“Een soepje.” De Wetstraat krabde zich gisteren even in de haren, nadat plots de sleutelspelers van de Belgische politiek helemaal van communicatie én aanpak waren veranderd. Woensdag nog klonk het ferm bij Jan Jambon (N-VA), de Vlaamse minister-president, “dat we koelbloedig de effecten van de huidige maatregelen eerst moeten afwachten”. Vanuit de Zestien klonk systematisch hetzelfde geluid. Maar de minister van Volksgezondheid, de onvermijdelijke Frank Vandenbroucke (Vooruit) duwde door, net als de experts. Een bijzonder bedrukt rapport van coronacommissaris Pedro Facon deed premier Alexander De Croo (Open Vld) het geweer van schouder veranderen. Gevolg: een ander scenario, een andere aanpak. Het evidente gevaar loert om de hoek: het draagvlak daalt verder, zo blijkt uit cijfers van de motivatiebarometer van de UGent.

In het nieuws: Alweer corona, alweer een Overlegcomité.

De details: Het is bijsturen voor de regeringsleiders, en dat houdt risico’s in.

• Echt fraai oogt het beeld niet, beseft men binnen de federale en Vlaamse regering. “Maar we hadden echt niet veel keuze. Zelfs de meest pessimistische scenario’s van vorige week hielden geen stand meer”, zo stelt een hoge bron.
• Want vorige week nog kwam een Overlegcomité bijeen. En sindsdien hield men de communicatie aan “dat zou gewacht worden op de resultaten van de maatregelen die daar genomen werden”, waarbij vooral alweer Vlaams minister-president Jambon zichzelf kwetsbaar maakte. Premier De Croo hield zich wijselijk ver van on the record commentaar, terwijl Jambon wel op de radio ging, om daar de gouverneurs van antwoord te dienen.
• Alles herhaalt zich ondertussen in de corona-aanpak. Traditioneel zijn het de deelstaten die minder snel willen ingrijpen, en even traditioneel is er het tegengewicht van de federale minister van Volksgezondheid Vandenbroucke. Die was ook na het vorige Overlegcomité niet tevreden: het was allemaal wat te weinig geweest, de maatregelen. Zeker na een nieuwe bijeenkomst van de GEMS, het adviesorgaan met een paar erg vocale experts, dinsdagavond, verscherpte die nog eens zijn toon.
• Vandenbroucke en zijn experten vonden al bij het vorig Overlegcomité dat het nachtleven moest sluiten, en mondmaskers vanaf 9 jaar verplicht moesten worden. Dat eerste wordt nu al quasi zeker een feit: een sluitingsuur vanaf 23 uur circuleert hardnekkig in de wandelgangen.
• Kwam daarbij nog een oproep van bij de huisartsen, en van zorgsector, om toch maar in te grijpen, omdat de sector naar eigen zeggen “aan het verzuipen was”.
• Maar het was vooral een nieuw rapport van coronatsaar Facon dat de toppolitici weinig keuze liet. Het reproductiecijfer, de snelheid waarmee het virus verder zich verspreidt, piekte naar 1,23. Met een totaal van meer dan 16.000 nieuwe besmettingen per dag surfte men bovendien naar recordhoogte. En, vooral, de meest pessimistische modellen over het aantal opnames in ziekenhuizen bleek een onderschatting.
• Meteen zat er niet veel anders op dan toch maar weer een Overlegcomité bijeen te roepen. Dat zit vanmorgen, symbolisch, elektronisch samen vanaf 8.00 uur.
• Die symboliek is niet onbelangrijk: een pak ministers bleek de afgelopen weken volop aan het reizen om “internationale contacten” te leggen. Volgende week is ook een staatsbezoek aan Italië gepland. Maar kan dat nog doorgaan, terwijl er een soort ‘lockdown light’ komt? Dat de Wetstraat moet opletten welk beeld het ophangt, daar is iedereen zich van bewust.

De context: Hoeveel ‘winst’ zit er politiek nog in ‘sterk coronaleiderschap’?

