De dreiging dat de Russische gaskraan wordt dichtgedraaid, neemt met de dag toe door de aanhoudende EU-sancties tegen Moskou. Het afsnijden van Ruslands aardgasexport naar Europa zou een bijzonder sterke pressietactiek zijn tegen die sancties. Aan beide kanten kunnen de gevolgen echter ernstig zijn.
Eerder deze maand heeft Moskou de aardgasstromen naar Duitsland via de Nord Stream-pijpleiding met 60 procent verminderd, waardoor het land gedwongen werd terug te grijpen naar de verbranding van steenkool. Maar dit heeft ook de betrekkingen tussen de EU-leden onderling onder druk gezet: zal voor Berlijn solidariteit voorrang blijven krijgen op de binnenlandse energievoorziening? Een vraag die waarschijnlijk steeds prangender zal worden naarmate Rusland zijn gasexport naar Europa meer en meer beperkt.
Opslagniveaus die ver onder het gemiddelde liggen
“In het geval van een volledige afsluiting van de gastoevoer, zal de EU keuzes moeten maken en haar aardgasverbruik met 30 procent verminderen”, zegt Fatih Birol, hoofd van het Internationaal Energieagentschap, in een gesprek met Bloomberg.
“Een volledige stopzetting van de Russische gasleveringen aan Europa vóór de winter zou kunnen leiden tot opslagniveaus die ver onder het gemiddelde liggen, waardoor de EU in een zeer kwetsbare positie zou komen”, zegt Birol. “In de huidige context zou ik een volledige stopzetting van de gasexport van Rusland naar Europa niet uitsluiten.”
EU-landen haasten zich om hun aardgasvoorraden uit alle bronnen aan te vullen in afwachting van de winter. Het zou nog enkele weken duren voordat zij dit kunnen realiseren, dus als Moskou binnenkort de kraan dichtdraait, zal Europa gedwongen zijn keuzes te maken en de toegang tot aardgas te beperken.
De industriesector zou waarschijnlijk het eerst worden getroffen, gevolgd door de huishoudens tijdens de zomerperiode, om de voorraden aan te vullen, maar ook om cruciale sectoren zoals gezondheidscentra te kunnen blijven bevoorraden. Een gevolg daarvan zou ongetwijfeld zijn dat de prijzen “aanzienlijk hoger” zouden worden.
Belangrijke inkomstenstroom
Europa is nu op weg om op 1 november 90 procent van zijn opslagcapaciteit te bereiken, maar door het stopzetten van de Russische export zou dit cijfer volgens Bloomberg wellicht niet boven de 75 procent uitkomen.
In sommige landen dreigen tekorten, ook al wil de Europese Unie een zekere solidariteit tussen haar leden handhaven. Het is moeilijk voor te stellen op welke manier de EU de winter zou kunnen doorkomen als er inderdaad een tekort aan gas zou zijn. Het valt nog te bezien of de andere leveranciers van de EU in staat zullen zijn de stopzetting van de Russische uitvoer zo goed mogelijk te compenseren.
Aan Russische zijde zou het sluiten van de gaskranen naar Europa ook een kostbare zaak kunnen worden. Het zou betekenen dat een belangrijke inkomstenstroom wordt misgelopen, terwijl Europa reeds is begonnen zijn invoer te verminderen en andere landen nu zijn belangrijkste klanten zijn.
(am/fjc)