Geen Koen Geens (CD&V) in Vivaldi. De huidige vicepremier van de christendemocraten past zelf voor een nieuwe termijn als nummer één van zijn partij in de regering. Dat nieuws werd aan de onderhandelingstafel gelekt en bevestigd. Met een Vivaldi-ploeg in laatste rechte lijn, en een crazy deadline tegen maandag 28 september in het vooruitzicht, begint elke partij zich ernstig af te vragen wie ze straks naar de regeringsbanken sturen. Joachim Coens (CD&V), toch de partij van de rentmeesters, denkt aan een ‘radicale verjonging’, waarbij hij heel de huidige ploeg ministers vervangt. Geens steunt dat idee van vernieuwing maar ook verdere vervrouwelijking. Bij Open Vld zoekt men evenzeer naarstig naar een nieuw gezicht, om naast mogelijke premier Alexander De Croo en Vincent Van Quickenborne te komen. En ook Vooruit wil verrassen.

In het nieuws: CD&V verliest een zwaargewicht in de regering.

De details: Net op moment dat iedereen alle ervaring kan gebruiken, gaat kopstuk Koen Geens (CD&V) niet in Vivaldi.

• Opvallend nieuws, vanmiddag in de Wetstraat: Koen Geens stapt niet in een nieuw kabinet, dat volgende week in de steigers moet staan. De huidige vicepremier, die maandenlang keihard vocht om paars-geel gedaan te krijgen, steunt wel voluit Vivaldi, zo bevestigen bronnen in zijn omgeving. Maar hij duikt er niet in op.
• Voorzitter Joachim Coens (CD&V) moet het nu stellen zonder zijn Vlaams-Brabantse kopman, die nochtans door zowel De Standaard als Le Soir tot ‘beste minister’ werd gekroond na de vorige legislatuur, en in de verkiezingen van 26 mei 2019 wel standhield in een moeilijke provincie.
• In een gesprek dat Geens al een aantal weken geleden vroeg en kreeg met zijn voorzitter Coens, kondigde hij aan dat hij ‘een stevige vernieuwing’ wel genegen was. Hij drong daarbij ook aan op een verdere vervrouwelijking van de toekomstige regeringsploeg van CD&V.
• Geens beschouwde in heel z’n carrière, zowel aan de universiteit als in z’n advocatenpraktijk en nu in de politiek, het regelen van deftige en soepele opvolging als een erekwestie.
• Daarnaast is het een feit dat de huidige vicepremier en minister van Justitie alles uit de kast haalde, in heel het feuilleton van de regeringsonderhandelingen, om een paars-geel kabinet te maken, en PS en N-VA samen te brengen.
• Tenslotte zijn het ook intense jaren geweest voor de vicepremier, die perfect, net als andere coryfeeën van CD&V voor hem zoals Herman Van Rompuy, op de banken van de Kamer kan plaatsnemen en daar ‘wegen’ op het politieke spel.
• Met Geens verliest CD&V een absoluut zwaargewicht in de toekomstige ploeg: zijn naam ging ook rond als kandidaat-premier, al was hij niet de enige die vanuit z’n partij genoemd werd.
• Het nieuws komt als een grote verrassing: zowat iedereen aan tafel bij Vivaldi rekende erop dat Geens wel degelijk in de ploeg zou verschijnen, ook al onderhandelde hij de laatste weken niet zelf mee. Eén partijvoorzitter noemde hem al ‘een uitstekende toekomstige minister van Begroting’. En zelfs z’n grootste vijanden reageerden vandaag verrast.
• Maar nu Geens past, tekent zich meteen voor CD&V duidelijk een scenario af, waarbij voorzitter Coens kiest voor radicale vernieuwing en vervrouwelijking van het ministerieel personeel federaal. Hijzelf speelde al langer met die gedachte. Het is geen geheim dat de man uit Damme een probleem had en heeft met de macht van de kabinetten binnen zijn partij, en z’n greep op de partij zo wil versterken. Vers, nieuw bloed onthoofdt die macht.

Ondertussen aan de onderhandelingstafel: Het enthousiasme overheerst voorlopig.

