Key takeaways

• Het regime stortte in na jaren van burgeroorlog en de rebellen namen de controle over Damascus over.
• President Bashar al-Assad vluchtte met een vliegtuig naar een onbekende bestemming en regeringstroepen verlieten belangrijke posities.
• Rebellen rukten vanuit verschillende richtingen op naar het centrum van de stad en ondervonden minimale weerstand.

Syrische feestelijkheden barstten los toen mensen zich verzamelden in de straten van Jaramana, een voorstad van Damascus. De ineenstorting van het regime na jaren van burgeroorlog heeft velen verbijsterd.

De val van Damascus in handen van de rebellen was snel en onverwacht. De eerste berichten concentreerden zich op Homs, waar de rebellen de volledige controle verklaarden, kort gevolgd door nieuws over de val van Damascus. Rond 3:00 AM (MEZ) kondigde de Islamitische militie HTS via Telegram aan dat ze de Syrische hoofdstad waren binnengevallen. Dit gebeurde nadat regeringstroepen belangrijke posities, waaronder het vliegveld, hadden verlaten en de Presidentiële Garde zich had teruggetrokken.

Belangrijkste ontwikkelingen

Volgens berichten was president Bashar al-Assad met een vliegtuig naar een onbekende bestemming gevlucht. Rebellen rukten vanuit verschillende richtingen op naar het centrum van de stad en ondervonden minimale weerstand van het leger. Hoewel er geïsoleerde schermutselingen plaatsvonden, was er geen teken van een groot tegenoffensief. Naast de HTS namen geallieerde rebellengroepen deel aan de overname.

Reacties en nasleep

Inwoners van Damascus verwelkomden de rebellen met gejuich en feestelijk geweervuur. Bij hun aankomst lieten de rebellen gevangenen vrij uit een berucht detentiecentrum. In een video die ’s ochtends vroeg op Facebook werd geplaatst, gaf premier Mohamed al-Djalali aan dat hij bereid was om diezelfde dag de macht af te staan. Ook het Syrische leger bevestigde het einde van het bewind van Assad.

De rebellen zonden later een televisietoespraak uit waarin ze Damascus bevrijd verklaarden en het regime van Assad omver geworpen.

Welke groepering zal nu de macht nemen?

Key takeaways

• HTS leidt de rebellen en er zijn verschillende groeperingen bij betrokken.
• Meerdere fracties, waaronder Koerdische milities en ISIS cellen, namen deel aan de aanval.
• Onzekerheid over het delen van de macht tussen deze groeperingen of een mogelijke nieuwe regering.

De rebellen zijn een bonte verzameling van groeperingen. De islamistische groep Hayat Tahrir al-Sham (HTS) leidt deze coalitie. HTS was voorheen gelieerd aan terroristische organisaties zoals ISIS en Al-Qaeda, maar heeft zich daar nu publiekelijk van gedistantieerd.

Meerdere rebellengroeperingen betrokken

Bij de aanval op de regeringstroepen waren echter ook rebellengroeperingen in het noorden, Koerdische milities in het noordoosten en cellen van de terreurorganisatie ISIS betrokken. Het blijft onduidelijk hoe deze groepen de macht zullen verdelen en of één groep, of een coalitie, de nieuwe regering zal vormen.

Waarom heeft het Syrische leger zich niet meer verzet?

Key takeaways

• De plotselinge ineenstorting van de controle over het Syrische regime was te wijten aan jaren van meedogenloze gevechten die het leger uitgeput en gedemoraliseerd achterlieten.
• Het gebrek aan steun van belangrijke bondgenoten, vooral Rusland en Iran, tijdens kritieke dagen isoleerde het Syrische leger en beïnvloedde het moreel aanzienlijk.
• Russische en Iraanse steun voor het regime van Assad, waaronder militaire interventie, wapenleveringen en luchtmachtdominantie, was een cruciaal element in het uitstellen van de Syrische burgeroorlog.