• Er was een tijd dat de corona-aanpak een gouden kans was voor leidinggevende politici, de premier en zijn luitenanten binnen Vivaldi op kop, om zichzelf te tonen als goede kapiteins, die het schip veilig in de haven zouden krijgen. Dat ging traditioneel ook gepaard met de nodige pathetiek in de Kamer.
• Opvallend: gisteren probeerden de premier en zijn minister Vandenbroucke dat nummertje opnieuw in de Kamer, maar het enthousiasme was voelbaar minder, zelfs in het halfrond.
  • “Laat mij dus beginnen met het volgende: zorg ervoor dat de maatregelen worden gevolgd. Ik dank zij die dat vandaag doen en dat de voorbije maanden hebben gedaan. Indien wij allemaal samen ons gedrag aanpassen, keren wij allemaal samen de curve“, zo probeerde De Croo terug te keren naar zijn mantra van een “ploeg van 11 miljoen Belgen”.
  • Daarna mocht Vandenbroucke op dramatische toon inpikken: “De vaccins zijn een uitstekende paraplu, maar in een orkaan wordt men ook onder een uitstekende paraplu nat. Onze maatregelen zullen sterk en breed genoeg moeten zijn in alle sectoren. Ja, in het onderwijs zullen we extra maatregelen moeten nemen. Ja, in het vrijetijdsleven zullen we extra maatregelen moeten nemen. Ja, in het professionele leven zullen we extra maatregelen moeten nemen. Overal zullen we extra maatregelen moeten nemen.” In de Kamer kon je een speld horen vallen: zelfs de gezichten van de meerderheid stonden bedrukt.
  • “Wie uitstelt tot morgen, bezwijkt onder de zorgen“, zo kwam diezelfde Vandenbroucke daarna op Villa Politica vertellen. Een houding met het vingertje dat hem de bijnaam ‘meester Frank’ opleverde in de Wetstraat: de relatie met een paar andere ministers, zeker uit de deelstaatregeringen, is niet bepaald hartelijk.
• De vraag is of dat soort retoriek en de pose van ‘staatsmanschap’ nog volstaan om af te dekken dat, op minder dan een week, de maatregelen alweer worden aangepast. Het beeld van jojobeleid dreigt. “Ja, dit is niet de meest gelukkige timing, maar we hadden geen andere keuze”, zo klinkt in de federale regering.
• In de wandelgangen van de meerderheid klinkt nochtans meer frustratie: “Wat een soepje. Beseft men wel de urgentie? Waar is de oorlogsaanpak, om nu massaal de derde prik uit te rollen? Waar is de serieuze discussie over het verplicht maken van vaccins? Men heeft die betoging van zondag serieus onderschat, en nu onderschat men dat we de bevolking aan het verliezen zijn”, zo is bij een vooraanstaand parlementslid te horen.
• Een ander lid van de meerderheid wijst er dan weer fijntjes op dat de premier ook uitgebreid overlegde met Mark Rutte, de Nederlandse premier. Die kondigt vandaag ook zijn eigen verstrengingen aan in Nederland: “Wil hij dat beeld, samen, schouder aan schouder met andere Europese leiders? Het ligt er toch iets te dik op dan“, zo klinkt het cynisch.
• Want opvallend, ook in de Kamer toonde Nawal Farih, Kamerlid voor CD&V, zich niet voor het eerst, openlijk kritisch voor de eigen ploeg: “We zeggen al te vaak dat we moeten leren leven met het virus: handen wassen, afstand houden en mondmaskers dragen. Onze maatschappij heeft die regels heel goed geabsorbeerd, maar nu kijkt men naar ons. De gezondheidszorg is een kerntaak van de regering en het is overduidelijk dat we meer zullen moeten doen dan wat er vandaag wordt gedaan. Er is meer nodig dan enkel zandzakjes plaatsen bij een overstroming, er is meer nodig dan enkel vrijheidsbeperkende maatregelen opleggen.” CD&V dringt aan op een breder plan voor de gezondheidszorg.
• In de Vlaamse regering sust men: het lijken voor vanmorgen op het Overlegcomité allemaal wat kleinere aanpassingen, maar niets fundamenteel zoals een echte lockdown of opnieuw bubbels. Enkel dat de evenementensector en de horeca weer getroffen worden, baart zorgen. Maar daarbij is de Vlaamse oplossing altijd dezelfde: opnieuw een zak geld uitgeven om met ‘steunmaatregelen‘ te kunnen zwaaien en de sectoren en hun lobbygroepen te kunnen kalmeren.
• Alleen, de motivatiebarometer van de UGent, die al erg lang volgt in hoeverre de bevolking nog ‘mee’ is, wijst op bredere onvrede. De motivatie daalde manifest, sinds de laatste bijeenkomst van het Overlegcomité zaterdag. “Eén indicator springt eruit. Bij ongevaccineerden was het geloof in de aanpak van de crisis al laag, maar nu gelooft ook de helft van de gevaccineerden niet meer dat de huidige aanpak helpt om de crisis opgelost te krijgen”, zo stelt professor Maarten Vandesteenkiste in De Morgen.

