De discussie over de pensioenhervorming die Vivaldi federaal voert, wordt met argusogen gevolgd bij de deelstaten. Immers, de Europese Commissie hanteert een stok achter de deur: als die pensioenhervorming niet minstens budgetneutraal is, dreigt men een deel van het Europees relancegeld niet uit te keren. Dat leidt tot zenuwachtigheid: Vlaanderen krijgt 38 procent van al het Europees geld, Wallonië nog eens 25 procent, het federale niveau eigenlijk ‘maar’ 21 procent van heel de Europese pot. Binnen de Vlaamse regering is men alvast niet van plan ‘verlies’ te gaan lijden, door het uitblijven van federale hervormingen. “Er is een waterdichte tekst”, zo wijst men naar een samenwerkingsakkoord tussen de deelstaten en de federale regering. “Als Vivaldi in de fout gaat, zijn zij het die hun relancegeld verliezen, en ons moeten compenseren. Als dat gebeurt wordt het drama voor Thomas Dermine (PS).” Tegelijk blijven ook nog een pak financiële discussies tussen de Vlaamse en federale regering lopen: de plastiekbijdrage, de prijs van de vaccins en nog een geschil over het betalen van RIZIV-gelden. Die lopen samen over meer dan 1 miljard euro.

In het nieuws: Wie betaalt de factuur, als de pensioenhervorming er niet komt?

De details: Vanuit de Vlaamse regering leunt men achteruit: als Vivaldi de Europese Commissie straks niet kan overtuigen, zijn zij het die de factuur zullen moeten ophoesten, zo stelt men.

• Bij Vivaldi haalt iedereen deze week toch even adem: de federale ploeg raakte uit het lastige dossier van energiefacturen, zonder dat er een man overboord moest. Integendeel, het lijkt alsof iedereen een beetje als winnaar uit die deal kan komen, inclusief de premier, Alexander De Croo (Open Vld). Al zijn er uiteraard meteen kritische kanttekeningen, ook intern (zie hieronder).
• Maar nu al loert het volgende dossier om de hoek: de pensioenhervorming. Vivaldi stelde zichzelf als deadline om tegen midden februari, de krokusvakantie dus, toch met een antwoord te komen, op de vragen die de Europese Commissie heeft in het dossier. Europa vraagt immers in ruil voor een zak geld ook wel structurele hervormingen.
• En het was PS-staatssecretaris Thomas Dermine (PS), verantwoordelijk voor het opmaken van de relanceplannen én de contacten met de EU, die in de lijst hervormingen die België beloofde, ook de pensioenhervormingen opnam. En daarbij de belofte dat die minstens budgetneutraal zouden zijn. Die beslissing bijt vandaag terug.
• De hervormingsplannen in de zomer van 2022, waarover liberalen en PS bijzonder fel bikkelden, blijken immers helemaal niet budgetneutraal, zelfs niet ten opzichte van de situatie in die zomer. Terug naar de tekentafel dus, in een dossier waarvan de PS allerminst appetijt heeft om veel te doen: zij haalden hun trofee van 1.500 euro minimumpensioen voor iedereen al lang binnen.
• In december voerde premier De Croo de forcing in het dossier, tot woede van PS-voorzitter Paul Magnette: de eerste minister legde zelf een reeks voorstellen op tafel om een paar heilige huisjes en gunstregimes aan te pakken binnen het pensioensysteem. Dat leidde tot een clash. Ondertussen is men opnieuw aan het spreken binnen Vivaldi, en heeft Vooruit-vicepremier Frank Vandenbroucke het dossier ook naar zich getrokken: hij functioneert bij momenten als pendeldiplomaat tussen Open Vld en PS.
• Maar een zeer stevig twistpunt hangt boven de discussie: wat beschouwt de Commissie precies als ‘budgetneutraal’? Die vraag werd in deze nieuwsbrief al eens uitgebreid belicht: enerzijds is er de meer minimalistische visie, die de PS ook aanhoudt, dat het ijkpunt maximum ergens in 2021 ligt. Dat zou een inspanning van 0,3 procent van het bbp betekenen. Maar de liberalen schermen met teksten van de Commissie zelf, in een niet-officieel rapport, waar men teruggaat tot het begin van de hervorming en de invoering van het minimumpensioen op 1.500 euro in 2020. Dan komt men aan een inspanning van 1,2 procent.