De onvoorspelbare ineenstorting

De plotse ineenstorting van de controle van het Syrische regime, na jaren van brutale conflicten, heeft waarnemers voor een raadsel geplaatst. Hoe kon een leger dat tot voor kort dominant leek, zo snel zijn greep opgeven? Verschillende factoren kunnen hebben bijgedragen aan deze verrassende wending.

Factoren die hebben bijgedragen aan de ineenstorting

Jaren van meedogenloze gevechten kunnen een zware tol hebben geëist van zowel het Syrische leger als zijn soldaten, waardoor ze mogelijk uitgeput en gedemoraliseerd zijn. Deze uitputting kan bijzonder uitgesproken zijn geweest gezien de onverwachte omvang en reikwijdte van het recente offensief van de rebellen. Het ontbreken van duidelijke waarschuwingssignalen voorafgaand aan deze militaire verschuiving blijft onderwerp van onderzoek.

Een andere cruciale factor is waarschijnlijk de afwezigheid van steun van belangrijke bondgenoten tijdens deze kritieke dagen. Met beperkte steun van hun traditionele medestanders stond het Syrische leger er geïsoleerd voor en alleen tegenover de opstand. Dit isolement moet een grote impact hebben gehad op het moreel, gezien de afhankelijkheid van aanhoudende Russische en Iraanse steun om de macht te behouden tijdens het conflict.

Russische en Iraanse steun

De onwrikbare steun van Rusland en Iran voor het regime van Assad was een cruciaal element in de langdurige Syrische burgeroorlog. De militaire interventie van Rusland in 2015 betekende een keerpunt, omdat Assad op dat moment slechts een klein deel van Syrië controleerde. Russische verkenningen, wapenleveringen, militaire adviseurs en vooral de overweldigende dominantie van hun luchtmacht – inclusief meedogenloze bombardementen op zowel bolwerken van rebellen als burgergebieden – brachten de oppositie zware schade toe.

De Iraanse Revolutionaire Garde speelde ook een belangrijke rol door training en strijders te leveren aan het Syrische leger. Bovendien heeft de deelname van Hezbollah, een Libanese militie die aan de zijde van Iran vecht, de Iraanse invloed in het conflict verder versterkt.

Motivaties achter Russische en Iraanse steun

De beweegredenen van Rusland en Iran om Assad te steunen waren veelzijdig. Rusland wilde zichzelf opnieuw laten gelden als wereldmacht en daarmee een boodschap geven aan de toenmalige Amerikaanse president Barack Obama, die Rusland vooral zag als een regionale speler. In ruil voor zijn steun verwierf Rusland strategische bases in het Middellandse Zeegebied van immens belang. Voor Iran was het van het grootste belang om meer invloed in de regio te krijgen, vooral gezien het doel van Iran om Israël te vernietigen. Door de controle van Hezbollah over Libanon en het marionettenregime van Assad in Syrië breidde Iran zijn regionale invloed aanzienlijk uit. Dit geopolitieke gemanoeuvreer ging ook gepaard met een machtsstrijd met Turkije en Saoedi-Arabië om de dominantie in het Midden-Oosten.

Waarom hebben de aanhangers Assad laten vallen?

Key takeaways

• Ruslands betrokkenheid bij Oekraïne heeft middelen weggeleid van steun aan Assad.
• Iran en Hezbollah zijn verzwakt door hun voortdurende conflicten met Israël en Gaza.
• Het verschuivende mondiale landschap heeft geleid tot de erosie van het regime van Assad.

Assad’s aanhangers hebben hem onlangs in de steek gelaten, wat een weerspiegeling is van het verschuivende mondiale landschap. Terwijl Assad voorheen profiteerde van de invloed van Rusland en Iran bij het vormgeven van regionale zaken, hebben hun verminderde capaciteiten waarschijnlijk bijgedragen aan zijn ondergang.