• ‘Praten met een journalist? Dat is dan vijf euro in de pot’, lachend, maar toch licht vermanend spreekt De Croo, heden formateur, Kristof Calvo, fractieleider van Groen, toe, terwijl die staat te keuvelen met een reporter, in de gang van de Kamer. Zelf weigert het liberale kopstuk elk gesprek: hij maant voortaan, net als collega-formateur Paul Magnette (PS), iedereen van Vivaldi aan om ‘radiostilte’ in te bouwen.
• De Croo moest gisteren even in het Parlement vragen komen beantwoorden: hij is nog een paar dagen vicepremier in de regering Wilmès II. Maar het moge duidelijk zijn: het enthousiasme spat van de liberale formateur. Na maanden van politieke manoeuvres, en vooral stilstand, is de hoofdprijs in zicht: het premierschap.
• Daarbij hoort grote collectieve opluchting, binnen Vivaldi: een belangrijke horde werd op woensdag genomen, met de fameuze nota Lachaert-Rousseau, naar de twee preformateurs die het stokje doorgaven, voorzitters Egbert Lachaert (Open Vld) en Conner Rousseau (Vooruit). Al moeten we voor de volledigheid vermelden dat het in feite toen al de nota De Croo-Rousseau was: de huidige coformateur gaf maandagnacht al de voorzet, met een basisnota, die de Vooruit-voorzitter dan dinsdag flink amendeerde, waarna Open Vld en Vooruit samen de tekst goedgekeurd kregen door de vijf andere partijen.
• Verschillende betrokkenen, die voorlopig dus allen ‘zwijgplicht’ hebben, en zwaar aangemaand worden discreet te blijven, wijzen op een bijzonder goede sfeer aan tafel in het Egmontpaleis: ‘Zelfs Georges-Louis Bouchez (MR) lijkt z’n knop te hebben omgedraaid’, zo stelt een aanwezige.
• Opvallend overigens, Conner Rousseau trok zich niet al te veel aan van dat zwijgen, want gaf bij het verlaten van het Egmontpaleis gisterenavond een opvallende quote aan ‘Terzake’, over het gebrek aan een ‘Vlaamse meerderheid’ aan Kamerzetels voor Vivaldi: ‘Mijn bomma zal er niet van wakker liggen of er een Vlaamse meerderheid is, maar wel of haar pensioen verhoogd wordt, en dat gaan we doen.’ De perimeter om straks in de Kamer deze regering te verdedigen, tegen oppositie van N-VA en Vlaams Belang, wordt zo meteen wat duidelijker.

De context: Vivaldi zit even in een positieve bubbel, maar straks volgt de eindspurt.

