Key takeaways

• Rusland importeerde voor bijna 1 miljard euro aan vliegtuigonderdelen uit de hele wereld, ondanks de westerse sancties.
• Meer dan 4.000 zendingen met verschillende onderdelen werden tussen februari 2022 en september 2024 aan Rusland geleverd via een complex netwerk van tussenpersonen.
• De bezorgdheid over de veiligheid in de Russische luchtvaartsector is toegenomen sinds de oplegging van sancties, wat samenvalt met tekorten aan onderdelen en het gebruik van geborgen onderdelen.

Westerse sancties die bedoeld waren om de Russische luchtvaartsector aan de grond te houden, zijn omzeild door Moskou, dat voor bijna 1 miljard euro aan vliegtuigonderdelen uit de hele wereld heeft geïmporteerd. Uit een onderzoek van de Finse media-outlet Yle is gebleken dat er tussen februari 2022 en september 2024 meer dan 4.000 zendingen met allerlei onderdelen, van motoren en radarsystemen tot cabine-uitrusting, aan Rusland zijn geleverd.

Hoewel Airbus en Boeing beweren dat ze alle steun aan Rusland hebben stopgezet en de exportwetten naleven, onthult het onderzoek een complex netwerk van tussenpersonen die deze leveringen mogelijk maakten. Meer dan 360 bedrijven uit verschillende landen waren betrokken bij de toeleveringsketen, waaronder veel bedrijven uit de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), Gabon, China en Turkije.

Zorgen over veiligheid en toepassing van sancties

De sancties van de Verenigde Staten en de Europese Unie waren bedoeld om de Russische civiele vloot lam te leggen en het Kremlin economisch te isoleren. Moskou paste zich echter aan door honderden geleasde westerse straaljagers te houden nadat de contracten waren geannuleerd en de onderdelen te hergebruiken die nodig waren om andere vliegtuigen te onderhouden. Dit onderzoek laat zien hoe Rusland deze beperkingen heeft omzeild door onderdelen te betrekken uit landen die geen sancties toepassen.

Het gebruik van sluipinkoop en gekannibaliseerde onderdelen leidt tot ernstige veiligheidsrisico’s in de Russische luchtvaartsector. Sinds het opleggen van sancties is het aantal veiligheidsincidenten met Russische vliegtuigen dramatisch toegenomen, wat samenvalt met tekorten aan onderdelen en het gebruik van geborgen onderdelen. Deskundigen waarschuwen dat Rusland noch de industriële capaciteit noch de politieke wil heeft om de binnenlandse vliegtuigproductie op het niveau van de internationale normen te brengen.

Hoofdrolspelers in het ontduiken van sancties

De Verenigde Arabische Emiraten kwamen naar voren als spil in het Russische netwerk om sancties te omzeilen en waren goed voor bijna een derde van de vliegtuigonderdelen die na de invasie werden ontvangen. Hoewel de controle op facilitators uit derde landen kan toenemen, zijn landen zoals de VAE niet wettelijk verplicht om deze export te stoppen. Westerse regeringen zouden kunnen reageren door tussenpersonen op een zwarte lijst te zetten en secundaire sancties op te leggen.

Airbus en Boeing benadrukken dat ze de exportwetten naleven, maar het onderzoek onthult een hiaat in de handhaving en illustreert hoe complex het is om de aanvoer van dual-use onderdelen te beheersen. Ze kunnen echte onderdelen en documenten traceren, maar erkennen dat niet-originele artikelen en diensten buiten hun controle vallen.

Conclusie en gevolgen voor de toekomst

Uit de gegevens blijkt dat de Russische luchtvaartsector nog lang niet aan de grond zit. Het land heeft nog steeds een vloot die grotendeels uit Boeing- en Airbus-vliegtuigen bestaat, wat aantoont dat het zich kan aanpassen en kan overleven via een wereldwijd netwerk van tussenpersonen. Deskundigen waarschuwen echter dat deze aanpak geen duurzaamheid of veiligheid op lange termijn kan garanderen. De duur van deze tussenoplossing hangt uiteindelijk af van het vermogen van de handhavingsmaatregelen om de ontwikkeling van de tactieken van Rusland bij te houden.