Het Russische leger is sterk verwikkeld in de oorlog tegen Oekraïne en lijdt zware verliezen ondanks territoriale overwinningen. Dit slepende conflict heeft middelen onttrokken die hadden kunnen worden ingezet om Assad te steunen. Ook Iran en Hezbollah zijn ernstig verzwakt door de voortdurende oorlog in Gaza en de intensievere confrontatie met Israël. Israël heeft het leiderschap van Hezbollah effectief geneutraliseerd en de militie in Zuid-Libanon aanzienlijk onder druk gezet. Iran, ook een doelwit van Israëlische aanvallen, is in vergelijking met voorgaande jaren minder goed in staat om macht te projecteren buiten zijn grenzen.

Mondiale verschuivingen verzwakken regionale allianties

Deze dramatische internationale ontwikkelingen hebben waarschijnlijk geleid tot de afbrokkeling van het regime van Assad.

De rol van Turkije

Key takeaways

• Erdogan wil de invloed van Turkije en islamistische groeperingen in de regio versterken.
• Hij wil de opkomst van Koerdische groepen in Syrië tegengaan, wat soortgelijke bewegingen in Turkije zou kunnen aanmoedigen.
• De Turkse regering wil vluchtelingen repatriëren naar Syrië, een doel dat mogelijk haalbaarder wordt met de mogelijke val van Assad.

Vanaf het begin van de Syrische burgeroorlog heeft Turkije zich stevig achter de islamistische rebellen en tegen president Assad geschaard. Er wordt algemeen aangenomen dat het recente offensief van de rebellen steun heeft gekregen van Turkije.

Turkije’s motieven in Syrië

De beweegredenen van Recep Tayyip Erdogan om betrokken te raken bij Syrië zijn veelzijdig. Hij wil de invloed van Turkije en aanverwante islamistische groeperingen in de regio versterken. Tegelijkertijd wil hij de opkomst van Koerdische groepen in Syrië tegengaan die autonome gebieden zouden kunnen stichten, wat soortgelijke bewegingen in Turkije zelf zou kunnen aanmoedigen.

Erdogan’s doel voor repatriëring

Erdogan streeft nog een ander doel na: sinds 2011 heeft Turkije miljoenen Syrische vluchtelingen opgevangen, waarvan er naar schatting nog steeds drie miljoen in het land verblijven. Deze toestroom wordt steeds minder populair door de economische crisis in het land. De Turkse regering pleit al lange tijd voor de repatriëring van vluchtelingen naar Syrië, een doel dat Erdogan nu misschien dichterbij komt met de mogelijke val van Assad.

Toekomstige richtingen

De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Hakan Fidan benadrukte dat het Syrische volk nu de kans heeft om de toekomst van hun land vorm te geven en dat organisaties als de PKK of ISIS niet van dit proces zullen profiteren.

Waar is Assad nu?

Key takeaways

• De verblijfplaats van de Syrische president Bashar al-Assad bleef tot over enkele uren onzeker na berichten over de val van zijn regime. Inmiddels heeft Rusland asiel verleend aan Assad. Update van 20u35
• Mogelijke bestemmingen voor Assad waren onder meer Rusland, Iran en de Verenigde Arabische Emiraten, maar geen enkele kan worden bevestigd.
• De internationale gemeenschap is voorzichtig optimistisch over de situatie en richt zich op het herstel van orde en gerechtigheid in Syrië.

De verblijfplaats van de Syrische president Bashar al-Assad bleef tot over enkele uren onzeker na de val van zijn regime. Sommigen suggereerden dat hij naar Rusland is gevlucht, een oude bondgenoot waar zijn familie volgens berichten onlangs naartoe is gevlogen. De mogelijkheid dat Assad zijn toevlucht zoekt in Iran leek echter minder waarschijnlijk vanwege het onvermogen van de Iraanse regering om bondgenoten effectief te beschermen, zoals blijkt uit de recente moord op Hamas-leider Ismail Hanija in Teheran. De Verenigde Arabische Emiraten, een andere voormalige steunpilaar van Assad tijdens de Syrische burgeroorlog, was ook een mogelijke bestemming.

