De Europese Commissie heeft haar kaarten op tafel gegooid. Ze kiest voor de frontale aanval, als reactie op de beslissing van het Hooggerechtshof in Polen, om de eigen Poolse wetten boven die van de EU te zetten. “Wij veroordelen het feit dat men de fundamentele waarden van de EU in twijfel trekt. We kunnen en willen onze gemeenschappelijke waarden niet riskeren. De Commissie zal optreden”, zo dreigt Ursula von der Leyen, voorzitter van de Commissie. De Poolse premier Mateusz Morawiekci was niet onder de indruk: “De EU is geen staat, er zijn 27 soevereine lidstaten.” De vraag is hoe lang Polen, een netto ontvanger, financiële straffen kan ontwijken, waarmee de Commissie dreigt. “Financiële chantage”, noemt Polen dat.

In het nieuws: Een knalharde confrontatie in het Europees Parlement.

De details: De Poolse premier zocht en vond een rechtstreeks duel in het hol van de leeuw.

• Stevent Europa af op een Polexit? Die vraag sluimert al een tijdje in de wandelgangen van de Europese politiek. Want al jaren vaart Polen, samen met steeds die ene getrouwe bondgenoot Hongarije, een op z’n minst eurosceptische en bij momenten zelfs anti-Europese koers. Het Poolse PiS (Recht en Rechtvaardigheid) van premier Mateusz Morawiekci in Polen kan het daarbij steeds meer vinden met Fidesz, de partij van Victor Orbán in Hongarije: beiden zijn uitgesproken nationalistisch en rechts-conservatief.
• Onder meer het politiek benoemen van rechters, wat de onafhankelijkheid van het gerecht in Polen volgens de oppositie, maar ook volgens de Europese Commissie in gevaar bracht, was een steen des aanstoots.
• Maar datzelfde Poolse gerecht zorgt de jongste weken voor een ongeziene escalatie tussen Polen en de EU. Want het Hooggerechtshof in Polen, zich bewust van de politieke gevoeligheden rond de kwestie, plaatste in een arrest uitdagend het nationale recht van Polen boven het Europese recht. Dat is flagrant in strijd met de EU-verdragen, die net de EU tot een supranationaal orgaan gemaakt hebben, waarbij de eengemaakte markt boven nationale wetten gaat.

Hard tegen onzacht: Ursula von der Leyen vs. Mateusz Morawiekci.