• Voor nieuwe confrontaties is het hoe dan ook nog te vroeg: de euforie over de genomen horde, en het collectieve blijde vooruitzicht om binnen een week met een heuse nieuwe regering te zitten, overheerst voorlopig bij de Vivaldisten. De opbouw naar een nieuwe clash komt er zonder twijfel naar het eind van deze 72 uur: maandag moet het duo naar de koning, en dan zou meteen ook een regeerakkoord klaar moeten liggen, en één man als premier uit de poort van het Egmontpaleis wandelen.
• Overigens wordt die clash deze keer vakkundig voorbereid. Er worden twee scenario’s uitgewerkt, eentje waarbij de PS de premier krijgt en eentje waarbij Open Vld ermee gaat lopen. In beide gevallen zitten er compensaties aan de andere kant.
• Opvallend: bij de MR is men ervan overtuigd dat Magnette ultiem het premierschap laat vallen. ‘Wie hem een beetje kent, weet dat hem dat niet echt interesseert. Paul houdt van het leven, van zijn familie, van zijn andere projecten. Eerste minister? Dat is geen leven voor hem’, zo is bij een MR-minister te horen. Daar twijfelt men er overigens ook geen seconde aan dat voorzitter Georges-Louis Bouchez ‘niet zal toestaan dat de PS plots nog de Zestien grijpt’.
• ‘En wie de PS nog niet doorheeft nu, zal ze nooit doorhebben. Op het eind zal er gewoon betaald moeten worden voor de Zestien. Maar ze gaan dat laten betalen, en dan komt het logischerwijs naar De Croo’, zo beaamt een andere liberale minister.
• De enige crispatie binnen Vivaldi kwam gisteren van bij CD&V. Daar wilde voorzitter Joachim Coens bij het binnengaan van het Paleis toch even de puntjes op de i zetten: er was geen consensus over het aanstellen van de twee formateurs. ‘Het gaat nu nog niet over het premierschap, de casting moet nog besproken worden, dat zal in de komende dagen gebeuren’, verklaarde hij achteraf aan VTM Nieuws.
• CD&V heeft het moeilijk met De Croo, op die positie van formateur: bij de christendemocraten zijn ze niet te spreken over het feit dat zij, als grotere Vlaamse partij (met weliswaar evenveel zetels), toch Open Vld zouden moeten laten voorgaan voor het premierschap.
• Op Facebook uitte voormalig kopstuk Eric Van Rompuy (CD&V) z’n bezorgdheid. ‘We dreigen op een trein te zitten waar niemand van weet waar hij naartoe rijdt.’ ‘Socialisten en liberalen controleren Vivaldi, maar welke herkenbare rol zal nog voor ons weggelegd zijn? Wij zijn electoraal te zwak geworden om deze formatie in de hand te nemen, maar moeten we ons dan laten verdampen in een coalitie met zeven partijen, waarin we een kleine speler zullen zijn, onder de leiding van Alexander De Croo, van wie de partij nog minder belangrijk is dan de onze?‘
• Vanuit de burgemeestersgroep komt nu ook een stem naar buiten. ‘Ik wou dat ik kon zeggen dat de voorzitter goed bezig is’, zo stelde Bart Dochy, burgemeester van Ledegem. ‘Het is een slechte zaak voor CD&V om in deze regering mee te doen. Dit staat mijlenver van waar wij voor staan.’
• ‘We zijn nog niet aan het einde, en dan zullen we zien hoeveel punten we voor de christendemocratie binnenhalen’, zo suste Coens op ‘Terzake’, na afloop van de onderhandelingen. Hij zal straks massaal moeten rekenen op de mobilisatie van Beweging.net, zwaar voorstander van Vivaldi, om de interne opstand te sussen.
• Coens zelf is ondertussen koortsachtig op zoek naar de ‘mol’ in de WhatsApp-groep: daaruit lekten een heleboel kritische berichten.
• Maar ondertussen lijkt het moeilijk de trein van het premierschap nog tegen te houden: die is het station al lang uit. De Croo is nu volop het akkoord aan het smeden, met Magnette, in een rood-blauwe tandem. Straks nog een premier vanuit het niets gaan ‘importeren’ uit de rangen van CD&V, zoals Hilde Crevits, die voorlopig de Vlaamse regering bemant, waarbij ze twee andere ‘formateurs’ achter zich zou moeten laten, zonder dat ze zelf ooit één seconde een federale onderhandeling geleid heeft? Dat is politieke sciencefiction.
• Bovendien heeft Crevits ondertussen aan intimi al langer duidelijk gemaakt dat er weinig tot geen appetijt bestaat om die zet te gaan doen. Op Radio 1 verdedigde ze alvast Coens, die ze loofde om ‘heel veel te investeren in contact met de basis’. Dat is enigszins ironisch: de WhatsApp-groep van de burgemeesters is ondertussen bijna een forum van verzet geworden, tegen Vivaldi, binnen CD&V.
• Bij de andere Vivaldi-kopstukken is er wel wat bezorgdheid over de positie van de Vlaamse christendemocraten. ‘Die situatie bij CD&V is zorgwekkend. We zullen ze toch wat comfort moeten geven’, zo klinkt het empathisch bij een topper. Iedereen ziet dat Coens met de rug tegen de muur gezet wordt, maar niemand wil er CD&V afrijden.
• Dat neemt niet weg dat niet enkel over het premierschap zenuwachtigheid heerst: zowat iedereen in en rond de Vivaldi-onderhandelingen is bezig met de casting. Van zichzelf met name, of collega’s/concurrenten.

