60 jaar geleden – op 13 augustus 1961 – begon kort na middernacht in Oost-Berlijn de bouw van de Muur. Oost-Duitse soldaten begonnen prikkeldraad en bakstenen aan te voeren om het door de Sovjets gecontroleerde deel van de stad af te sluiten van het deel dat in handen was van de westerse mogendheden.
1. Angela Merkel vluchtte niet
Angela Merkel bracht de avond van de val op 9 november 1989 met een vriendin door in een Oost-Duitse sauna. De vrouw, die later bondskanselier zou worden, maakte geen haast om de DDR te verlaten. ‘Ik was er zeker van dat indien de muur openging, hij nooit meer dicht zou gaan,’ zei Merkel, in The Guardian. ‘Dus besloot ik te wachten.’
2. Ruim 3 miljoen Oost-Duitsers vluchtten binnen de 72 uur
72 uur nadat de Muur was geopend, waren reeds 3 miljoen Oost-Duitsers de grens overgestoken. In 1989 woonden in de DDR 17 miljoen mensen.
3. Elke Oost-Duitser kreeg 50 euro aan de grens
3. De regering van de Bondsrepubliek Duitsland verwelkomde elke Oost-Duitser die de grens overstak met 100 Westmark (50 euro), die ze naar goeddunken konden spenderen. Het meest gegeerde product voor de nieuwkomers waren… bananen.
4. Ruim 239 mensen overleefde een vluchtpoging niet
4. De Berlijnse Muur bleef 28 jaar overeind en was 43,1 kilometer lang. Hij werd bewaakt vanuit 302 wachttorens, door 14.000 grenswachters, 259 hondenkennels en 20 bunkers. 239 vluchtelingen lieten het leven bij hun vluchtpoging; nog eens 260 raakten gewond. 5.043 mensen wisten van Oost- naar West-Berlijn te ontsnappen, 574 onder hen waren grenssoldaten.
Een van die soldaten was de 19-jarige Conrad Schumann, die, zoals op onderstaande video is te zien, op 15 augustus over de prikkeldraad naar de vrijheid sprong en zo de eerste grensvluchteling werd.
Er waren verschillende manieren om een ontsnappingspoging te wagen. Zo probeerden heel wat mensen een tunnel te graven, zich onder of in een auto te verstoppen of gewoonweg met een luchtballon de grens over te steken.
5. Muur is nog amper zichtbaar
5. Er is wel eens gezegd: Berlijn heeft te veel Muur afgebroken. De behoefte aan monumenten uit de tijd dat de stad nog gedeeld was, is alleen maar toegenomen. Aan de Bernauer Strasse, ooit een grensstraat tussen Oost en West, worden delen van de beruchte doodszone uit de DDR-tijd daarom gereconstrueerd. Dit keer als monument; als herinnering aan wat de Koude Oorlog en het leven in de gedeelde stad betekenden.
6. Aftreden Bulgaarse premier haalde amper de pers
6. Daags na de val van de Muur, op 10 november 1989 wordt in Bulgarije Todor Schivkov, secretaris-generaal van de Bulgaarse Communistische Partij (BKP), tot aftreden gedwongen. Een gebeurtenis die volledig werd overschaduwd door de gebeurtenissen in Berlijn.
7. Wereld is zeker niet ‘muurvrij’
7. Ook na de val van de Berlijnse Muur bleek de wereld allesbehalve ‘muurvrij”. Dit zijn de vijf meest bekende overblijvers:
- De Israëlisch-Palestijnse scheidingswal, tussen Israël en de Westelijke Jordaanoever.
- 1.100 kilometer lang hekwerk tussen de VS en Mexico, bedoeld om illegale immigratie te stoppen. Donald Trump gaf in 2017 de opdracht voor de uitbreiding ervan.
- De Koreaanse gedemilitariseerde zone: vier kilometer breed en een van de zwaarst gemilitariseerde grensgebieden ter wereld.
- Wagah, de enige wegverbinding tussen India en Pakistan.
- De digitale Chinese Muur: het grootste systeem voor internet-censuur ter wereld.