• In het Europees Parlement kwam Polen dinsdag haar standpunt verdedigen, of ten minste, dat van de politiek benoemde rechters. Daarbij was opvallend hoe zeer von der Leyen, de voorzitster van de Europese Commissie ten oorlog trok.
  • “Het wettelijk kader is de lijm die onze unie bij elkaar houdt. We kunnen en zullen niet toestaan dat onze gemeenschappelijke waarden in gevaar gebracht worden.”
  • “Deze uitspraak stelt de kernwaarden van de EU in vraag. Het is een directe uitdaging voor de eenheid van de Europese rechtsorde.“
  • “Ik kan u dit zeggen, wij zijn diep bezorgd“.
• Vervolgens stipte von der Leyen aan wat kan, als potentiële sancties. Want één ding is duidelijk, de Commissie is vast van plan om Polen te straffen voor deze uitspraak. Daarbij zijn er drie mogelijkheden, die elkaar ook niet uitsluiten.
  • De Commissie kan de juridische weg bewandelen, en Polen voor het Europees Hof in Luxemburg slepen.
  • Er kunnen economische sancties volgen in de vorm van het schrappen van miljarden aan Europese steun.
  • Uiteindelijk zou Polen ook haar politieke rechten kunnen verliezen. Dat laatste is een ongezien precedent: nog nooit overkwam dat een lidstaat.
• Dat von der Leyen zich zo hard opstelde, had ook te maken met de houding van Morawiekci zelf. Die was afgezakt naar Brussel, om daar zelf even de puntjes op de i te komen zetten. Ook hij hield zich, voor het Europees Parlement, helemaal niet in.
• Dat was voor hem politiek gezien ook nodig, omdat hij in eigen land behoorlijk veel tegenwind krijgt over zijn confrontatie met de EU: honderdduizend Polen kwamen op straat voor pro-Europese betogingen, en een overdonderende meerderheid van de Poolse kiezers wil ook binnen de EU blijven. De welvaart van de Polen nam immers waanzinnig toe, sinds ze lid zijn van de club.
• Morawiecki hield dus een toespraak, die minstens evenveel voor intern-Pools gebruik is, als om de EU van antwoord te dienen. Het was slaan en op het eind een beetje zalven.
  • “Er zijn grenzen aan de bevoegdheden van de Europese Unie. We moeten ons niet in stilzwijgen hullen als die grenzen overschreden worden. Het Europees Hof voert een stille revolutie door met zijn beslissingen die ingaan tegen democratische normen”, zo stelde de Poolse leider fel.
  • “De Europese Unie is geen staat. Er zijn 27 lidstaten, en die zijn allen soeverein. Het zijn die lidstaten die beslissen welke competenties naar de EU gedelegeerd worden. Daarin heeft het EU-recht voorrang, maar heel veel zaken blijven de exclusieve bevoegdheid van de lidstaten”, zo benadrukte hij alweer.
  • “Er wordt met twee maten en twee gewichten gewerkt ten opzichte van Polen, deze kritiek is onterecht en bevooroordeeld”, zo trok hij fel van leer.
  • En hij ging nog verder door: “Het is onacceptabel om beslissingen op te leggen die geen juridische basis hebben. Polen wordt aangevallen door de EU-leiders. Het is nog meer onacceptabel om zelfs maar te praten over financiële straffen. Chantage kan geen onderhandelingsmiddel zijn.”
  • Om vervolgens toch nog te sussen: “We hebben geen plannen om de Unie effectief te verlaten. De uitspraak van het Poolse Hooggerechtshof is fout verstaan en heeft enkel betrekking op een deeltje van het EU-verdrag.”

De essentie: Met hun houding dagen de Polen de EU toch fundamenteel uit. Daarbij wordt het hard tegen onzacht.

• Polen dreigt, of ze het nu willen of niet, op deze manier de nieuwe UK van de Europese Unie te worden: het lid dat wel in de club zit, maar er permanent obstructie voert.
• Alleen is er één essentieel verschil tussen Polen en de UK: die laatste was een nettobetaler, en een economisch zwaargewicht binnen de EU. Voor de Polen geldt dat ze netto-ontvanger zijn. Hetzelfde geldt overigens voor Hongarije: beide landen hebben dankzij de EU enorme welvaartsstijgingen kunnen bieden aan hun burgers.
• Meteen is de tolerantie van de andere lidstaten, zeker na de Brexit, maar behoorlijk beperkt, ten opzicht van de Polen. De Frans-Duitse reactie was veelzeggend:
  • “Budgettaire solidariteit kan niet blijven duren als er geen respect is voor de fundamenten waarden waarop de EU-verdragen zijn gestoeld”, zo verklaarde Clément Beaune, Franse minister van Buitenlandse Zaken.
  • “Wij zien geen ruimte voor compromissen. Er kunnen geen speciale deals gemaakt worden deze keer”, zo stelde Michael Roth, de Duitse minister van Buitenlandse Zaken.
• Meteen kon de Commissie niet veel anders dan dreigementen op tafel te leggen. De grote vraag is of ze die nu eindelijk, na jaren van dissidente houding van zowel Polen als Hongarije, gaan omzetten in acties.
• Pijnlijk genoeg sprak von der Leyen alweer de woorden uit “diep bezorgd” te zijn. Dat laatste is een grapje geworden onder diplomaten, er is zelfs een heus Twitter-account die bijhoudt hoe vaak de EU “concerned” of “deeply concerned” is. En het antwoord is behoorlijk ontnuchterend.

