Sinds 2019 mogen jaarlijks twee Europese steden zich European Capital of Smart Tourism noemen. De Europese Commissie zet daarmee bestemmingen in de kijker die slim en innovatief met toerisme omgaan, in de hoop dat hun aanpak aanstekelijk werkt.

Naast de Europese hoofdstad van onder meer cultuur, sport, jeugd en innovatie, bekroont Europa nu al voor het tweede jaar op rij innovatieve steden die uitdagingen als omgaan met massatoerisme of klimaatopwarming niet uit de weg gaan. De bedoeling van de titel European Capital of Smart Tourism is niet alleen om verantwoord toerisme te promoten, maar er ook voor te zorgen dat de winnaars hun strategieën uit de doeken doen voor de rest van Europa. Zo kunnen andere bestemmingen leren van ‘de besten’ hoe het anders kan.

Europese steden met minimaal 100.000 inwoners kunnen jaarlijks zelf een dossier indienen om verkozen te worden. De jury bestaat uit leden van de Europese Commissie en het Europees Parlement die rond toerisme werken, aangevuld met een groep externe experten.

De beoordeling gebeurt op basis van vier criteria: toegankelijkheid, duurzaamheid, digitalisering en cultureel erfgoed & creativiteit. Naast twee hoofdwinnaars is er in elke afzonderlijke categorie een stad die een eervolle vermelding krijgt.

Voor 2020 kwamen Göteborg en Málaga als winnaars uit de bus, met eervolle vermeldingen voor Breda (toegankelijkheid), opnieuw Göteborg (duurzaamheid), Ljubljana (digitalisering) en Karlsruhe (cultureel erfgoed & creativiteit). In 2019 vielen Lyon en Helsinki in de prijzen, en werden categoriewinnaars Málaga (toegankelijkheid), Ljubljana (duurzaamheid), Kopenhagen (digitalisering) en Linz (cultureel erfgoed & creativiteit) gekozen. Waardoor onderscheiden deze vier winnaars zich van de rest van Europa? Een overzicht.

1. Göteborg

De Zweedse stad wordt vooral geprezen voor haar duurzaam beleid. Göteborg stond de voorbije jaren al vier keer op de eerste plaats in de ranking van de Global Destination Sustainability Movement. Een van hun grootste stokpaardjes zijn elektrische bussen, en verder werkt 95% van het openbaar vervoer in de stad op hernieuwbare energie. Daarnaast functioneert het plaatselijke attractiepark Liseberg volledig op windenergie, en hebben 92% van de hotels in Göteborg een milieu certificaat.

De Zweedse stad experimenteert ook met duurzaamheid tijdens evenementen en festiviteiten. Zo is er het muziekfestival Way Out West, het allereerste festival waar geen vlees of zuivel geserveerd wordt. Het Göteborg Culture Festival wil dan weer afvalvrij zijn tegen 2021. Er wordt geen water uit fl esjes verkocht, maar er zijn overal kranen met drinkbaar water. Bezoekers die hun eigen (weliswaar lege) lunchbox of beker meenemen om de bestelde maaltijden en drankjes in te laten serveren, krijgen korting.

2. Málaga

Terwijl Málaga enkele decennia geleden vooral gezien werd als een tussenstop op weg naar de Costa del Sol, heeft het stadsbestuur de voorbije jaren actief ingezet op het aantrekkelijk maken van de Zuid-Spaanse stad. Het culturele leven is fors uitgebreid: van vier musea twintig jaar geleden naar veertig (!) vandaag. Op het vlak van innovatie claimt de stad met Málaga Valley een Europees equivalent van Silicon Valley aan te bieden: een innovatief centrum waar meer dan 600 bedrijven samenzitten, met start-ups, ondernemers en internationale bedrijven. Er is onder meer een universiteit, een technologiepark, er wordt onderzoek gedaan naar het ontwikkelen van meer trajecten voor hogesnelheidstreinen, en er lopen verschillende pilootprojecten voor smart cities.

‘Málaga Valley’, een Europees equivalent van Silicon Valley, is een innovatief centrum waar meer dan 600 bedrijven werken aan de toekomst.

Málaga zet in op duurzaamheid door ledstraatverlichting en slimme verlichte zebrapaden. Er zijn twintig stations voor huurfietsen waarmee de veertig kilometer aan aangelegde fi etspaden verkend kunnen worden, een slim irrigatiesysteem voor de openbare parken en tuinen om water te besparen en een Air Quality Plan om luchtvervuiling tegen te gaan.

3. Helsinki

In Helsinki volstaat één ticket voor het openbaar vervoer waarmee je alle vormen van publiek transport kunt gebruiken. Alle onderdelen van het netwerk zijn op elkaar afgestemd, en via de app Whim kun je de beste route berekenen, die alle mogelijke vervoersopties in de stad combineert. Helsinki heeft als doel vooropgesteld klimaatneutraal te zijn tegen 2035.

Om massatoerisme tegen te gaan, ontwikkelde de Finse hoofdstad in samenspraak met haar bewoners een Smart Tourism Road Map. Die verdeelt de toeristen over verschillende gebieden in de stad, zodat ze niet op steeds dezelfde plekken samenhokken. In één moeite mee wordt zo aangemoedigd dat ook lokale ondernemers uit minder drukke buurten baat hebben bij het consumptiegedrag van buitenlandse bezoekers.

De Smart Tourism Road Map in Helsinki moet ervoor zorgen dat de toeristen verdeeld worden over de stad en niet op steeds dezelfde plekken samenhokken.

Als toerist kun je terecht op de gratis app MyHelsinki, waar je tips van locals krijgt voor een bezoek aan de stad. Je vindt er ook een sectie met de meest duurzame horecazaken, activiteiten en winkels. Denk bijvoorbeeld aan no-waste restaurants, tweedehands winkels of een uitstap met een zo laag mogelijke ecologische voetafdruk.

4. Lyon

De Franse stad wordt gelauwerd om haar Lyon City Card, die niet alleen toegang geeft tot 23 musea, maar ook op het openbaar vervoer gebruikt kan worden. Je kunt net zoals in Helsinki hetzelfde kaartje gebruiken op elk type publiek transport in de stad – bus, metro, tram en kabelbaan – inclusief de shuttle naar de luchthaven. Ook zijn de 23 geselecteerde musea bewust niet alleen de usual suspects, maar ook kleinere musea aan de rand van de stad. De bedoeling daarvan is om bezoekers te spreiden en massatoerisme tegen te gaan. Bovendien wil de stad een solidaire, sociale economie aanmoedigen en bezoekers ertoe aansporen om bij lokale, eerlijke handelaars te consumeren. Met een sticker ‘Lyon Ville Équitable & Durable’ op de ruit van zaken kun je in één oogopslag zien of je met een lokale handelaar te maken hebt die ecologisch verantwoord te werk gaat.

Ook Lyon (‘Ville Équitable & Durable’) wil een solidaire, sociale economie aanmoedigen en bezoekers ertoe aansporen om bij lokale, eerlijke handelaars te consumeren.

Elk jaar vindt in december in Lyon het lichtfestival plaats, dat bekendstaat voor zijn verantwoord energiegebruik. Alle speciale effecten worden gecreëerd met behulp van ledverlichting, waardoor gedurende het hele festival niet meer energie verbruikt wordt dan door een doorsnee huishouden op hetzelfde moment.