De energieprijzen stegen afgelopen week zo snel, dat de prognoses van economen al bij publicatie alweer voorbijgestreefd waren. Nu de oorlog in Oekraïne escaleert, nemen ze steeds vaker het gevreesde S-woord, stagflatie, in de mond. “Het conflict met Rusland is een nieuwe stap op de weg terug naar de jaren 70”, denken sommigen. Een stand van zaken.

Waar we nu staan

• De olieprijs in Londen steeg sinds 23 februari, de dag voor de Russische inval in Oekraïne, van 94 naar 118 dollar per vat. Dat is een stijging met 25 procent. Prijsniveaus van 118 dollar zijn niet meer gezien sinds 2008. Rond de jaarwisseling kostte een vat olie maar circa 80 dollar.
• De gasprijs in Europa laat een nog veel spectaculairdere stijging zien en is sinds 23 februari ruim verdubbeld: van 88 euro per megawattuur naar een recordpiek van 212 euro vrijdagnamiddag. Tegenover een jaar geleden (minder dan 17 euro) is dat zowat een vertwaalfvoudiging.
• En wat de Belgische consument direct zal opvallen: de prijs aan de pomp stijgt voor het eerst tot meer dan 2 euro per liter.

Wat nog kan komen

Wat weinig geruststellend is: de energieprijzen stijgen naar records, nog voordat Rusland en het Westen hun grootste troefkaart uitgespeeld hebben.

• Rusland is nog niet overgegaan tot het dichtdraaien van de gaskraan richting West-Europa.
• Het Westen heeft vooralsnog geen boycot van Russische energieproducten afgekondigd. De westerse sancties zijn vooral ingesteld tegen de oligarchen en de grote Russische banken, olie en gas blijven buiten schot.

Het kan dus allemaal nog wat krapper worden op de energiemarkten. Elk van beide partijen kan de wapenstilstand op het vlak van energiebevoorrading opblazen, als de militaire situatie verder escaleert. Daarbij wordt dan wel in eigen vel gesneden, want Rusland heeft de energie-inkomsten nodig en Europa blijft op korte termijn afhankelijk van Russisch gas.

“Voorlopig blijven olie en gas de EU binnen vloeien, maar wat als Poetin de energiekraan dichtdraait?”, vragen ook de Belfius-economen zich af in een analyse. “In tegenstelling tot aardolie zijn er op korte termijn weinig alternatieven om de invoer van Russisch gas te vervangen. Europa kan bijvoorbeeld meer vloeibaar gas (LNG) invoeren vanuit de VS en Qatar. Maar goedkoper is dat niet, want de vraag naar LNG vanuit Azië is sterk.”

De economische gevolgen

De denktank Oxford Economics gooide de assumptie van een Russische gasstop – zes maanden geen gas richting Europa – in zijn economisch model en kwam tot de volgende conclusies:

• De gasprijzen zouden dan nog het hele jaar op hun huidige recordniveaus blijven.
• Energietraders gaan dan ook een risicopremie moeten betalen op olie, waardoor de olieprijs boven 100 dollar per vat blijft gedurende het hele jaar.
• De inflatie in de eurozone zou uitkomen op het recordniveau van 6,6 procent over het hele jaar 2022, de Britse inflatie zou zelfs afklokken op 8,5 procent op jaarbasis.
• De eurozone zou wel nog steeds economische groei laten zien (+2,2 procent in 2022), maar wel veel minder dan eerder gedacht. Die groei zou verder vertragen in 2023.

“Dit is een donker scenario, maar niet ons somberste”, voegt Oxford Economics er zwartgallig aan toe. “Als het conflict in Oekraïne uitbreidt naar andere landen, zal de impact economisch en sociaal verwoestend zijn. Maar dan zijn de gevolgen niet meer te kwantificeren.”

Het gevreesde S-woord: stagflatie

In de vooruitzichten van economen en vermogensbeheerders duikt steeds vaker het S-woord op: stagflatie, of de kwalijke combinatie van economische stagnatie en hoge inflatie. De tweede component lijkt moeilijk nog te vermijden, maar de eerste is op dit moment geen vaststaand feit, zeggen economen, zoals ook blijkt uit de Oxford-simulatie.

“Het risico op stagflatie tegen het einde van 2022 neemt toe”, schrijft Amundi vrijdag. Volgens de vermogensbeheerder zijn er vandaag al “stagflationaire krachten” aan het werk, maar is van echte stagflatie nog geen sprake.

Veel zal afhangen van hoelang de oorlog zal aanslepen en welke impact dat zal hebben op het vertrouwen van consumenten en bedrijven. Als we een maandenlange bittere slijtageslag krijgen, wordt de kans op wijdverspreide stagflatie groter, denkt het beurshuis.

Het bredere plaatje: een nieuwe wereldorde

Volgens Pascal Blanqué, de beleggingsstrateeg bij Amundi, past het Russisch-Oekraïens conflict in een bredere trend die de wereldeconomie terugslaat naar de jaren 70, de periode van oliecrisissen en torenhoge inflatie. Hij staat niet alleen in die visie. Blanqué raadt daarom aan om al traditionele denkkaders over economie en financiën even opzij te schuiven. “Het belangrijkste is dat beleggers in gedachten moeten houden dat we niet in normale tijden leven.”

“We zitten midden in een verschuiving die wordt gekenmerkt door ongekende inflatoire krachten die we in de afgelopen vijf decennia niet gezien hebben”, schrijft hij. “Het regime waar we naar toe gaan, dat ik ‘de weg terug naar de jaren 70’ noem, is niet alleen inflatoir van aard, maar gaat ook gepaard met een harde heraanpassing van de geopolitieke orde, die een grotere fragmentatie inhoudt. Dit gaat gepaard met de definitieve dood van de globalisering en de opkomst van regionalisering, gecentreerd op nieuwe wereldmachten.”

(jvdh)