ANALYSE – De verwondering over het onhandige optreden van Dominique Leroy nam vorige week met de dag toe, en sloeg over in irritatie toen ze plots 1.900 ontslagen aankondigde. “Is zij de juiste vrouw om dit bedrijf te leiden?”, is de vraag die steeds vaker in de Wetstraat opduikt. Open Vld-minister van Telecommunicatie Philippe De Backer wil systematisch de komende jaren de aandelen van de overheid in Proximus verkopen. De regering wil eruit, en dat kan niet verwonderen.

Proximus was ooit de parel aan de kroon van de overheidsbedrijven: elk jaar kreeg de Belgische staat miljoenen euro’s aan dividenden, die na de forse winst overbleven om de aandeelhouder te betalen. Maar de relatie tussen de top van het bedrijf en de politiek was altijd moeilijk. Didier Bellens, de voorganger van huidige CEO Dominique Leroy, vergeleek premier Elio Di Rupo ooit met een klein kind dat hij jaarlijks maar één keer hoort, “als het zijn Sinterklaas­geschenk komt afhalen”. Het luidde het einde in van Bellens, en bracht de komst van Leroy.

Morgen staakt het bedrijf, een van de grootste van het land. Het maakt dat de relatie tussen Leroy en de regeringstop helemaal verzuurt. Het feit dat Leroy plots aan haar brede top van zo’n 100 man vertelt dat ze met een herstructurering gaat komen, en dan verwonderd is dat het nieuws lekt, werd haar niet in dank afgenomen door de politiek. Haar boodschap dat er 1.900 jobs moeten verdwijnen kwam keihard aan: het gaat regelrecht in tegen de “jobs, jobs, jobs”-mantra van premier Charles Michel (MR). Bij de PS grepen ze het drama bij het overheidsbedrijf gretig aan: op de nieuwjaarsreceptie van de Franstalige socialisten wreef Di Rupo nog eens stevig zout in de wonde voor de premier.

Eerste minister Michel riep Leroy vorige week op het matje, en sommeerde haar naar de Zestien, het kantoor van de premier. Dat gesprek verliep naar verluidt hallucinant: Leroy kon op enkele simpele strategische vragen geen deftig antwoord formuleren. En dat baart de regering en bij uitbreiding de hele Wetstraat zorgen: is Leroy wel de geschikte vrouw voor de job? Al twee jaar leurt ze zelf met een mogelijk aanbod van British Telecom, als zou ze weggekocht kunnen worden. Maar insiders betwijfelen sterk of dat wel een serieuze vraag is. “Dat ze gerust vertrekt”, klinkt het.

Nederland staat al veel verder met haar liberalisering in de telecommarkt

Niet toevallig lanceerde de huidige bevoegde minister Philippe De Backer (Open Vld) het nieuws dat hij graag de komende jaren het aandeel van de overheid fors zou willen afbouwen. De liberaal is sowieso geen fan van te veel overheid in grote bedrijven.

Maar er is meer aan de hand bij Proximus. Net als bij Bpost lijkt het erop alsof er nog enorm veel werk is om het bedrijf gezond te krijgen, en dreigt de aandeelhouder veel geld te verliezen. Beide bedrijven zijn in feit “overbeschermd” vandaag: door gebrek aan voldoende liberalisering op de markt hebben ze jaren rustig kunnen werken. Maar als er dan straks scherpe concurrentie verschijnt, dreigt een ramp.

Een vergelijking met Nederland leert bijvoorbeeld dat daar de prijzen voor breedband veel goedkoper zijn, tot zelfs 15 à 20 procent. Er is in Nederland veel meer netwerkconcurrentie tussen data via de kabel en dsl. In Vlaanderen moet Proximus wel opboksen tegen Telenet, maar in Brussel en Wallonië is de concurrentie bijzonder zwak. Nethys, de enige tegenspeler, is helemaal verlamd door politiek gekrakeel. Telenet aast al langer op een overname, om ook daar Proximus te gaan bekampen. “Wat gaat ze straks doen, als ze daar ook serieuze concurrentie krijgt”, is de vraag in regeringskringen.

Veel creatiever in het verleden

Overigens is dit heus niet de eerste personeelsuitdaging voor Proximus. Het vroegere Belgacom, en daarvoor de RTT, was eigenlijk permanent aan het afslanken. Tussen 1997 en 2013 was Belgacom eigenlijk steeds maar in herstructurering. Maar deze verliepen veel minder chaotisch en zonder zware confrontaties met de vakbonden. Zo stuurde voormalige topman John Goossens duizenden mensen met vervroegd pensioen. De kost werd daarbij niet gedragen door de belastingbetaler, het Pensioenfonds van Belgacom nam de zaak op zich.

En even indrukwekkend was de exit van duizenden werknemers die omgeschoold werden, volgens de PTS-plannen. In totaal vloeiden zo 6.200 mensen af, in nauw overleg met de vakbonden. Na PTS volgden nog een heel pak andere, kleinschaligere programma’s. Zo verlieten jaarlijks nog eens 300 tot 400 werknemers het bedrijf, onder meer in het kader van het E-id waarbij personeelsleden naar de gemeentes verplaatst werden.

Leroy is “een goede marketeer, maar mist visie”

Het was dan ook jaren geleden dat Proximus met zo’n grote gedwongen ontslagen te maken kreeg. De frustratie over Bellens was dan wel groot bij de politiek, “maar dergelijke verrassingen heeft hij ons nooit gelapt”, zo is te horen. “Zo hard heeft hij het personeel nooit gechoqueerd.”

Het verschil tussen Leroy en Bellens is duidelijk. Die laatste was een aartsmoeilijk mens om mee te werken, maar wel visionair. Zo zag hij de triple play en de integratie van de tv in het aanbod perfect aankomen. De packs waren zijn idee, de overname van kleinere speler Scarlet deed Bellens om KPN af te stoppen, hij was ook de man van ADSL en VDSL, en niet Leroy maar hij bereidde de naamsveranderingen van Belgacom naar Proximus voor.

Leroy wordt door iedereen een goede marketeer genoemd. Ze voerde de operatie om van naam te veranderen perfect uit en stak de pluimen op haar hoed. Maar strategisch lijkt ze veel minder sterk. Iedereen vraagt zich af of de uitleg van de massa ontslagen, “de digitalisering die veel sneller gaat”, niet iets is dat ze al veel langer had moeten zien komen. “Het probleem is in feite niet Telenet, Orange of zelfs straks een vierde speler, maar het zijn Google, Amazon, Facebook en Netflix, die haar zorgen moeten baren.”

Vandaag is de staat nog steeds voor 53,6 procent aandeelhouder van Proximus. Alles ziet er naar uit dat de volgende regering zich eens flink zal moeten beraden over of ze dat belang wil aanhouden. Vandaag ontvangt premier Michel alvast de vakbonden van Proximus over de herstructureringen, in een poging om de schade te beperken. En morgen volgt dan de eerste staking in jaren. “Bijzonder jammer, want dit had men kunnen vermijden”, zo concluderen insiders.

Deze bijdrage van Wouter Verschelden verscheen eerst op Newsmonkey.be