Moskou bouwt het grootste videosurveillancenetwerk ter wereld. Ook krijgt elke Rus binnenkort een digitale identiteit voor verschillende toepassingen. Gaat Rusland China achterna?
Een publiek-privaat netwerk van 200.000 camera’s dat jaarlijks 1,5 miljard uur aan beeldmateriaal verzamelt. De laatste jaren hebben de Russen hard gewerkt aan een omvangrijk cameranetwerk in de hoofdstad. De beelden zijn toegankelijk voor 16.000 ambtenaren, functionarissen van inlichtingendiensten en veiligheidspersoneel.
Gezichtsherkenning
Daar stopt het niet. Na een pilootprogramma waarbij 10 gezochte criminelen in één maand tijd opgepakt werden, krijgt het cameranetwerk een update. De camera’s krijgen geavanceerde gezichtsherkenningssoftware. De Russische president Poetin is een hevige fan van artificiële intelligentie: het eerste land die de technologie volledig onder de knie heeft, domineert de wereld.
Poetin werkt ook samen met staatsbank Sberbank PJSC en telecomprovider PJSC Rostelecom (deels in overheidshanden) aan een digitale identiteit voor elke Rus. De overheid noemt dat noodzakelijk om de publieke veiligheid te verzekeren, net zoals het bijhouden van online klachten tegen de overheid dat is. De burgers aanvaarden de inperking van hun privacy in ruil voor veilige straten, zo redeneert Poetin.
Hypotheek betalen
Het Department of Information Technology (DIT) stuurt die profielen aan vanop een cloudsysteem, dat Rostelecom beheert. Datapunten van 60 miljoen Russen zitten erin, maar er blijven parameters bijkomen. Elke overheidsdienst zal gegevens delen en veranderingen doorseinen. Tewerkstelling, financiële geschiedenis, rijbewijs, verzekering en burgerlijke stand, het is allemaal gekoppeld. In de nabije toekomst zal ook de hypotheek betalen, via het systeem kunnen.
Er is nog een controversiële kant aan het verhaal. In 2016 vaardigde Poetin enkele wetten uit, die vereisen dat Russische telecomoperatoren alle berichten en gesprekken op het platform bijhouden. Nadien kocht het DIT een hele hoop smartphonedata op om te bestuderen hoe mensen zich verplaatsen. Het DIT benadrukte dat de data geanonimiseerd is.
Als er bijkomende wetgeving gestemd raakt, krijgen de gegevens nog een meerwaarde. Met smartphonedata kunnen de autoriteiten bijvoorbeeld uitdokteren welke eigenaars van appartementen geen belastingen betalen op huurinkomsten. Als de smartphone nooit activiteit vertoont in de nabijheid van de eigendom, dan zal die eigenaar er waarschijnlijk ook niet wonen.
Weinig weerstand
Naast het feit dat die database met digitale profielen zeer kwetsbaar is voor hackers, liggen er nog heikele kwesties op tafel. Met meer dan 40.000 Russen die zich vrijwillig aanbieden om hun gezicht te laten scannen, ligt de weg open voor een Chinees systeem met ‘sociaal krediet’. Daarbij komt de foto van Chinezen die het rode licht negeren, bijvoorbeeld op grote schermen in de stad te staan.
Toch is dat niet meteen een gevaar, zeggen experts. ‘Poetin is meer bezorgd over het geluk van de Russen, dan om het manipuleren van gedrag, zoals China doet. Er is weinig weerstand tegen de digitale diensten van de overheid, omdat die goed ontwikkeld zijn en zeker mensen helpen’, zegt Sergey Sanovich, een onderzoeker aan de Princeton University in de Verenigde Staten.