De energieprijzen zijn al enkele maanden aan een stabiliserende trend bezig. Na de paniekreacties van het afgelopen najaar mogen we dus opgelucht ademhalen. Helaas hebben we in België al te vaak de neiging om snel terug te keren naar oude gewoontes. Want wat met de komende winters? Is ons capaciteitsprobleem nu ineens opgelost? Nooit horen we een minister vertellen dat ons land over een doordacht plan voor de toekomst beschikt. En niemand die zich nog de vraag stelt hoe het zelfs mogelijk was dat we in zo’n kritieke energiesituatie konden afglijden.
Het ontbreekt ons niet aan uitdagingen, wel aan plannen. Zolang het business-as-usual blijft, is er geen probleem en zullen we er met de gekende strategieën wel komen. Maar nu verandering een constante is geworden, moeten we veel meer op de lange termijn denken. Net daar lijkt het schoentje voor de politieke wereld telkens te knellen. Politici leven op korte termijn en werken van verkiezing naar verkiezing. Een nieuwe administratie betekent doorgaans een nieuwe strategie, ook rond belangrijke kwesties zoals energiecapaciteit. Voor een commercieel bedrijf zou die manier van werken moordend zijn en uiteindelijk naar een onafwendbaar faillissement leiden.
Een crisis die perfect te vermijden was
De voorbije maanden hebben we aan den lijve mogen ondervinden dat ook België op een faillissement afstevent als we op deze manier voortdoen. Je hoeft geen energiespecialist te zijn om te beseffen dat de crisis helemaal niet van de baan is. Dit jaar lijkt het probleem opgelost en ook voor de eerstvolgende winters zal er mogelijk wel een oplossing uit de bus komen na onderhandelingen met leverancier Engie. Maar eigenlijk zijn we niet meer aan het doen dan tijd kopen. Ook als ons land straks trots aankondigt dat het een goede deal uit de brand heeft gesleept, dan nog mogen we niet vergeten dat we de meeste problemen hadden kunnen vermijden door vanuit een langetermijnvisie te vertrekken. Zolang we enkel brandjes blussen, lopen we straks gegarandeerd opnieuw tegen de muur.
Hoe is het zo ver kunnen komen dat we de voorbije winter plots in een rampscenario zaten? Hoe kan het dat we vijftien jaar geleden hebben besloten om de kerncentrales te sluiten en nu ineens moeten vaststellen dat we niet genoeg elektriciteit hebben? Zoiets kan je toch voorspellen? Natuurlijk is onze energiebehoefte wel aan het veranderen, bijvoorbeeld door de opmars van elektrische wagens, maar al die factoren kan je incalculeren als je over een scenario en visie voor de toekomst beschikt.
Voorspellen, plannen en een visie uitbouwen
Overal is forecasting een belangrijk concept aan het worden. Kijk naar de manier waarop bedrijven hun supply chain beheren. Geen enkele sector is de voorbije jaren ontsnapt aan tekorten en druk op de toeleveringsketen. Een goed voorbeeld is de trend waarbij mensen tijdens de pandemie plots massaal wc-papier insloegen. Om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen, moesten leveranciers de capaciteit van hun aanvoerketens optrekken. Nu is de omgekeerde trend bezig en liggen er enorme voorraden in magazijnen. In vaktermen noemen we zoiets het bullwhip-effect. Door de volatiliteit van de markt zullen bedrijven dit soort dingen met een sterke toekomstvisie beter moeten inschatten.
Hetzelfde kunnen we op de uitdagingen en strategieën van ons land toepassen. In plaats van zoals altijd problemen pas op te lossen als ze zich voordoen, zullen we veel verder vooruit moeten denken. In het kader van de energiecrisis moeten we eerst en vooral een voorspelling maken van wat we denken nodig te hebben (we mogen er hopelijk van uitgaan dat dit intussen wel gebeurd is). Zodra we weten welke capaciteit we moeten voorzien, kunnen we die prognose afwegen tegen wat vandaag beschikbaar is.
Op basis hiervan kunnen we dan de verschillende energieopties naast elkaar zetten: gas, kernenergie of wind- en zonne-energie. Daarbij is het belangrijk dat we andermaal op lange termijn schetsen hoe die bronnen gaan evolueren. We moeten genoeg flexibiliteit inbouwen om met allerlei scenario’s om te gaan. Als we dit met de kerncentrales hadden gedaan, dan zouden onze problemen veel beperkter geweest zijn. Eens bovenstaande oefening is afgerond, kunnen we de kennis gebruiken om strategieën uit te werken die de energiebehoefte verminderen, bijvoorbeeld door meer te investeren in isolatie.
Is de volgende crisis een watercrisis?
Een dergelijke strategie biedt een veel sterkere basis voor de toekomst. Het zorgt ervoor dat we ons beter kunnen voorbereiden en ook de risico’s van ieder scenario begrijpen. Als je bijvoorbeeld beslist om tekorten op te vangen door in Frankrijk elektriciteit te kopen, hoef je er niet van te schrikken dat je bij een algemene crisis als eerste uit de boot valt. Zoals we recent nog hebben mogen ondervinden …
Planning en capaciteitsbeheer zullen essentieel zijn om de uitdagingen van morgen aan te pakken. In navolging van de energieproblematiek zouden watervoorraden wel eens de volgende crisis kunnen veroorzaken. Een nat voorjaar kan ervoor zorgen dat het komende zomer allemaal wel zal meevallen, maar wat met de volgende jaren? Ook hier maken we dezelfde fouten. We voeren graag dure milieustudies uit en er zijn wel een paar lokale initiatieven die het probleem willen aanpakken, maar het ontbreekt in ons complex georganiseerde land altijd aan een sterk algemeen plan.
Belgen zijn gewoontedieren. Maar als we onszelf niet andermaal in de voet willen schieten, mogen dit soort zaken niet aanmodderen. In een veranderende omgeving hebben we nood aan planning, visie en prognoses. Zeker nu we leven in een wereld die geen seconde meer stilstaat.
De auteur Olivier Corluy is Managing Director bij Optimact