Een vooruitblik: Vivaldi zou wel eens erg ‘vernieuwend’ kunnen zijn, qua gezichten.

• Uiteraard ligt nog niets definitief vast over de casting van Vivaldi. Traditioneel is dat ook niet in de cruciale onderhandelingsnacht, die van zondag op maandag zal vallen, maar de dag nadien, als iedereen met een fris hoofd heeft nagedacht over portefeuilles en namen, om die bevoegdheden in te vullen.
• Dat zou dan volgende week maandag, in de namiddag, of dinsdag gebeuren. Meteen daarna zijn er dan de partijcongressen, op woensdag, als op donderdag 1 oktober de nieuwe premier dan de Kamer moet toespreken met z’n regeerverklaring.
• In die tijdspanne weten de partijvoorzitters welke posten ze hebben, en vullen ze namen in.
• Maar nu al zoemt het overal van scenario’s. En daarbij valt toch één constante op: er komt een hele generatie nieuwe gezichten straks, die de regeringsbanken gaat bemannen. Bovendien is er binnen de ploeg wel echt de ambitie om naar evenveel mannen als vrouwen te gaan voor Vivaldi. ‘We leven in 2020, hé’, zo is in de hoogste regionen te horen.
• Zoals hierboven vermeld, verdwijnt één heel zware naam van de bühne, Koen Geens. Maar daar houdt de stoelendans niet op bij CD&V.
• En ook Pieter De Crem, sinds 2007 onafgebroken in elke regering, zou in Oost-Vlaanderen plaats moeten ruimen. Voor de West-Vlaamse Muylle, die veel ‘nieuwer’ is, en het de afgelopen maanden lang niet slecht deed als minister in coronatijden, zou moeten gekeken worden wat mogelijk is. Want bij CD&V spelen regionale evenwichten: Limburg, West-Vlaanderen en Brussel hebben met Wouter Beke (CD&V), Hilde Crevits (CD&V) en Benjamin Dalle (CD&V) al ministers, in de Vlaamse regering.
• Logischerwijze komen dus nu Antwerpen, Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant aan bod. Daarbij valt telkens de naam van Sammy Mahdi (CD&V). Het jonge Kamerlid lijkt haast onvermijdelijk in de regering gekatapulteerd te worden, met ongeveer een half jaar parlementair werk als netto ervaring in de Wetstraat. Op die manier beloont Coens een trouwe strijdmakker voor diens rotsvast geloof en steun in Vivaldi.
• In Antwerpen is het koffiedik kijken of Coens iemand ‘nieuw’ vindt, anders blijft trouwe luitenant Servais Verherstraeten (CD&V) een kanshebber: alleen, ‘fris en jong’ is die uiteraard niet, hij was al eens staatssecretaris. Logischer zou zijn dat CD&V daar een vrouw lanceert.
• In Oost-Vlaanderen staat Vincent Van Peteghem (CD&V) dan weer met stip bovenaan, ook al zit die tegenwoordig in het Vlaams Parlement. De populaire burgemeester van De Pinte was al eerder klaar om De Crem op te volgen. Verder valt de naam van Nawal Farih (CD&V) opvallend veel, ook al is zij net als Beke van Limburg. Maar CD&V heeft misschien twee staatssecretarissen straks, er is dus wat mogelijk. En kijk, zelfs Brussel zou nog eens bediend worden: ook de naam van Bianca Debaets (CD&V) gaat over de tongen.
• Bij Vooruit is al langer duidelijk dat voorzitter Rousseau zal willen verrassen. Naar verluidt zou de 27-jarige Waaslander willen uitpakken met één ervaren persoon (de vicepremier) en één nieuwe naam, die meteen moet inslaan als een bom. Het blijft moeilijk te voorspellen wie dat duo kan vormen: de naam van Jinnih Beels (Vooruit) circuleert, maar voldoet niet aan bovenstaande omschrijvingen.
• Alles hangt bij de socialisten af van de bevoegdheden. Daarbij wordt gekeken naar de kracht van de PS, op wie de Vlaamse socialisten willen leunen, om toch één zware portefeuille uit de brand te slepen.
• Bij Open Vld is er veel meer duidelijkheid. Als De Croo premier wordt, blijft er amper ruimte over. Vicepremier zou dan bijna zeker Vincent Van Quickenborne (Open Vld) worden, die beloond wordt voor bewezen diensten. Zo zijn Oost- en West-Vlaanderen bediend.
• Daarnaast is ruimte voor één staatssecretaris, of twee, al naargelang het premierschap. Naar verluidt mikt Lachaert daar ook op een verrassing, een nieuwe naam om Open Vld te versterken. Dat wordt dan, in de eeuw van de vrouw, onmogelijk nog een man, naast De Croo en Van Quickenborne. Locatie is Antwerpen, Vlaams-Brabant of beide. De naam van Goedele Liekens (Open Vld) valt. Dat Kamerlid heeft een goede band met formateur De Croo, en zat manifest in ’team Egbert’ tijdens de voorzittersrace.
• Het Kamervoorzitterschap van Patrick Dewael (Open Vld) zou niet verlengd worden: Lachaert zou willen inzetten op nieuwe gezichten. Dat gaf Dewael zelf overigens al aan, in ‘De Zevende Dag’.
• Voor Groen lijkt Kristof Calvo een certitude. Voor de andere onderhandelaars is alvast duidelijk dat de Mechelaar erg veel zin heeft in de regeringsbanken. Maar het vicepremierschap hangt af van één andere beslissing: stapt ook Meyrem Almaci in de ploeg of niet? Doet ze dat, dan zakt Calvo in principe in de pikorde, tot minister of staatssecretaris, al naargelang een Vlaamse of Franstalige premier.
• Anderzijds is het de vraag of Groen twee ministers uit Antwerpen kan aanvaarden. Het proces van ministerschap is overigens geen prerogatief van de voorzitter bij Groen, maar een heus comité: het kan daar dus nog alle kanten uit.
• Voor Ecolo lijkt Georges Gilkinet een zekerheid. Voor de MR komt Sophie Wilmès zeker terug. Daarnaast is het zien of het David Clarinval is, of bijvoorbeeld Philippe Goffin, die een erg goede beurt maakte op Buitenlandse Zaken. Bij de PS is het echt koffiedik kijken, na zes jaar federale oppositie zijn er geen zekerheden. Maar de namen die meest terugkomen? Pierre-Yves Dermagne, Karine Lalieux en Frédéric Daerden.

