Zonder veel uitleg heeft Rusland aangekondigd dat het werkt aan een tweezits stealth-vliegtuig. Verrassend omdat dit soort vliegtuigen doorgaans eenzitters zijn. Al zijn de intenties van Rusland relatief gemakkelijk te achterhalen.

Er zijn al een aantal jaren berichten dat Rusland een tweezits stealth-vliegtuig ontwikkelt. Het concept is echter nieuw, want alle vliegtuigen van de vijfde generatie die nu in gebruik zijn, hebben slechts één zitplaats. Tweezitters die uitgerust zijn met stealthtechnologie zijn duurder en moeilijker te ontwikkelen. Voor hun opleiding maken de piloten gebruik van simulatoren of van tweezits trainingsvliegtuigen waarin ze worden begeleid door een meer ervaren piloot.

Enkele jaren geleden was Rusland van plan om een tweezitsversie van zijn Su-57, de FGFA genaamd, te ontwikkelen voor het Indiase leger. Maar het project ging uiteindelijk niet door nadat New Delhi besloot om de stekker uit het project te trekken.

Eén vliegtuigpiloot, één dronepiloot

Niettemin zou het werk dat Rusland aan dit toestel heeft verricht van nut kunnen zijn voor zijn nieuwe project. Afgelopen juni kondigde vicepremier Joeri Borisov aan dat het ministerie van Defensie en het ontwerpbureau van Soekhoi van plan waren om een tweezitter te ontwikkelen.

Borisov gaf daarbij geen uitleg, alleen dat het toestel interessant zou zijn om te exporteren.

Een paar weken later gaf een ingewijde wat meer uitleg aan het staatspersbureau Tass: de tweezits Su-57 zal dienen als controlecentrum voor twee tot vier hightech S-70 Okhotnik-B stealth-gevechtsdrones.

Volgens Forbes waren deze plannen van Rusland om van de tweede piloot een drone-bestuurder te maken al langer bekend. Een maand nadat de drone S-70 Okhotnik-B zijn eerste vlucht maakte in augustus 2019, werd hij getest in formatie met een eenzits Su-57. Toen bleek dat de drone niet autonoom kon vliegen. De oplossing was dus snel gevonden: een tweede piloot aan boord van de Su-57 om de drone vanuit de cockpit te besturen.

De achterste piloot zal de drones op de radar kunnen volgen, hen via een radioverbinding opdrachten kunnen geven en via hun camera’s zal hij kunnen zien wat de drones zien. Het gaat dus wel degelijk om een op afstand bestuurbare drone en geen autonome. 

Ook China

De nieuwe Su-57, die nu nog ontwikkeld wordt, zou binnenkort wel eens ’s werelds eerste tweezits stealth-vliegtuig kunnen worden – als de Chinezen Rusland de loef niet afsteken. China ontwikkelt namelijk ook een tweezitsversie van zijn J-20, die het land eerder dit jaar heeft onthuld.

Na de Chinese aankondiging speculeren ook Amerikaanse experts over het nut van een tweede zitje in de cockpit. De tweede zitplaats zou veel meer offensieve mogelijkheden bieden, waaronder op het gebied van tegenmaatregelen en elektronische oorlogsvoering.

“Eenzitsvliegtuigen zijn over het algemeen kleiner, sneller, zeer wendbaar, over het algemeen voor de korte afstand, ontworpen voor onderschepping, escortes en lucht-lucht capaciteiten”, zei Jon Grevatt, expert gevechtsvliegtuigen bij Janes, een in de VS gevestigde militaire denktank, aan Business Insider.

“Maar een vliegtuig met twee zitplaatsen is zwaarder, meestal voor een multi-role missie – niet alleen lucht-tot-lucht, maar ook lucht-tot-grond – voor een groter bereik. Ze worden gewoonlijk gebruikt in een situatie waarin twee personen samenwerken, waarbij de ene gewoonlijk de piloot is en de andere achter hem de wapens kiest en bedient, en ook elektronische oorlogsvoeringsapparatuur hanteert”, voegde hij eraan toe.

VS gaan een andere kant op

Aan de kant van de Amerikaanse luchtmacht zijn er geen tweezits stealth-vliegtuigen in het verschiet. Hoewel het Amerikaanse leger werkt aan een gevechtsdrone die gekoppeld is aan zijn F-22 en F-35 straaljagers, is het niet van plan tweezitsversies te ontwikkelen. Dit komt omdat de Amerikanen van plan zijn om hun drones uit te rusten met zeer geavanceerde artificiële intelligentie-systemen. Daardoor zal de drone in hoge mate autonoom kunnen vliegen en zal de aanwezigheid van één piloot al voldoende zijn om het toestel te leiden.

Een ander belangrijk verschil is dat de Russische drone (de S-70 Okhotnik-B) groot is (14 meter diameter) en duur (20 miljoen dollar per exemplaar), terwijl zijn Amerikaanse tegenhanger (de wingman) klein is (6,7 meter) en veel goedkoper (2 miljoen dollar).

Men zou kunnen denken dat de Amerikanen terrein verliezen op de Russen door goedkopere drones te ontwerpen, al is dat niet bepaald het geval. De beslissing van de Amerikaanse luchtmacht werd juist genomen om zich van haar rivalen te onderscheiden. De “drones van mindere kwaliteit” zijn namelijk “attritable”, een term die door het Amerikaanse leger wordt gebruikt om uitrusting aan te duiden die tijdens gevechten verloren kan gaan. Dit zou aanzienlijke voordelen moeten geven in een uitputtingsslag. Want de veel duurdere Russische drone daarentegen is niet bedoeld om zo gemakkelijk vervangen te worden.

Aangezien drones gekoppeld aan stealth-vliegtuigen tot nu toe nog nooit voor gevechtsmissies zijn gebruikt, is het op dit moment onmogelijk te zeggen welk land voor de beste strategie heeft gekozen.