Om te volgen: De verkiezingen in Hongarije dit jaar.

• Wat op de achtergrond meespeelt: Polen dreigt haar enige bondgenoot te verliezen. Want in Hongarije zijn er nog dit jaar verkiezingen, en die lijken in de peilingen alvast een ware thriller.
• Voor het eerst wordt sterke man Victor Orbán echt bedreigd, omdat heel de oppositie zich verenigd heeft, om de autoritaire leider uit te dagen. Die laatste is al jaren aan de macht in Budapest, waarbij hij systematisch de media in de zak had en hield, en het elke kritische stem haast onmogelijk maakte.
• Maar bij de oppositie won de conservatieve Péter Márki-Zay de race in een voorverkiezing, alweer slecht nieuws voor Orbán, die gehoopt had op een veel linksere tegenkandidaat.
• Zou Orbán van het toneel verdwijnen, dan betekent dat een geweldige klap voor de Poolse regering. Het Europees systeem zit immers zo ineen dat het erg moeilijk is om één lidstaat te viseren met straffen, als tegelijk een ander land dwarsligt: de zwaarste sancties vereisen unanimiteit.

Genoteerd: Een conflict tussen Vincent Van Quickenborne (Open Vld) en de Moslimexecutieve lijkt te ontsporen.

• Al weken gaat het heen en weer tussen de bevoegde minister van Justitie, Vincent Van Quickenborne en de leiders van de moslimgeloofsgemeenschap in België, via hun spreekbuis de Moslimexecutieve.
• Maar nu dreigt die laatste openlijk de band door te knippen met de Belgische staat, waarna Van Quickenborne dan maar zelf dreigt de financiering stop te zetten. Binnen de meerderheid is niet iedereen gelukkig met die escalatie. Want dat zou het einde betekenen van een jarenlange inspanning.
• De Belgische overheid worstelt al jaren met de vraag hoe een structurele band op te bouwen met de (steeds groter wordende) moslimgeloofsgemeenschap in dit land. Het essentieel probleem daarbij: er is geen heldere hiërarchie tussen en onder moskeeën, zoals die er wel is in de Katholieke Kerk, of de Orthodoxe of Joodse gemeenschap. Hoe breng je de moslims dan ook onder in één vehikel, zodat met hen afspraken kunnen gemaakt worden over allerlei zaken, gaande van het vastgoed tot de opleiding van de imams?
• Onderliggend is er uiteraard ook de problematiek van radicalisatie: hoe kan de overheid ervoor zorgen dat geen haat of andere boodschappen worden gepredikt, die manifest in strijd zijn met de normen en waarden of zelfs gewoon de wetten in dit land?
• Die vraag loste men op eind de jaren ‘90 door de Moslimexecutieve te vormen. Dat orgaan functioneert sindsdien, zij het met horten en stoten, als de spreekbuis en het doorgeefluik. En het ontvangt uiteraard financiering, zo’n half miljoen euro per jaar.
• Alleen liep het de afgelopen maanden stevig fout: een rapport van de Staatsveiligheid lekte, waarin gewag werd gemaakt van een potentieel gevaarlijke situatie in de Sultan Ahmet-moskee in Heusden-Zolder. Die moskee zou een ‘belangrijke rol’ spelen bij het verspreiden van extremistische ideeën in Limburg.
• Meteen kwam de voorzitter van de Moslimexecutieve, Mehmet Üstün, onder vuur: hij is een van de leiders van die bewuste moskee. Die druk werd gebruikt door de minister, om meteen te vragen “schoon schip te maken”.
• Nochtans is het zaak om met twee woorden te spreken, over een rapport van de Staatsveiligheid. In het verleden bleek meermaals dat daarin wel ‘een bron’ kan geciteerd worden, zonder dat daarom veel meer bewezen is. Van een gerechtelijke procedure is vooralsnog geen sprake bij Üstün. Maar het rapport lekte, en werd gebruikt als stok.
• Op de achtergrond speelt bovendien dat er telkens “buitenlandse inmenging” zou zijn. Maar ook dat is en blijft problematisch om tegen te gaan: zowel in Turkije als Marokko, de landen waar de meeste Belgische moslims hun roots hebben, staat de islam stevig onder curatele van de overheid, die er de moskeeën organiseert en stevig in het oog houdt. Per definitie zijn imams die vanuit die landen komen, of er opleiding volgen, dus mensen “met banden”. Bovendien is zeker Turkije onder Erdogan opgeschoven richting een meer radicale visie op de islam.
• Ondertussen is er een bijkomend rapport besteld bij Staatsveiligheid over die “buitenlandse inmenging”, dat binnenkort klaar zou moeten zijn. Maar daarmee is de zaak ten gronde uiteraard niet opgelost.
• Bijkomend probleem op lange termijn bovendien: er komt maar geen Belgische imamopleiding van de grond. De universiteiten bieden ze wel aan, maar er zijn geen inschrijvingen. En ook de handboeken blijven zo komen van het Midden-Oosten, waar men er behoorlijk conservatieve visies op nahoudt.
• Andere Europese landen losten immers dergelijke soortgelijke problemen op door zelf de imamopleidingen en de moskeeën te organiseren. Meteen ontstond zo in die landen een ‘verlichte’ Europese vorm van islam, die gepredikt wordt.