De essentie: De Vlaamse regering dreigt. Ze houdt een stevige stok achter de deur, als Europa niet betaalt, zo is te horen.

• Dat Vivaldi uiteindelijk in januari de discussie voor zich uitschoof, door de eerste schijf relancegeld van zo’n 950 miljoen euro nog even niet aan te vragen, volgt men in de deelstaten toch zeer aandachtig. In januari 2021 rondde Dermine nog een heftige onderhandelingsronde af, over hoe het Europees geld zou verdeeld worden tussen het federale niveau en de deelstaten. Opvallend daarbij: de Vlaamse en Waalse minister-presidenten Jan Jambon (N-VA) en Elio Di Rupo (PS) hadden achter de schermen opvallend genoeg de handen in elkaar geslagen, en samen het meest uit de brand gesleept. Vooral Brussel kwam er bekaaid vanaf.
• Van de toen nog 5,95 miljard euro relancegeld (ondertussen bijgesteld door de Commissie naar 4,5 miljard) ging toen 38 procent naar Vlaanderen, en 25 procent naar het Waals gewest. Het federale niveau kreeg 21 procent, de Franse gemeenschap 8 procent en het Brussels gewest 7 procent.
• “Als dat geld straks niet doorkomt, doordat Vivaldi haar job niet doet, dan gaan zij moeten dat integraal betalen“, zo wijst een Vlaams minister fijntjes op een samenwerkingsakkoord dat over het Europees relancegeld is gesloten, tussen de deelstaten en de federale regering. “We voelden de bui toen al hangen.”
• Officieel wil men de zaak niet opkloppen in de Vlaamse regering, maar in het Vlaams Parlement moest Vlaams minister van Begroting Matthias Diependaele (N-VA) al vragen daarover beantwoorden.
  • “Op dit moment is nog niets verloren“, zo verzekerde die.
  • “Maar de afspraken met de EU zeggen wel zeer duidelijk dat als die mijlpalen en streefdoelen niet gehaald worden, er mogelijk geen betaling volgt.”
  • “De Europese Commissie heeft ook al laten verstaan dat ze pensioenhervormingen wel degelijk heel belangrijk vindt.”
  • “Wij hebben altijd gezegd dat iedereen voor zijn eigen deur moet keren en iedereen moet zorgen dat zijn eigen begroting op orde is. Als dat gebeurt, is heel de straat proper.”
  • Daarbij wees hij fijntjes op artikel 10 van dat akkoord: “Als een van de overheden verantwoordelijk is voor het niet halen van die streefdoelen en mijlpalen, zij daar ook financieel verantwoordelijk voor is.”
• Met andere woorden, als de Commissie zou beslissen om België te bestraffen omdat de pensioenhervorming niet volstaat, moet de federale regering uit eigen zak de Vlaamse relanceplannen gaan betalen. Dat wordt vanmorgen ook bevestigd door hoge bronnen in de federale regering. “Het klopt dat er is afgesproken geweest dat de overheid die verantwoordelijk is voor het niet behalen van een milestone, ook het verlies van de ontvangsten vanuit Europa moet gaan opvangen.”
• Tegelijk gaat men ook binnen de Vlaamse regering niet uit van zo’n worst case scenario: “Als de Commissie die discussie hard speelt, wordt dat een drama voor Thomas Dermine, die heel z’n reputatie op dat relancebeleid heeft gezet. Maar het valt te betwijfelen of de Commissie dat echt gaat doen: landen op het strafbankje zetten en dreigen doen ze veel, maar ik ken weinig voorbeelden waarin ook effectief de bestraffing volgde.”

The Big Picture: Er blijven ondertussen een paar grote financiële dossiers sudderen, tussen de Vlaams en federale regering.

