Maakt de N-VA mee wat ze in 2014 ook voorhadden? Een te scherp sociaaleconomisch imago kostte hen in laatste rechte lijn toen stemmen. In een debat tussen Bart De Wever (N-VA) en John Crombez (sp.a) dwong die laatste af dat de N-VA over de pensioenleeftijd minstens haar programma moest gaan duiden. “Als de levensverwachting stijgt, moeten mensen bijvoorbeeld een maand langer werken”, zo stelde De Wever. Maar binnen de partij rommelde het meteen.
“Wij gaan de pensioenleeftijd NIET verder verhogen. NIET.” Kopstuk en lijsttrekker in Vlaams-Brabant Theo Francken (N-VA) vond het nodig zich plots in de pensioendiscussie te moeien, ook al is dat nu niet meteen zijn thema. En hij deed dat als een olifant in een porseleinkast: door te schreeuwen dat het zeker niet zou gebeuren, terwijl het in werkelijkheid wel degelijk in het N-VA-programma staat, én N-VA-voorzitter Bart De Wever het ook zo had geduid in z’n rechtstreeks pensioen-duel op de VRT, met sp.a-voorzitter John Crombez.
Friendly fire dus, na zenuwachtigheid aan de top, die niet toevallig over de sociale flank van de N-VA gaat. Want de Vlaams-nationalisten hebben geleerd uit 2014, toen de N-VA zwaar onder vuur kwam over een aantal ‘harde’ sociale maatregelen, en zo momentum verloor in de laatste rechte lijn.
Niet toevallig komt die zenuwachtigheid over de pensioenen, misschien wel het thema dat het meeste kiezers beroert, en waar in elke peiling blijkt dat er heel wat ongerustheid over bestaat. De Zweedse coalitie nam een moeilijke beslissing, door de pensioenleeftijd te verhogen. Zo stijgt de wettelijke pensioenleeftijd, die nu nog op 65 jaar ligt, naar 66 jaar in 2025 en naar 67 jaar in 2030. N-VA, Open Vld en CD&V verdedigen die beslissing in de campagne wel, maar letten tegelijk op daar niet al te agressief over te communiceren.
Een ‘notioneel systeem’
Laat dat nu net zijn wat John Crombez, die duidelijk goed voorbereid op ‘zijn’ thema pensioenen aan tafel zat, probeerde te doen met De Wever. “Ik heb uw programma heel goed gelezen, en het staat erin: u wil de pensioenleeftijd weer verhogen.” De N-VA-voorzitter duidde daarop: zijn partij wil een koppeling van de wettelijke pensioenleeftijd aan de levensverwachting. “Het lijkt me logisch dat we net zoals in Denemarken een notioneel systeem installeren. Als de levensverwachting stijgt, moeten de mensen bijvoorbeeld een maand langer werken”, legde De Wever uit.
Maar door de tweet van Francken, en de heftige reacties bij de andere partijen, moest de partijwoordvoerder na de uitzending nog bijbenen: “In ons programma staat het algemene principe dat als de levensverwachting tegen 2070 nog verder zal stijgen, de wettelijke pensioenleeftijd stapsgewijs en heel geleidelijk moet mee-evolueren. Maar de pensioenleeftijd nu verhogen is niet nodig. De maatregelen, die werden genomen, volstaan. De effectieve pensioenleeftijd zal evolueren naar 63/64 jaar en daarmee komen in het Europese peloton. In landen zoals Denemarken, Italië, Griekenland, Nederland, Slovakije, Portugal, Finland, Bulgarije bestaat dit systeem overigens nu al.”
Niemand wil langer laten werken
Ook CD&V duwde hard op N-VA, voorzitter Wouter Beke (CD&V)reageerde meteen op Twitter: “We moeten met zijn allen wat langer werken, om de pensioenen betaalbaar te houden. De hervorming die we hebben afgesproken, voeren we uit. Maar van een verdere verhoging is geen sprake met CD&V. Laat dat heel duidelijk zijn.”
En ook bij Open Vld benadrukte Gwendolyn Rutten dat van een verdere verhoging van de pensioenleeftijd zeker niet het doel was. Ze focussen vooral op de effectieve pensioenleeftijd, die op 60,5 jaar ligt nu en die dichter bij de wettelijke leeftijd moet komen.
Daarmee hoopt de N-VA niet in dezelfde spiraal van 2014 te raken. Maar het mag duidelijk zijn dat de andere partijen, inclusief de voormalige coalitiepartners, bloed roken. In de campagne hebben PVDA, Vlaams Belang en sp.a hun peilen al gericht op de hogere pensioenleeftijd: die moet wat hen betreft teruggedraaid.
Een eerder ‘soft’ standpunt, dat ook bij N-VA eigenlijk geldt. Want De Wever was er in de studio’s van Terzake ook duidelijk over: “In tegenstelling tot wat vaak beweerd wordt, is het dus niet zo dat in de toekomst iedereen tot 66 of 67 jaar zal moeten werken.” Het is op de langere termijn, als de levensverwachting stijgt, dat de pensioenleeftijd omhoog moet voor de N-VA. Maar ondertussen was de geest wel uit de fles: ‘De Wever wil de Vlaming nog langer laten werken’. Afwachten of het, net als in 2014, een issue wordt voor de N-VA.