Om te volgen: De discussie over de verplichte vaccins is niet weg voor Vivaldi.

• Moeten we vaccins nu verplichten of niet? Die discussie, die in Oostenrijk al beslecht werd met zo’n gebod, en in Duitsland ook manifest de kop opsteekt, kwam deze week terug in de Kamer. Tijdens het meerderheidsoverleg woensdag wilde Ecolo namelijk graag hoorzittingen organiseren over het onderwerp en experten laten komen. Dat bevestigt fractieleider Gilles Vanden Burre (Ecolo) in Le Soir. “Het Parlement moet toch mee discussiëren over zo’n belangrijke thema’s?”
• Maar daarmee raakte Ecolo aan uiterst gevoelige en explosieve materie. Binnen de coalitie was de PS, met voorzitter Paul Magnette op kop, de eerste die dat voorstel op tafel legde, al maanden geleden. Daarbij was de redenering altijd duidelijk: dan is het iedereen gelijk voor de wet. Maar het voorstel botste op felle weerstand bij de liberale coalitiepartner, met opvallend genoeg vooral premier De Croo zelf die heel scherp reageerde.
• Hij ging in de Kamer immers luidop voorlezen welke landen dan wel zo’n verplichting hadden opgelegd aan hun bevolking: dictatoriale regimes als Turkmenistan en Micronesië, zowaar. De felheid waarmee hij dat deed, werd zelfs binnen de eigen coalitie gelezen als een flinke vingerwijzing naar Magnette. Dat die als schaduwpremier boven de Vivaldi-coalitie hangt, is daar niet vreemd aan.
• Woensdag dus, tijdens het meerderheidsoverleg, wilden zowel PS als de liberalen dus niets weten van het voorstel van Ecolo, om die zaak publiek te gaan oppoken, door er in de Kamer een publieke discussie van te maken. Terwijl eigenlijk binnen Vivaldi al een methode was gevonden om de zaak even te ‘parkeren’: coronacommissaris Pedro Facon gaat een rapport schrijven dat pas in januari klaar zal zijn. Tot dan wilde men geen openlijke oorlog meer.
• Waarna Ecolo dan maar naar de pers stapte, en de zaak nu aan Le Soir lekt. Tot grote ergernis van de coalitiepartners, die zich beklagen over de manier van werken van de ecologisten.
• De groenen zijn er overigens zelf niet helemaal uit hoe ze tegenover die verplichte vaccins staan. Bij Groen discussieerde de brede partijtop zeer uitgebreid over de zaak, waarbij zowel juridische, als ethisch én praktische argumenten op tafel kwamen. Bij een stemming bleek dat een meerderheid voorstander is van een verplichting, maar het blijft tegelijk geen uitgemaakte zaak. Alleen, een 2G-beleid, waarbij niet-gevaccineerden stevig gestraft worden, of zelfs als enige in quarantaine moeten, dat wil Groen zeker niet.
• Bij Open Vld wordt in de wandelgangen dan weer wat lacherig gedaan over die verplichte vaccinatie. Het is niet de “wonderoplossing” die sommigen ervan maken, is de redenering van de partijtop. Maar dat de liberalen toch wat geïsoleerd staan met hun verzet binnen Vivaldi, en dat uit peilingen blijkt dat meer dan 70 procent van hun eigen kiezers zo’n verbod wil, maakt hun positie niet zo stevig.