Na vermeende geruchten dat Asad in Damascus misschien was omgekomen tijdens een ontsnappingspoging, melden bronnen in het Kremlin dat Bashar al-Assad, samen met zijn familie aangekomen is in Moskou, waar Rusland hen op humanitaire gronden asiel heeft verleend. De bron benadrukte dat Rusland altijd heeft gepleit voor een politieke oplossing voor de Syrische crisis en blijft streven naar een hervatting van de onderhandelingen onder leiding van de VN. Rusland onderhoudt ook contacten met vertegenwoordigers van de Syrische oppositie, die de veiligheid van Russische militaire bases en diplomatieke missies in Syrië garanderen.

Achtergrond van de ontsnapping en reactie van de internationale gemeenschap

Een Syrisch vliegtuig steeg op van het vliegveld van Damascus kort nadat er berichten waren over de inname van de hoofdstad door rebellen. Volgens de gegevens van Flightradar24 vloog het vliegtuig aanvankelijk in de richting van de Syrische kust, een bolwerk van Assad’s Alawitische minderheid. Het veranderde echter abrupt van koers en verdween kort daarna van de radar. De identiteit van eventuele passagiers aan boord en het lot van het vliegtuig blijven onduidelijk.

De internationale gemeenschap heeft op de gemelde val van Assad gereageerd met een mengeling van voorzichtig optimisme en bezorgdheid over de regionale stabiliteit. De Duitse kanselier Olaf Scholz verwelkomde de gebeurtenis als “goed nieuws” en benadrukte de brute onderdrukking door Assad, de ontelbare levens die onder zijn bewind verloren zijn gegaan en de ontheemding van miljoenen mensen, waarvan velen hun toevlucht zochten in Duitsland.

Hij benadrukte de dringende noodzaak om orde en gerechtigheid te herstellen in Syrië. Minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock erkende de onzekerheid rond de situatie en bestempelde de val van Assad als een “belangrijke adempauze na een eeuwigheid van wreedheden begaan door het Assad-regime”. Ze riep op tot uitgebreide bescherming van etnische en religieuze minderheden en waarschuwde dat Syrië niet in handen mag vallen van andere radicale groeperingen.

Internationale reacties

De Franse president Emmanuel Macron verklaarde dat de “barbaarse staat” eindelijk gevallen was en prees de moed en het geduld van het Syrische volk. Hij bevestigde nogmaals dat Frankrijk zich inzet voor regionale stabiliteit. De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov had eerder zijn onwrikbare steun uitgesproken voor Assad en gezworen een overwinning van “terroristen” in Syrië te voorkomen.

Hij riep op tot een dialoog tussen de regering in Damascus en legitieme oppositiegroepen, zonder aan te geven welke entiteiten hij als legitiem beschouwt. De prominente Russische politicus Konstantin Kosachev verklaarde echter dat Rusland Syrië onder de huidige omstandigheden niet langer kon steunen en suggereerde dat de Syriërs hun zaken nu zelf moeten regelen.

De Amerikaanse president Joe Biden gaf aan de ontwikkelingen nauwlettend te volgen, terwijl president-elect Donald Trump zich richtte op de bondgenoten van Assad, Rusland en Iran. Hij beweerde dat ze verzwakt waren en drong er bij Vladimir Poetin op aan om vredesbesprekingen te beginnen over Oekraïne.

Daniel Shapiro, vertegenwoordiger van het Amerikaanse ministerie van Defensie voor het Midden-Oosten, benadrukte de intentie om de Amerikaanse militaire aanwezigheid in Syrië te handhaven, waar ongeveer 900 troepen voornamelijk in het noordoosten gestationeerd blijven.