De essentie: Al die nieuwkomers binnen Vivaldi hebben meteen bakken werk, met zo’n regeerakkoord.

• ‘Wie op zo’n korte tijd dergelijk regeerakkoord wil onderhandelen, duwt onvermijdelijk nog gigantisch veel werk richting de ploeg zelf’, zo zegt een ervaren onderhandelaar aan tafel. ‘Dat betekent dat die ploeg straks zelf nog grotendeels het beleid zal moeten maken. Dat is best interessant, maar niet makkelijk.’
• Want hoewel Vivaldi nu in overdrive zit (gisteren gingen de sherpa’s de nacht in om te onderhandelen), is het absoluut geen normale gang van zaken om op enkele dagen er een regeerakkoord door te rammen. Dat betekent onherroepelijk dat er en cours de route nog veel zal moeten worden uitgeklaard, door de vicepremiers.
• ‘Je voelt hier dat er twee politici in die groep bovenuit steken: Magnette en De Croo. Niet toevallig, die hebben jaren ervaring op het hoogste niveau, de rest niet. Wij gaan dus serieus moeten bijbenen de komende maanden’, zo stelt een bron aan tafel.
• Vandaar dat de casting, plus een goede omkadering, wel eens heel belangrijk zou kunnen worden. Maar net daar belooft Vivaldi nu al erg vernieuwend te worden:
  • Open Vld levert ervaring, met De Croo als premier of vicepremier, en daarnaast mogelijk Van Quickenborne.
  • Pakt Magnette het premierschap, dan komt er tonnen parcourskennis aan de start. Als vicepremier zoemt het van de namen, waarbij hoe dan ook kan teruggeplooid kan worden op sterk personeel om de kabinetten te bemannen.
  • CD&V zet Geens opzij, en komt dus met een onbeslagen christendemocratische vicepremier.
  • Groen levert hoe dan ook een gloednieuwe en onervaren vicepremier, hetzij Calvo, hetzij Almaci.
  • Ook Ecolo komt met Gilkinet met een nieuwe naam, zonder federale beleidservaring.
  • De MR stuurt Wilmès, die wel enige ervaring heeft, na haar half jaar annus horribilis in de Zestien. Daarbij ontbrak het wat daadkracht.
  • Vooruit kondigt aan wél ervaring te sturen, vraag is dan wie dat is.

