Key takeaways

• In 2023 werden in totaal 1.154 jongeren in beveiligde instellingen geplaatst na jeugddelicten of verdenking van betrokkenheid.
• De belangrijkste reden voor jeugdrechters om jongeren op te nemen in deze inrichtingen zijn nu drugsgerelateerde overtredingen.
• Beslissingen over verdere stappen worden genomen nadat de jongere maximaal een maand in Everberg heeft doorgebracht, mogelijk met langdurige zorg in een andere gemeenschapsinstelling of een kort verblijf in een beveiligde instelling van twee weken.

Beveiligde instellingen en jeugddelicten

In 2023 werden in totaal 1.154 jongeren in beveiligde instellingen geplaatst na jeugddelicten of verdenking van betrokkenheid. Er heeft zich een belangrijke verschuiving voorgedaan waarbij drugsgerelateerde overtredingen de belangrijkste reden zijn voor jeugdrechters om jongeren in deze inrichtingen op te nemen.

Dit omvat situaties met jongeren die optreden als dealers, koeriers of jongeren die worden gerekruteerd door oudere leeftijdsgenoten in de drugshandel. 2023 betekende een keerpunt voor gemeenschapsinstellingen in heel Vlaanderen. De nieuw geïmplementeerde aanpak leidt de meeste jongeren die na een jeugdmisdrijf een beveiligde plaatsing nodig hebben eerst naar Everberg. Dit centrum biedt tot één maand onderdak en fungeert als een oriëntatiepunt en geeft na die periode advies aan de jeugdrechtbank.

Uitbreiding en strategieën

Beslissingen over verdere stappen worden dan genomen, waaronder mogelijk langdurige zorg in een andere gemeenschapsinstelling of de jongere toestaan om onder bepaalde voorwaarden naar huis terug te keren. Als alternatief kunnen rechters kiezen voor een kort verblijf in een beveiligde instelling van twee weken, gevolgd door intensief toezicht. Zelfs na deze kortdurende plaatsing behouden rechters de bevoegdheid om de persoon over te plaatsen naar een instelling voor langdurige zorg.

Het totale aantal jongeren in beveiligde inrichtingen na jeugddelicten bedroeg in 2023 1.154, een stijging van 11,5 procent ten opzichte van 2022. Deze stijging kan worden toegeschreven aan de uitgebreide capaciteit in Everberg en de implementatie van de nieuwe aanpak.

Drugsgerelateerde overtredingen

Deze herziene strategie legt de nadruk op een grondige psychosociale beoordeling, waardoor gerichte interventies mogelijk worden die gericht zijn op re-integratie en het voorkomen van herhaling van fouten uit het verleden. Drugsgerelateerde overtredingen komen naar voren als de belangrijkste reden waarom jongeren in gesloten inrichtingen worden geplaatst. Terwijl drugsovertredingen die worden gerapporteerd aan jeugdrechtbanken relatief stabiel blijven, wordt er een andere trend waargenomen met betrekking tot opnames in deze inrichtingen.

Meer dan één op de vier jongeren die naar Everberg worden doorverwezen, wordt uiteindelijk overgeplaatst naar een andere beveiligde instelling vanwege hun betrokkenheid bij drugsgerelateerde activiteiten. Ze houden zich bezig met rollen als het dealen van drugs, assisteren bij het verzamelen van drugs, optreden als koerier of het ronselen van andere jongeren.

Samenwerkingsinspanningen en zorgen

Drugskartels zetten in toenemende mate minderjarigen in voor deze doeleinden, een zorgwekkende trend die is waargenomen in Vlaanderen, vooral rond de haven van Antwerpen en grensregio’s met Nederland. Nederlandse autoriteiten hebben gemeld dat 15 procent van de drugstransporteurs in havenfaciliteiten minderjarig zijn.
Aan de komende bijeenkomst wordt deelgenomen door Nederlandse en Vlaamse vertegenwoordigers van rechtshandhavingsinstanties, openbaar ministeries, gemeenschapsinstellingen, lokale overheden uit Rotterdam, Amsterdam en Antwerpen en beleidsexperts. Deze samenwerking heeft als doel een gezamenlijke strategie op te stellen om dit probleem aan te pakken.

Minister van Welzijn Caroline Gennez deelt het sentiment over de heersende trend. Drugsgebruik is een groeiende zorg in de samenleving en treft zowel volwassenen als minderjarigen.

Ondersteunings- en re-integratieprogramma’s

Interessant is dat aangehouden jongeren vaak hun opluchting uiten als ze door de jeugdrechter naar een beveiligde instelling worden gestuurd. Dit biedt hen een uitweg uit een bedreigende omgeving en beschermt hen tegen mogelijke vergelding.
De meeste jongeren die betrokken raken bij de drugshandel willen snel financieel gewin en zijn gevoelig voor manipulatie. Ze zijn zich vaak niet bewust van de risico’s. Als ze eenmaal verstrikt zijn geraakt in een drugsnetwerk, hebben ze moeite om zich los te maken door bedreigingen aan het adres van hun familie of fysieke mishandeling omdat ze fouten hebben gemaakt of hebben geprobeerd de illegale wereld te verlaten.

Beveiligde instellingen bieden een toevluchtsoord voor deze gevaren. Er wordt prioriteit gegeven aan een duidelijke en strikte aanpak, gekoppeld aan uitgebreide begeleiding en ondersteuning. Het opnieuw opbouwen van banden met familie, school en het verkennen van alternatieve activiteiten zoals deeltijdbanen of sportclubs zijn essentiële elementen van deze strategie. Het uiteindelijke doel is om jongeren een nieuwe richting in het leven te geven en te voorkomen dat ze terugvallen in dezelfde patronen. Dit toont een niet aflatende betrokkenheid bij hun welzijn en helpt hen verantwoordelijkheid op te nemen en hun leven opnieuw op te bouwen.

Verder wil de minister blijven investeren in drugshulpprogramma’s voor minderjarigen, met zowel preventieve als reactieve maatregelen. Deze inspanningen zijn niet alleen gericht op het ondersteunen van mensen die worstelen met verslaving, maar ook op het verminderen van de vraag naar drugs op de lange termijn.

Wil je toegang tot alle artikelen, geniet tijdelijk van onze promo en abonneer je hier!