Opvallend: Wie organiseerde nu de coronabetoging van zondag? Niet onbelangrijk in de rel tussen Van Grieken en Rousseau.

• Dat Dries Van Langenhove, Kamerlid voor Vlaams Belang, veel politiek potentieel had en heeft voor extreemrechts, ontging ook partijvoorzitter Tom Van Grieken niet, toen die hem de lijst in Vlaams Brabant liet trekken.
• Maar tegelijk blijft Van Langenhove een potentieel lastpak voor de partij. Want wat aanvankelijk voor Vlaams Belang en Van Langenhove moet gesmaakt hebben als een prachtige overwinning afgelopen zondag, met name een massabetoging tegen het coronabeleid op de been brengen, krijgt toch een bittere nasmaak.
• Uit gelekte berichten in De Morgen en Het Laatste Nieuws blijkt dat Van Langenhove de zelfverklaarde ‘onafhankelijke’ organisatrice Sarah Melis achter de schermen aanstuurde, en met name ook aanspoorde om elke link met hem en de extreemrechtse organisatie Schild & Vrienden te ontkennen in de pers.
• De VRT voerde afgelopen week Melis op, in hun programma De Afspraak. De dame kreeg daar vrije baan om haar verhaal te doen, en zich als compleet ‘onafhankelijk’ organisator van het protest en de betoging voor te stellen. Dat blijkt allerminst het geval: ze zou lid zijn van Feniks, een dekmantel voor een afdeling van Schild & Vrienden.  Dat ze zo weinig subtiel was om in een trui van Fenix op de betoging te verschijnen, deed ze af als “ik heb die gekregen omdat het koud was”.
• Met het lekken van die gesprekken tussen Van Langenhove en Melis, kan alvast één man triomferen: Conner Rousseau (Vooruit). Die haalde al heel fel na de betoging in een post op Facebook uit: hij had het over “Vlaams Belangers en antivaxers” die de politie bekogelden afgelopen zondag.
• Meteen reageerde Tom Van Grieken (Vlaams Belang) toen, door te stellen dat Rousseau “een ongelofelijke leugenachtige kwal is”. Hij nam fel aanstoot aan het idee dat zijn militanten of achterban de politie zou hebben aangevallen, bleef dat dagen herhalen, en daarbij Rousseau van leugens beschuldigen.
• Of het effectief leden of militanten van Vlaams Belang waren die keet schopten, is ondertussen allerminst aangetoond. Zo heeft Van Grieken een beetje gelijk. Maar nu tegelijk wel manifest blijkt dat Van Langenhove mee achter de knoppen zat van de demonstratie, en dat doelbewust heeft willen verdoezelen door Melis te instrueren te liegen tegen de pers, zit Vlaams Belang zelf met een vervelende zaak rond de betoging.

Genoteerd: Beweging.net, het vroegere ACW, pocht luidop hoe ze als belangenorganisatie werkt en overal “haar parlementsleden” en cabinetards heeft. En hoe ze nu zal verbreden naar Groen en Vooruit.