• Los van de hele discussie over het relancegeld, blijven nog wel wat dossiers onopgelost. De nieuwe staatssecretaris van Begroting Alexia Bertrand (Open Vld) heeft meteen wat onderwerpen om het over te hebben, als ze vroeg of laat haar Vlaamse tegenhanger Diependaele ontmoet. En het gaat niet om borrelnootjes. Overigens is het in een pak van die dossiers zo dat het niet Vlamingen versus Franstaligen zijn, maar eerder de deelstaten versus de federale regering.
• Zo sleept het dossier van de ‘plastiekbijdrage’ al lang aan, sinds januari 2021 en de invoering van het Europees relanceplan in de coronacrisis. Om dat plan van 750 miljard euro te spekken, voerde de Commissie onder meer een nieuwe taks in: elk lidstaat zou vanaf 2021 een bijdrage storten die gebaseerd is op de hoeveelheid niet-gerecycleerd plastic verpakkingsafval in dat land, wat tot 8 miljard per jaar zou moeten opbrengen.
• Maar vervolgens kwam de vraag: wie moet dat betalen? De ‘normale’ Europese factuur wordt door de federale regering betaald, zo’n 4 miljard euro per jaar is dat. Maar omdat afval eigenlijk een bevoegdheid van de deelstaten is, wil Vivaldi die factuur doorschuiven. Vlaanderen, maar ook Wallonië weigeren: waarom zouden ze plots dat precedent aanvaarden? Het gaat geschat om een bedrag van 156 miljoen euro per jaar, wat de discussie al op zo’n 300 miljoen euro brengt.
• Daarnaast is er een enorme onenigheid over de factuur van de vaccins in de corona-crisis. Die campagne was een succes in Vlaanderen, maar de vraag blijft wie nu uiteindelijk moet betalen. Vlaanderen is bevoegd voor preventie, het federale voor de gezondheidszorg: wat van de twee waren die vaccins dan? Het gaat in totaal om enorme bedragen, 130 miljoen voor periode tot maart 2022 en nog eens 530 miljoen euro nadien.
• “En daar zitten onze kosten nog niet in”, is op Vlaams niveau te horen. “Maar goed, we liggen er niet wakker van, bij ons is het in de begroting al voorzien”, zo stelt men. Federaal is men niet van plan die ’tegenvaller’ nog te slikken. “Ze hebben wél de bevoegdheid, maar willen de factuur nooit betalen. De discussies zijn nog lopend”, zo klinkt dan weer op federaal niveau bij een hoge bron. Ook daar erkent men “dat de gesprekken moeizaam verlopen”.
• Los van die grote dossiers is er nog een heel netelig dossier, waarvan men in de Vlaamse regering zelfs gelooft dat het als ‘chantage’ gebruikt wordt, een soort stok achter de deur. De RIZIV-bijdrage voor thuisverpleging werd namelijk een keer te veel afgehouden door het federale niveau. In een klap was Vlaanderen 458 miljoen euro armer in de koffers. Een echte begrotingsdiscussie is dat niet, zo is te horen: het is eerder gewoon een foute betaling, waardoor Vlaanderen bijna een half miljard euro minder in kas heeft. Maar voorlopig betaalt de federale schatkist niet terug. “Pasmunt zeker?’, zo duidt men binnen de Vlaamse regering. Een doorbraak of pacificatie is niet voor meteen.

Opvallend: Vivaldi klinkt plots weer even harmonisch, iedereen ‘won’ rond energie.