En nu? Het conflict lijkt niet meteen positief te kunnen eindigen.

• Deze week kwam Üstün in Het Belang van Limburg, na de oplopende spanning, met een open dreigement: de centen van de Belgische staat, die kunnen ze wel missen. “Die 500.000 euro zullen we zelf wel bijeenzoeken. We gaan daar onze autonomie niet voor opofferen”, zo stelde hij fors.
• Het zou meteen de ultieme breuk zijn, na jarenlange inspanningen om de moslimgemeenschap “in de tent” te krijgen, eerder dan erbuiten. Een tussenoplossing zou erin kunnen bestaan dat Üstün een stap opzij zet als voorzitter. Vraag is of dat volstaat.
• Want Van Quickenborne antwoordt vandaag in De Tijd, met even forse taal: “Het is simpel. We hebben de Moslimexecutieve gevraagd schoon schip te maken en orde op zaken te stellen. We hebben geen antwoord ontvangen. We gaan verder met de vernieuwing, maar als die niet van de grond komt, zullen we niet aarzelen om de erkenning en de financiering van de Moslimexecutieve in te trekken. We subsidiëren die organisatie, het is normaal dat daar een behoorlijk bestuur tegenover staat.”

Om toch mee te geven: Georges-Louis Bouchez op stap: dat is altijd wel een relletje.

