De meeste mensen willen zichzelf liever geen spiegel met een oneerlijke persoonlijkheid voorhouden. Dat blijkt uit een onderzoek van wetenschappers aan de University of Michigan en de University of Utah in de Verenigde Staten en de Universität Zürich in Zwitserland. De studie, die werd uitgevoerd bij meer dan zeventienduizend personen, verdeeld over 355 steden in veertig landen, bracht volgens de onderzoekers een aantal verrassende conclusies aan het licht.

De wetenschappers bekeken in hoeverre verloren portefeuilles uiteindelijk opnieuw bij hun rechtmatige eigenaars terecht kwamen. Onder meer de inhoud van de portefeuille bleek daarbij van belang.

Vaticaan

“We moesten vaststellen dat portefeuilles met hogere bedragen in het algemeen sneller werden ingeleverd,” zegt onderzoeksleider Alain Cohn, professor gedragswetenschappen aan de University of Michigan. “Portefeuilles die geen geld bevatten, werden slechts in 40 procent van de gevallen ingeleverd.”

“Wanneer er sprake was van een bedrag van 13 dollar, liep dat percentage op tot 51 procent. Geldbeugels met een bedrag van 94 dollar werden echter in 72 procent van de gevallen binnengebracht.” Slechts in twee landen waren de vinders sneller geneigd een portefeuille zonder geld in te leveren.

“Eerlijkheid is een belangrijk maatschappelijk concept,” zegt Alain Cohn. “Eerlijkheid is immers van groot belang voor de economische ontwikkeling. Maar dat geldt bovendien eveneens voor nagenoeg alle relaties die in de maatschappij tot stand kunnen komen.”

“Tegelijkertijd moet men erkennen dat eerlijkheid vaak in conflict komt met het individuele eigenbelang. De psychologische krachten kunnen echter soms sterker zijn dan economische drijfveren. Mensen zien zichzelf niet graag als een dief.”

Wel wijzen de wetenschappers erop dat niet alle locaties even goede resultaten opleverden. Ook hier moesten ze naar eigen zeggen een aantal verrassingen noteren. Onder meer het Vaticaan liet daarbij slechte scores optekenen. Ook portefeuilles die op een anticorruptie-bureau waren achtergelaten, kwamen nooit meer terug.

Huissleutel

De portefeuilles bevatten nochtans een fictieve naam en een email-adres, zodat de vinder met het slachtoffer in contact kon treden. “Wanneer de portefeuille een huissleutel bevatte, liep de kans op inleveren echter bijzonder sterk op,” zeggen de onderzoekers nog. “Mensen zijn duidelijk bekommerd voor het lot van hun medemens. Men weet immers dat het verlies van een huissleutel tot heel wat praktische ellende kan leiden.”

“Het experiment leverde een aantal resultaten op die we niet hadden verwacht,” erkennen de onderzoekers. “Onze veronderstelling was immers dat de portefeuilles met het grootste bedrag het minst vaak zouden zijn ingeleverd. Hier kon de vinder immers het grootste economisch voordeel realiseren.”

“Een bijhorende bevraging toonde dat economen eveneens een dergelijk verband hadden verwacht. Dat was ook het geval in een enquête bij een aantal burgers die geen onderwerp van het onderzoek waren geweest. De werkelijkheid zorgde echter voor een ander antwoord. Naarmate het bedrag oploopt zou de vinder zichzelf meer als een dief beschouwen wanneer hij de portefeuille niet zou terugbrengen.”

“Het feit dat burgers verwachten dat hun soortgenoten grotere bedragen voor zichzelf zullen houden, geeft echter aan dat de mens zich bijzonder pessimistisch opstelt tegenover de eerlijkheid van zijn evennaasten,” werpt professor Cohn op.