• Het akkoord rond de energiefacturen kreeg u gisteren al mee, de reacties zijn 24 uur later opvallend triomfantelijk: de PS en groenen kregen hun verlenging van het sociaal tarief, zij het deels, Vooruit kreeg de automatische waarschuwing bij dalende energieprijzen voor de voorschotfacturen, cd&v kreeg dan weer dat het plan van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) erdoor kwam.
• “Alle partijen hebben er op geschoten, maar uiteindelijk moeten ze vaststellen dat deze hervorming van 6 procent btw op gas en elektriciteit met in de plaats dan die accijnzen, die energieschokken toch kan opvangen”, zo is bij een hoge cd&v-bron te horen. “Elke keer als Van Peteghem een voorstel doet, geeft dit veel commotie. Denk maar aan de auteursrechten. Maar hij slaagt er telkens in om de hervormingen door te voeren omdat zijn voorstellen inhoudelijk, technisch en budgettair goed uitgewerkt zijn”, zo prijst men de eigen minister.
• Bij Vooruit was het dan weer combatief rond het resultaat: “Wij leggen concreet op dat de voorschotfacturen omlaag gaan. En dankzij Frank Vandenbroucke (Vooruit) is er ook een noodrem bij accijnzen ingebouwd, Als de prijzen terug zouden gaan stijgen, trekken we aan die noodrem en verdwijnen de accijnzen weer. Dat zat niet in het voorstel van Van Peteghem”, zo stelt een regeringsbron daar.
• Heel opvallend is tegelijk hoe Vivaldi het ook verkocht kreeg dat de operatie na alle heisa nu toch “budgetneutraal” wordt: in Het Laatste Nieuws kopt men “dat De Croo toch zijn gelijk haalde”, met een hele analyse daarover. In De Tijd zit meteen al de adder onder het gras: het zijn berekeningen die uitgaan van aanhoudende lage energieprijzen en andere meevallers.
• Want opmerkelijk, tussen wat Van Peteghem twee weken geleden nog voorstelde en het plan van gisteren is plots een gat van 760 miljoen euro een overschot van 34 miljoen euro geworden. Daarbij vallen een paar zaken op:
  • De kost van de btw-daling is gezakt van 1,3 miljard (het bedrag dat Eva De Bleeker (Open Vld) eind vorig jaar in de begroting wilde opnemen) naar een kleine 900 miljoen: de energieprijzen zijn lager.
  • Daarnaast blijven de inkomsten uit de accijnzen vreemd genoeg wel gelijk, op 544 miljoen euro. Begrotingsspecialist Sander Loones (N-VA) wees al meteen op dat opvallende ‘voluntarisme’ in de cijfers.
  • De kosten van het sociaal tarief zijn fors afgenomen, ook alweer door de dalende energieprijzen. Er was 621 miljoen voorzien voor het eerste kwartaal, dat daalt naar net geen 300 miljoen euro.
  • En daarnaast is er net geen 100 miljoen euro extra uit accijnzen op diesel en benzine aan de pomp.

De essentie: Er zijn toch wat vragen te stellen over hoe het hele begrotingsplaatje er uiteindelijk zal uitzien.

• Meteen kon de Zestien triomferen, met hulp van nieuwkomer Alexia Bertrand op Begroting. Het verklaart meteen ook zijn meer assertieve houding tegenover de PS en Paul Magnette (PS): al dit weekend voelde men, met de berekeningen achter de hand, dat er een triomf(je) zat aan te komen.
• Achter de schermen maken zowat alle coalitiepartners, inclusief liberale bronnen overigens, bedenkingen bij die claim van budgetneutraliteit.
• “Het zijn gewoon de energieprijzen, die niemand kon voorspellen hé. In september 2022 stond die kostprijs op 1,324 miljard, en nu gaat het over 893 miljoen. Dat zegt al veel hé”, zo is bij een vicepremier te horen.
• “Natuurlijk had De Croo geen gelijk destijds bij die discussie, dat de cijfers vandaag veel positiever zijn, bewijst toch niets?”, zo is bij een andere hoge Vivaldi-bron te horen. Daar wijst men fijntjes op interne berekeningen van Vivaldi over het voordeel van de consument dit jaar, ten opzichte van 2021. “Dat gaat om 634 miljoen euro netto positief effect voor de burger, dat moet toch van ergens komen zeker?”
• Bovendien stelt men binnen Vivaldi vast dat ook de uitbreiding van het sociaal tarief uiteraard niet in de begroting stond, voor na het eerste kwartaal. Dat is vandaag geen al te grote kost, opnieuw omwille van de lage prijzen. Maar het risico is er wel dat dit nog toeneemt.
• En een andere grote: de overwinstbelasting voor energiebedrijven werd opgenomen aan de hogere geraamde energieprijzen voor meer dan 800 miljoen euro. Maar dat dreigt straks een budgettaire kater te worden die niet in de calculatie zit. “Ik ken dat soort berekeningen, die komen van de Wetstraat 16”, zo stelt een hoge bron met de nodige waarschuwing.