• Gisteren was de MR-voorzitter op bezoek bij de bonzen van de Belgische voetbalwereld, om daar hun jammerklachten te aanhoren over het verdwijnen van hun fiscale superkorting. Daar was hij, als enige verdediger binnen de regering, uiteraard de held. Even later ging het naar Brussels Airport, om daar dezelfde ontvangst te krijgen: ook de vliegtaks probeerde hij, als enige, af te houden. Bouchez als held van de dag: zo heeft hij het graag.
• Maar het is de Franstalige liberaal zijn bezoek aan het KVHV, een radicaal Vlaamse en conservatieve studentenclub, dat blijft nazinderen. Bouchez ging er in debat met Peter De Roover (N-VA) en Mark Eyskens (CD&V) over “de toekomst van het land”. Daarbij legde hij als droom een unitair België op tafel, maar concreet wil hij de herfederalisering van Gezondheidszorg en Klimaat tegen de volgende staatshervorming. Lekker tegen de stroom in dus, op het debat.
• Was het met de knipoog dat hij achteraf foto’s tweette van zichzelf met daarbij het commentaar “Jongeren met een passie voor ons land!” en een tricolore vlagje? Of wist de Franstalige liberaal dan echt niet dat het gemiddelde KVHV-lid eerder droomt van Vlaamse onafhankelijkheid? Hoe dan ook: een berg reacties gegarandeerd.
• Want in Franstalig België kreeg DéFI, de opvolger van het Fransdolle FDF, het schuim op de lippen. “Bij het KVHV, die studentenkring met notoir conservatieve en ultranationalistische standpunten, die sedert jaren polemieken aantrekt? Is dit provocatie of onwetendheid?”, zo vroeg François De Smet, voorzitter van DéFI zich af op Twitter.
• Zijn enige Kamerlid, Sophie Rohonyi, ging nog verder: “Bouchez die dus poseert bij een studentenclub die sedert jaren racistische en seksistische standpunten heeft, en waarvan de leiders ook bij Vlaams Belang opduiken, en tientallen leden ook lid zijn van het extreemrechtse Schild & Vrienden?”
• “Een open en democratisch debat in de grootste aula van de universiteit van Leuven. Met vertegenwoordigers van drie democratische partijen. En dan twijfel proberen te zaaien in de hoop dat iets blijft plakken … Een techniek die populisten gebruiken”, reageerde de woordvoerder van Bouchez meteen.
• Ondertussen is bij MR te horen dat dit soort bezoeken deel zijn van een bewuste strategie om Bouchez ook in Vlaanderen te laten scoren. Op die manier profileert hij zich meer als ‘echte Belg’, zo is de stelling. En tegelijk wil hij ook het imago keren dat na de vorming van Vivaldi bleef hangen, als zou hij roekeloos en onwerkbaar zijn.
• Daarbij is het een publiek geheim dat Bouchez droomt van ooit in de Zestien zijn intrek te kunnen nemen. Maar daarvoor moet hij ook in Vlaanderen kunnen scoren, zo is de onderliggende redenering. De vraag is of dat überhaupt kan, zolang hij geen deftig Nederlands spreekt. Op die manier zag hij ook een potentiële job als minister van Binnenlandse Zaken binnen Vivaldi door zijn handen glippen.

Gespot: Annelies Verlinden (CD&V) scoort en … ook niet.

• Beetje ongelukkig, op de dag dat onder andere haar collega Georges Gilkinet (Ecolo) in de Wetstraat het nieuwe fietspad inwijdde, netjes met de groene fietshelm op, werd de dienstwagen van minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) gespot, achteraan het Parlement, tegen de richting in rijdend op de Leuvense weg, nochtans dus een eenrichtingsstraat. De minister was blijkbaar te laat voor een Commissie, het zwaailicht ging op.
• Tegelijk toch ook goede punten, vandaag. De Standaard heeft zich namelijk bezig gehouden met uit te zoeken welke ministers altijd op tijd, en welke te traag hun parlementaire vragen beantwoorden. Wat blijkt? Frank Vandenbroucke (Vooruit) is de slechtste leerling in de klas, met bijna een op drie vragen die niet binnen de verplichte werkdagen worden beantwoord.
• We vermelden er toch ook even bij dat hij tegelijk, door corona, veruit de meeste vragen kreeg. Maar dat excuus zou Annelies Verlinden op Binnenlandse Zaken ook kunnen inroepen, zij kreeg de tweede meeste vragen. Maar die beantwoordde ze allemaal netjes op tijd.
• Dat levert meteen de volgende beate quote op in De Standaard: “Als teken van respect voor het Parlement en de commissie Binnenlandse Zaken vind ik het belangrijk om alle vragen correct, uitgebreid en op tijd te beantwoorden.” Nu nog de rijstijl lichtjes aanpassen, en het komt helemaal goed.