Het probleem is duidelijk: het rijk van de IS, het acroniem” voor “Islamitische Staat van Irak en de Levant” (al-D Awla een l-Islamiya al-Irak al-Sh uur) of ook wel Daesh genoemd, is voorbij. Het wrede clubje Soenitische moslims staat op punt z’n laatste vierkante meter grond te verliezen. Honderden strijders zijn gevangen genomen. Daarmee dreigen de ‘Europese’ strijders, met roots en vaak ook een Westers paspoort, terug te keren naar West-Europa. Vraag is wat met de gevangen genomen strijders met een Europees paspoort moet gebeuren.

De Amerikaanse president Donald Trump vraagt de Europese landen expliciet om ‘haar’ gevangenen terug te nemen en op te sluiten. De Amerikanen trekken straks hun troepen terug en willen niet dat de ex-strijders op vrije voeten komen. De enige Europese leider die daar op in gaat, is voorlopig de Franse president Emmanuel Macron. Die legt een luchtbrug in en gaat de Franse IS’ers in eigen land berechten en opsluiten. De redenering is duidelijk: liever in een Franse cel, dan zijn we zeker dat ze niet vrij komen en terreuraanslagen gaan plegen.

Deur eerst beetje open voor terugkeer, daarna bij N-VA, maar ook CD&V en Open Vld helemaal dicht

Waar vrijdag nog Bart De Wever (N-VA) himself de deur op een kier zette voor zo’n terugkeer, deed de N-VA die deur deze week ferm dicht. In het weekend had Vlaams Belang alle zeilen bijgezet om die uitspraak aan te vallen: “IS-strijders laten terugkeren?”, het is een slogan die tot de verbeelding spreekt.

De Wever stuurde bij en wilde maandag dan de IS’ers laten berechten in Syrië en Irak zelf, “want daar hebben ze het leed veroorzaakt”. Dat die landen de doodstraf hebben, is geen bezwaar. “We kunnen voor de Europese gevangenen vragen die niet toe te passen. Maar persoonlijk heb ik er geen probleem mee”, scherpte hij de zaak nog aan.

Bij de regering dezelfde houding. Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) had de deur na De Wever nog meer op een kier gezet, en aangekondigd “draagvlak te zoeken voor een terugkeer en opvang door Belgische justitie”. Maar premier Michel besliste om z’n vriend Emmanuel Macron absoluut niet te volgen, en zette zich op het standpunt van De Wever. “Berechting in Irak en Syrië”, was plots het toverwoord. Ook CD&V-voorzitter Wouter Beke parkeerde zich op die vage lijn, en ook Open Vld kwam met “een internationale oplossing”, mogelijk een Internationaal straftribunaal. Zolang ze maar niet terugkeren, lijkt plots nu de hoofdbekommernis.

Belgische IS-strijders berechten? Niet in Syrië, misschien in Irak, maar dat gaat veel geld kosten

De meeste ‘Europese’ gevangen zitten bij de Koerden, die in Syrië gebied hebben veroverd. Maar dat schept tal van problemen. De Koerden zijn geen erkende staat, en kunnen niet echt berechten. De kans dat die Koerden straks door Turkije of het Syrië van Assad ook worden aangepakt, zeker op Syrisch grondgebied, is zeer realistisch. Stabiel is het dus niet.

Berechtingen in Syrië van IS-strijders verlopen eerder laks: de straffen zijn niet hoog, sommigen zijn er al vanaf gekomen met een paar jaar, of zelfs een paar maanden. In Irak is het andere koek: daar zijn de straffen streng, het kan er zelfs de doodstraf worden. Vandaar dat De Wever het heeft over Irak, niet Syrië, om ze te berechten.

Pijnlijk was het voor vicepremier, Alexander De Croo (Open Vld), om te zien hoe zijn premier en zijn partijvoorzitter ook lijken aan te sturen op “een oplossing in Irak”. Want De Croo is uitgerekend nu een bezoek aan Irak aan het afwerken, en hij had net vanuit Bagdad al een tikje willen uitdelen aan De Wever. “Een land dat bijna veertig jaar oorlog gehad heeft en nu eindelijk een nieuwe start maakt, moet je daar niet mee opzadelen.”

De realiteit is dat, als België een dergelijk scenario zou willen, ze Irak miljoenen euro’s zal moeten betalen om dergelijke ‘opvang’ van Belgische IS’ers mogelijk te willen maken. En dat er allerminst garantie is over een degelijke rechtsgang: het Iraakse gerecht is nu al helemaal overbelast, sommige processen duren slechts enkele minuten. Het lijkt er voorlopig eerder op een wraakpoging dan een grondige oefening van de rechtsstaat.

Overleg met Rutte en Merkel

Maar voorlopig wil geen van de partijvoorzitters er zich dus aan verbranden. En opvang door de Belgische justitie vergt blijkbaar te veel politieke moed op dit moment. Want bij N-VA corrigeerde De Wever de koers, bij de MR legt Michel dezelfde lijn vast, bij Open Vld houdt Gwendolyn Rutten dezelfde strakke aanpak vast, en zelfs Wouter Beke (CD&V) wil deze keer echt niet iets anders zeggen dan de rest.

De terugkeer van de verslagen IS-strijders is uiteraard geen probleem dat enkel voor België geldt: ook in Duitsland, Nederland en de UK woedt het debat over wat er moet gebeuren, na de vraag van Trump. Niemand heeft zin om te doen wat Macron deed: de strijders terugnemen. Premier Michel overlegde al met de Britse eerste minister Theresa May, en zal ook met Mark Rutte, de Nederlandse premier, en Angela Merkel, de Duitse kanselier, ongetwijfeld de zaak bespreken. Niet dat Europa plots met een moedig standpunt zal komen: het zijn voor iedereen Europese verkiezingen.

Maar internationaal overleg kan mogelijks een oplossing opleveren waarbij iedereen wat in bad zit. Er is sprake van zo’n internationaal tribunaal. Maar dan erken je de IS-strijders als échte soldaten, geen beulen. En dan moeten alle oorlogsmisdaden bewezen worden: lidmaatschap van de IS op zich is niet genoeg. Plus, waar moet dat tribunaal dan gevestigd zijn? Syrië is geen optie, Irak lijkt ook niet optimaal. Het probleem is nog ver van een oplossing. Maar eerst moeten er verkiezingen overleefd worden.