme, dat erin bestaat exportoverschotten als economisch bedrijfsmodel na te streven, en al het andere, zelfs internationale verdragen, aan dit doel te onderwerpen”. Net als de Amerikanen “spreekt Duitsland veel, maar doet het weinig. Dat is hoe het Kremlin Duitsland het liefst ziet”, schreef de Neue Zürcher Zeitung het voorbije weekeinde in een editoriaal. Ook de Franse president Macron probeert solo alsnog een forcing te voeren.

In de VS kreunt de immer meer onpopulaire Joe Biden ondertussen onder de binnenlandse problemen. Na de debacles in Irak en Afghanistan vind je nog weinig Amerikaanse vaders en moeders die hun kinderen in Oost-Europa willen zien sterven voor… ja, voor wat? De Amerikanen spelen hoog spel en willen graag indruk maken, maar dan vooral op de binnenlandse tv-kijkers. Het spel winnen doen ze al een tijd niet meer.

Poetin en de recepten van een “winnaar”

Rusland is een ander paar mouwen. Xi weet dat Poetin populair blijft in eigen land, omdat hij een meester is in het promoten van Russisch nationalisme. Als de ex-KGB’er als overwinnaar uit deze strijd komt, zal zijn aanzien verder uitbreiden. Zijn leiderschapsstijl zal dan wereldwijd nog meer navolging krijgen. “De annexatie van andere landen, militaire dreigementen, leugens en moordaanslagen zullen er dan uitzien als de recepten van een winnaar”, schrijft Gideon Rachman in de Financial Times. Ook Xi spreekt die taal.

Het is dan ook geen toeval dat Xi Jinping, wiens laatste persoonlijk onderhoud met een staatsleider van voor het begin van de pandemie in 2020 dateert, eind deze week in Peking in persoon Vladimir Poetin zal ontvangen. Zonder meer de belangrijkste geopolitieke top van de voorbije jaren.

China is op zoek naar nieuwe bondgenoten. Want de VS houden de door Trump ingezette harde lijn tegen Peking aan en India kijkt de andere kant op. Het energierijke Rusland lijkt dan plots de beste bondgenoot.

Dat alles voorspelt weinig goeds. Als Xi op een dag – in de niet al te verre toekomst – beslist de provincie Taiwan te annexeren, dreigt er naar goede gewoonte in het Westen veel te worden gepraat en weinig gedaan. Poetin zal hem alvast geen strobreed in de weg leggen. Vandaag is het Xi Jinping die de beste kaarten in handen heeft. De dag dat hij zijn troeven uitspeelt zullen velen raar opkijken.

(lb)