• Wie steen en been klaagt over de particratie in België, moet tegelijk toch ook nog even naar de verzuiling kijken. Vandaag geeft Peter Wouters, voorzitter van Beweging.net, het vroegere ACW, inzage in hoe hij vanuit de coulissen op de politiek duwt. Interessant, want daarbij toont zijn zuil zich als een onvervalste powerbroker, die daar blijkbaar ook graag over pocht.
• “Steun zoeken voor de politieke ideeën die ontstaan in onze organisatie, bij zoveel mogelijk partijen”, zo noemt Peeters het zelf in Het Laatste Nieuws. Daarbij bevestigt hij een evolutie die al veel langer speelt: hij wil niet meer exclusief met CD&V werken, maar ook invloed uitoefenen op Vooruit en Groen.
• “We hebben onze studiedienst meer dan verdubbeld en meer mensen toegevoegd aan de parlementaire medewerkers, zodat die goed bevoorraad zijn met dossiers die op onze studiedienst zijn uitgewerkt. Sinds deze zomer zorgen we er ook voor dat onze parlementsleden een lokaal netwerk krijgen dat hen ondersteunt”, zo stelt Wouters.
• Die ‘onze parlementsleden’ als terminologie, die Wouters hanteert, is daarbij veelzeggend: binnen de Kamerfractie van CD&V bijvoorbeeld, is een overgrote meerderheid van de Kamerleden begunstigd met een stempel van Beweging.net, onder meer fractieleider Servais Verherstraeten (CD&V). En bijvoorbeeld zowel vicepremier Vincent Van Peteghem (CD&V) als viceminister-president Hilde Crevits (CD&V) zijn expliciet ook ACW’ers. De kabinetschef van de vicepremier federaal, al jaren vaste man Eddy Peeters, heeft een stevig etiket van de beweging op zich.
• “We hebben daar wel in geïnvesteerd, omdat we hen de laatste jaren te weinig ondersteund hebben. In ruil daarvoor hopen wij natuurlijk dat de gedachten die met hen gedeeld worden ook meegenomen worden naar de andere tafels”, zo stelt Wouters.
• Die ontkent tegelijk dat zijn beweging een machtsfactor is bij CD&V. “Wij hebben nog nooit een machtsspel gespeeld binnen CD&V. Of misschien één keer, toen het kartel met N-VA gesprongen is. Maar verder heb ik daar geen weet van en dat is ook niet de bedoeling.”
• Dat Wouters zoiets durft te beweren, is een beetje zoals het zonlicht ontkennen. Waarnemers die de interne werking van CD&V volgen, weten hoeveel de zuil weegt bij de lijstvorming, inhoudelijk bij regeringsbeslissingen en zelfs bij regeringsvorming.
• In één dossier woog Beweging.net overigens gigantisch: Arco. Die financiële poot van de beweging ging ten onder toen Dexia implodeerde, en CD&V liep zich de benen van onder het lijf om toch maar een compensatie te krijgen voor de gedupeerden, 800.000 coöperanten. Die kwam er nooit.
• Overigens moet Wouters dat even later in zijn gesprek met Het Laatste Nieuws toegeven dat zijn Beweging.net wel degelijk meespeelt bij lijstvorming binnen CD&V: “Ik weet inderdaad ook dat er op sommige plaatsen gezegd is: ‘Het zou toch niet slecht zijn als die tweede plaats door iemand van ons ingevuld kon worden. We zullen dan nog wel laten weten wie het wordt.’ Dat vind ik zelf niet de goede manier. Nu hebben we de afspraak: mensen die goed zijn, moeten kunnen doordringen tot de top van de partij. Bij anderen stopt dat.” Hoe de definitie ‘goed’ dan wordt ingevuld voor individuele politici met ambities bij CD&V, dat lijkt straks dan het enigma van de Wetstraat te worden.
• Meteen is met het formaliseren van de banden met Groen en Vooruit, door het ook officieel in teksten te gieten, een brug overgestoken voor Beweging.net. De essentiële vraag is daarbij voor CD&V en zeker de niet-ACW’ers in de partij dan wel wat de rol van Beweging.net nog moet zijn: zowel invloed uitoefenen bij andere progressieve partijen, en wie weet zelfs daar ook cabinetards sturen, én tegelijk nog de lijsten samenstellen en ministers eisen bij CD&V, hoe lang is dat houdbaar?