Het raamakkoord: The devil is in the detail.

• Ondertussen loont het de moeite om het akkoord Lachaert-Rousseau van dinsdag nog eens goed qua kleine lettertjes te bekijken. Op één A4 onderhandelde men uiteindelijk de kerndeal van deze regering.
• Los van de grote lijnen, die we gisteren al gaven: welke zinnetjes vallen op? En vooral, wat betekenen ze?
• Bij de begroting staat één erg technisch zinnetje: ‘Sociaal beleid en gezondheidszorg in basis monitoringcomité verworven‘.
  • Wat dit betekent? Wel, eigenlijk niets anders dan ‘geen enkele besparing in de sociale zekerheid‘, de eis die de socialisten heel duidelijk stelden. Toch een grote trofee.
• Een ander cryptisch zinnetje over de begroting: ‘Evenwichtsdotatie wordt onbeperkt in de tijd verlengd’.
  • Wat dit wil zeggen? Dit is een financieringsmechanisme van opnieuw de sociale zekerheid. De vorige, Zweedse regering, hervormde dit mechanisme, tot groot ongenoegen van de socialisten en communisten. Maar die hervorming wordt nu dus teruggeschroefd.
• Bij het deel fiscaliteit staat een open zinnetje, van belang: ‘Bijdrage allersterkste schouders, met respect voor ondernemerschap’.
  • In mensentaal: De meerwaardebelasting én effectentaks zijn effectief expliciet geschrapt, dat staat letterlijk in de tekst. Maar met deze zin houden de socialisten toch de deur open om de rijksten straks meer te gaan belasten, onder een andere vorm dan. Dit is van belang, als er bijvoorbeeld een ‘prijs’ moet betaald worden voor de Zestien voor De Croo.
• Nog bij fiscaliteit: er staat een stukje over ‘correcte inning‘ in. Letterlijk volgende zinnen: ‘Stopzetten fiscale regularisatie in 2023, geen tariefwijzigingen, plus versterken parketten afhandelen grote fraudedossiers.’ En ook: ‘Minimumbelasting OESO’.
  • Wat dit wil zeggen: Wat die OESO betreft, wereldwijd wordt er gewerkt aan een minimumbelasting in elk land, zodat grote multinationals niet meer blijven ontsnappen. Daaraan moet België dan loyaal meewerken.
  • Wat de ‘regularisatie’ betreft, dit is ook een Zweedse maatregel die teruggeschroefd wordt, na 2023 kan je je zwarte zaakjes dan niet meer regelen met de fiscus. Het tarief van 40 procent boete blijft wel behouden.
• Bij de staatshervorming staat er letterlijk dit: ‘Algemeen streven naar homogene en efficiënte bevoegdheidsverdeling met oog op versterking autonomie deelstaten en slagkrachtige federale overheid.’
  • Wat dit betekent? Wel, van belang hier is dat de deur openstaat, zowel naar meer bevoegdheden voor de deelstaten, als tegelijk toch ook zaken weer naar het federale brengen. Dat laatste wilde CD&V absoluut niet, maar die deur is niet dicht.
• Wat er nog staat bij die staatshervorming: ‘Gezondheidszorg: deze legislatuur reeds oefening inzake homogenisering richting gefedereerde entiteiten’.
  • In mensentaal: de gezondheidszorg gaat naar de deelstaten. Of tenminste, die ‘oefening’ start. Dat is dan weer wel een CD&V-overwinning. Maar ook de PS wil dit heel graag.