Om te volgen: Deze week de landing in stikstof, voor de regering Jambon?

• Nog geen witte rook, maar een behoorlijke dosis optimisme, uit kringen van de Vlaamse regering: het lijkt erop alsof het stikstofdossier toch deze week zal afgerond worden, zo is te horen bij een paar ministers.
• Daarmee zou Vlaams minister-president Jambon meteen “het moeilijkste dossier uit de legislatuur” regelen, zo stelde hij tenminste zelf. Maar de bevalling belooft bijzonder moeilijk: de lijst met ‘rode bedrijven”, die in feite moeten sluiten door de strengere regels, zou al stevig gereduceerd zijn doordat een pak bedrijven is ingegaan op het voorstel om compensaties te krijgen, in ruil voor het stopzetten van hun activiteit.
• Maar er blijven nog een dikke tiental bedrijven over, waarrond nog een deal gevonden moet worden. De vraag is of men de sluiting dan verplicht of niet. Maar in essentie is het natuurlijk een financiële onderhandeling, waarbij naast emotie ook gewoon geld een rol speelt: hoeveel vangt men als ‘best and final offer’ voor een sluiting van de boerderij, als die er zou komen. Bronnen geven aan dat Open Vld erop aandrong om dat alsnog te doen.
• De druk die minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) tegelijk zette, nu al van vorige week, maar maandag opnieuw op Radio 1, om zijn eigen dossier van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid van de EU erdoor te krijgen, liep op een sisser af: bij N-VA met minister-president Jambon heeft men het netjes aan het stikstofdossier gekoppeld.
• Dat is een oude een logica in de Wetstraat die voor elke onderhandeling geldt, die naar een kookpunt moet: alles hangt dan aan alles. Vermoedelijk komt dan ook een ander dossier van Demir, dat van de groenestroomcertificaten er ook door, samen met de rest. 

Genoteerd: Straks geen alcohol meer in de koffiekamer van het Vlaams Parlement?

• Bij Groen maakte men er de afgelopen weken een heus strijdpunt van: was Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) nu dronken tijdens een zitting of niet? Hijzelf beweerde bij hoog en laag van niet, tegelijk bleef Groen maar kloppen op die nagel: een beetje ongebruikelijk in de Wetstraat, maar veelzeggend over de harde sfeer tussen beide partijen op dit moment.
• Nu gaat Groen nog een stapje verder, zo meldt De Standaard: men wil graag alcohol in de koffiekamer van het Vlaams Parlement gaan verbieden. De kans dat dat zo’n verbod er komt is klein, omdat niemand anders er zit op te wachten. Maar zo blijft men wel even verdergaan op hetzelfde thema.

Op de agenda: Hoog bezoek in Brussel. Oekraïens president Zelensky woont er donderdag een speciale zitting van het Europees Parlement bij.

• Afgelopen vrijdag bezocht de top van de Europese Unie, Europese Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen en voorzitter van de Europese Raad Charles Michel, de belegerde hoofdstad Kyiv. Ze ontmoetten er Volodymyr Zelensky, de president die ondertussen het symbool van het Oekraïense verzet werd, en nodigden hem uit om een zitting van het Europees Parlement bij te wonen.
• De president hield de boot eerst wat af, maar zou nu toch naar Brussel afreizen, donderdag. Zelensky gaat ‘s ochtends speechen in dat Parlement, om daarna het Paul-Henri Spaakgebouw, waar de plenaire zaal zich bevindt, snel weer te verlaten. Of hij ook aanschuift bij de vergadering van de 27 regeringsleiders is niet bekend, maar vermoedelijk is dat wel het geval: voorzitter van die Europese raad Charles Michel stuurde hem alvast een invite.
• Het bezoek van Zelensky is groot nieuws voor de EU: sinds de start van de invasie van Oekraïne, bijna een jaar geleden, verliet de president nog maar één keer het land, voor een bezoek aan de Amerikaanse hoofdstad Washington D.C. Toen ontmoette hij president Joe Biden, om daarna een uitgebreide speech af te leveren aan de leden van het Congres. Als bedanking voor de steun bracht de president een oorlogsvlag mee, die zijn soldaten die streden rond Bachmoet, hem daags voordien hadden cadeau gegeven.

