Key takeaways

• Turkije zou kunnen terugkeren naar het F-35-programma als het het geschil over de aankoop van zijn S-400 luchtverdedigingssysteem binnen vier tot zes maanden opgelost raakt.
• De mogelijke terugkeer van Turkije vereist de oplossing van uitstaande financiële claims en een pad voor de exploitatie of compensatie van eerder gefinancierde F-35 vliegtuigen.
• Tegelijkertijd versterkt Turkije zijn luchtcapaciteiten door Eurofighter Typhoons aan te schaffen en zijn eigen stealthjager (KAAN) te ontwikkelen.

Turkije zou binnenkort kunnen deelnemen aan het F-35 gevechtsvliegtuigprogramma, na opmerkingen van de Amerikaanse ambassadeur in Turkije, Tom Barrack. Tijdens een conferentie in Abu Dhabi suggereerde Barrack dat Ankara het geschil over de aankoop van Russische S-400 luchtverdedigingssystemen binnen vier tot zes maanden zou kunnen oplossen. Die kwestie is een belangrijk obstakel geweest voor de terugkeer van Turkije in het F-35-programma.

De operationele problemen aanpakken

Barrack benadrukte dat Turkije weliswaar de zorgen over het operationele gebruik van de S-400 heeft weggenomen, maar dat het gewoonweg behouden van het systeem uitdagingen blijft vormen voor de VS. Hij toonde zich optimistisch dat de openstaande kwesties tijdig konden worden opgelost, wat suggereerde dat Ankara zich voorbereidde om afstand te doen van het Russische systeem.

De beslissing van Turkije om de S-400 tien jaar geleden aan te schaffen, leidde tot de opschorting en daaropvolgende terugtrekking van Turkije uit het multinationale F-35 Joint Strike Fighter-programma, en tot gerichte sancties tegen delen van de Turkse defensiesector. De VS hebben aangevoerd dat het gebruik van het Russische Advanced Air Defence System naast de F-35 gevoelige gegevens over de capaciteiten van het vliegtuig in gevaar zou kunnen brengen. Turkije voerde echter aan dat de S-400 niet zou worden geïntegreerd in de NAVO-commandostructuur en dat technische maatregelen mogelijke risico’s zouden beperken.

Gevolgen voor de toekomst

Voordat Turkije zich uit het programma terugtrok, was het van plan om 100 F-35A Lightning II vliegtuigen aan te schaffen en had het ongeveer 1,4 miljard dollar in het project geïnvesteerd. Ten minste vier F-35A’s met een Turkse configuratie werden geproduceerd, maar nooit overgedragen aan Turkije en zijn sindsdien opgenomen in de Amerikaanse vloot.

Dit roept vragen op over het lot van de bestaande casco’s en de verzonken kosten als Turkije meedoet aan het programma. Bovendien vereist de deelname van Turkije aan de industriële toeleveringsketen van de F-35 een nieuw begrip van de werkverdeling en toekomstige bestellingen. Het venster van vier tot zes maanden dat Barrack noemt, wordt gezien als een venster om deze kwesties aan te pakken: de S-400, uitstaande financiële claims en een potentieel pad voor Turkije om de F-35 te exploiteren of ervoor gecompenseerd te worden, terwijl de veiligheidszorgen van de geallieerden worden aangepakt.

Hoewel de kwestie van de F-35 onopgelost blijft, heeft Turkije stappen ondernomen om de capaciteiten van zijn gevechtsvloot voor de komende tien jaar veilig te stellen. In oktober 2025 tekende het land een deal met het VK ter waarde van 8 miljard pond (9,15 miljard euro) voor 20 nieuwe Eurofighter Typhoons, waarvan de leveringen rond 2030 worden verwacht.

Geavanceerde luchtcapaciteiten

De Typhoon biedt geavanceerde capaciteiten die geschikt zijn voor luchtoverwicht en diepe aanvalsmissies. Voor Turkije is het een volwassen toestel met sterke elektronische oorlogsvoering en interoperabiliteit binnen de NAVO. Turkije heeft ook overwogen om tweedehands Typhoons aan te schaffen om de training van piloten en de uitbreiding van de vloot te versnellen.

Parallel aan de aankoop van de Eurofighter ontwikkelt Turkije zijn eigen stealthjager van de vijfde generatie, de KAAN. De KAAN maakte zijn eerste vlucht in 2024 en een eerste batch van 20 vliegtuigen staat gepland voor levering tussen 2028 en 2029. Volledige operationele capaciteit wordt verwacht aan het begin van de jaren 2030.

Balans tussen nationale en geallieerde platformen

De mogelijke terugkeer van Turkije naar het F-35 programma zou niet simpelweg het oorspronkelijke aankoopplan herstellen, maar zou een evenwicht vereisen tussen drie verschillende capaciteiten: een Typhoon-vloot, een nationale KAAN-lijn en een eventuele toekomstige F-35 tranche. Bij deze beslissing moet rekening worden gehouden met de budgettaire beperkingen en interoperabiliteitseisen van de alliantie.

Als Ankara en Washington binnen het voorgestelde tijdsbestek concrete beslissingen kunnen nemen over de S-400 en de eerder gefinancierde F-35 casco’s, zou dit kunnen leiden tot een herconfiguratie van de Turkse luchtmacht, stevig verankerd in de NAVO. Deze aanpak zou nationale en geallieerde platformen combineren om de strategische autonomie te behouden en tegelijkertijd de luchtcapaciteiten van de alliantie in cruciale regio’s te versterken.

Volg Business AM ook op Google Nieuws

Wil je toegang tot alle artikelen, geniet tijdelijk van onze promo en abonneer je hier!