Gehoord: “Een win-win-situatie”, zo omschrijft communicatiespecialist Harry Demey van LDV de zet van Vlaams Belang en Dries Van Langenhove.

• Zaterdag kwam het als donderslag bij heldere hemel: het vertrek van Van Langenhove uit de fractie van Vlaams Belang, om opnieuw “activist” te worden. Ondertussen is men er in de Wetstraat duidelijk nog niet uit wat achter de schermen speelde, bij Vlaams Belang.
• Maar bij ‘De Insiders’, de wekelijke talkshow van Linda Dewin en Wouter Verschelden, maakten specialisten Harry Demey (LDV) en Christine Brone (PHD Media) wel een opvallende analyse. “Dit is echt wel strategie van Vlaams Belang. Heel dat persmoment was zwaar geregisseerd, vanuit hun beide. En er zit duidelijk wel een win-win in”, zo stelt Demey. “Dat proces tegen Van Langenhove komt er aan. Ik denk niet dat Vlaams Belang nog eens met een veroordeling wil geassocieerd worden. En tegelijk speelt voor Van Langenhove, dat die nu nog vrijer kan praten, met zijn YouTube-kanaal.”
• “Ik denk dat men heel goed berekend heeft wat die 40.000 voorkeurstemmen waard zijn voor het Belang. Want er zit nog een extremere achterban, ook bij het Vlaams Belang en ik denk als Van Langenhove dat extremere gedachtegoed als los element blijft verspreiden, dat de prijs van 40.000 stemmen daarmee goed gemaakt wordt. Zo is het echt een win win is voor iedereen”, zo stelt Demey.
• Christine Brone voegt daar nog een element aan toe: “Van Langenhove zal ook wel onder druk gestaan hebben van zijn partij, dat is duidelijk. Hij moet zich wat beter gaan gedragen. En het lijkt me nu ook wel een persoonlijkheid die op een bepaald moment kan zeggen: ‘Weet je wat? Awel, dan ga ik m’n eigen weg’. Want ik las toch ook een klein beetje angst en onzekerheid, bij de Belang-voorzitter, als het daarover ging. Gaat hij misschien zelf met een eigen partij komen? Dat zou niet verbazen.”
• Voor wie heel de aflevering wil beluisteren: hier de link. 

Ook nog gelezen: Paul Magnette (PS) zet z’n charmeoffensief in, via Dag Allemaal.

• Hij is nu kandidaat-premier, en dan kan een menselijk interview in het grootste populaire blad van Vlaanderen niet uitblijven: Paul Magnette in Dag Allemaal dus. 
• Dat Magnette wel humor heeft, wisten we al langer. In het gesprek vertelt hij zowaar zelfs een communautair mopje: “Een Vlaming passeert een visser langs een Waals riviertje. ‘Waarom koop je geen grote boot met veel lijnen, zodat je sneller verdient en sneller kan stoppen met werken’, vraagt de Vlaming. ‘En wat ga je dan nadien doen?’, vraagt de Waal. ‘Ah dan ga ik vissen zoals jij’, zegt de Vlaming.
• En meteen voegt Magnette er filosofisch aan toe: “Waarom het geluk zo lang uitstellen, vragen Walen zich af. Walen genieten graag van het leven, is dat zo verkeerd?” Vraag is of die benadering veel Vlamingen zal overtuigen.