44,8 miljard tekort tegen 2029: nieuwe begrotingscijfers leggen gruwelijke financiële erfenis Vivaldi bloot, maar saneringsplannen zijn er (nog) niet in de kiesstrijd, wel nieuwe taksen

Vandaag komt het laatste rapport van het Monitoringcomité over de begroting, voor de verkiezingen. Dat ‘eindrapport,’ zo u wilt, toont nog eens de bloedrode cijfers die de regeringen van dit land achterlaten. En vooral: met welke vooruitzichten men moet werken de komende jaren. Die steken onherroepelijk de volgende federale regering, maar ook de volgende Waalse en Brusselse ploeg, in een financiële dwangbuis. Het comité becijfert immers dat als er niets verandert (bij een ongewijzigd beleid) België tegen 2029 met een tekort van 44,8 miljard per jaar zit, en een schuldgraad van 119 procent ten opzichte van het bbp. Onwerkbare cijfers, en ook onaanvaardbare cijfers voor Europa. Nieuw is dat doembeeld niet, wel blijft het totale plaatje telkens verslechteren. Voorlopig heeft nog geen enkele partij een duidelijk antwoord gegeven op hoe ze die dringende sanering willen aanpakken, behalve Open Vld, die met een plan van 25 miljard besparingen komt. Staatssecretaris van Begroting Alexia Bertrand (Open Vld) was zowat de enige die nog iets positiefs in de nieuwe cijfers zag: “On track om de begroting opnieuw gezond te maken”, zo stelde zij, . “Open Vld zit helemaal op een Vivaldi-bis parcours”, is de kritiek van N-VA. Vlaams minister van Begroting Matthias Diependaele (N-VA) stelt “dat de Vlamingen nog jaren gaan moeten betalen.”

In het nieuws: ”Wie zal dat betalen, wie heeft dat besteld, wie heeft zoveel ping ping ping, wie heeft zo veel geld?” (Het Orkest zonder naam, in 1952)

De details: Het Monitoringcomité brengt vandaag de laatste projectie voor de komende jaren, voor de verkiezingen. Vivaldi, de Vlaamse, Waalse en Brusselse regering samen tikken af op 26,6 miljard euro tekort of 4,4 procent van het bbp. Dat was verwacht. Maar bij ongewijzigd beleid explodeert dat tekort verder tot 6,4 procent van het bbp. Onhoudbaar voor de NV België, onaanvaardbaar voor de Europese Commissie.

Maandag nog zaten ze allemaal samen voor een cordiale vergadering en bijhorende broodjeslunch: de verschillende ministers van Begroting en Financiën van dit land. Naast staatssecretaris Bertrand en Vlaams minister Diependaele schoven onder meer ook Sven Gatz (Open Vld), de Brusselse minister van Begroting, en Vincent Van Peteghem (cd&v), de federale minister van Financiën aan.
Het onderwerp van de meeting toen: de nieuwe Europese begrotingsregels en hun impact op elke deelstaat. “Het was geen politieke vergadering, eerder een technisch overleg, van hoe we de regels gaan toepassen”, zo licht een aanwezige toe.
Tegelijk is het voor iedereen die de cijfers kan lezen wel duidelijk: met de nieuwe Europese regels is het huidige Belgische totaalplaatje van de overheidsfinanciën simpelweg onhoudbaar.
Dat is ook de conclusie van het eindrapport van het Monitoringcomité, over de begrotingen van met name het federale niveau, van Brussel en van Wallonië. Want nieuwe projecties van de komende jaren brengen een onvermijdelijke boodschap: terwijl de Vlaamse regering tegen 2027 een begroting in evenwicht krijgt, worden bij de andere entiteiten de tekorten steeds groter.
Voor dit jaar staat de teller op 26,9 miljard tekort, of 4,4 procent van het bbp. 17,5 miljard daarvan, of 2,9 procent, is een federaal tekort. Dat is nog 150 miljoen euro groter geworden dan verwacht. Maar de deelstaten doen het 650 miljoen beter dan begroot: het tekort is dus net ietsje beter dan het verwachte tekort van 4,6 procent.
Maar wat op ons afkomt, is nog veel ernstiger. Het totale tekort loopt op tot liefst 6,4 procent van het bbp in 2029, of 44,8 miljard op de begrotingen. De staatsschuld en vooral de schuldgraad zou navenant gaan stijgen, van 106 procent van het bbp nu naar 119,2 procent van het bbp in 2029.
De redenen zijn divers:
- De rente is fors gestegen: wie schulden heeft betaalt dus meer, die rekening tikt aan tot 6,7 miljard euro extra per jaar.
- Vooral de vergrijzingskost neemt daarnaast toe: dat zit bij de sociale zekerheid, en dus een federale meerkost van 7 miljard per jaar.
- Er zijn onvermijdelijke extra uitgaven voor onder meer Defensie en andere veiligheidstaken, die zo’n 13 miljard extra zouden kosten.
Die drie grotere kosten zitten grotendeels federaal: nu is 65 procent van het totale tekort van de federale regering, maar dat neemt toe tot 90 procent in 2029.
Dat zou meteen ook een gruwelijke begrotingsinspanning betekenen voor de regering na Vivaldi: minstens 27 miljard op vier jaar tijd (of op zeven jaar, als er echte hervormingen bijkomen), moet er van het tekort af. En dan pas halen we die drempel van 3 procent tekort op de begroting, wat allerminst een rooskleurig doel is op zich.

Dé vraag: Is het glas nu totaal leeg of toch eerder nog halfvol?

“De cijfers bevestigen dat de federale overheid ‘on track’ zit voor de gezondmaking van de overheidsfinanciën. Het tekort voor 2024 wordt geraamd op 2,9 procent, perfect in lijn met de eerdere inschattingen en de engagementen naar Europa”, zo reageert Alexia Bertrand (Open Vld), de staatssecretaris van Begroting.
Gisteren in de commissie Begroting in de Kamer hanteerde Bertrand ook die lijn: “We doen wat moet”, is haar lijn in de huidige Vivaldi-ploeg. Een halfvol glas dus. Wel stelt ze dat “de tijd van de cadeautjes en electorale ballonnetjes écht voorbij is”. “Alle partijen zullen over hun schaduw moeten stappen en bereid moeten zijn om snel een krachtdadige regering op de been te brengen”, zo stelde ze.
Net daar lezen ze bij N-VA in “dat Open Vld helemaal op een Vivaldi-bis-parcours zit”. “Ze rollen de rode loper uit voor de partijen die niet willen hervormen. Die kunnen achterover leunen en zelfs argumenten dat ‘zelfs de liberalen eigenlijk vinden dat er al genoeg gebeurd’.”
“Geen enkele hervorming heeft Vivaldi erdoor gekregen. Werken loont minder. Inactiviteit wordt beloond. De putten zijn ongezien diep. Het systeem is gewoon op. De Vlaming gaat hier nog jaren voor opdraaien”, zo reageerde Vlaams minister van Begroting Diependaele op het rapport van het Monitoringcomité.
Feit is dat het verhaal rond het “sociaal-economisch succes” van Vivaldi, dat het “beter deed dan veel andere Europese landen” toch sputtert, ondanks een jubelbericht in de Financial Times deze week, dat binnen de meerderheid gretig gedeeld werd.
Die zakenkrant schreef over de “veerkracht” van de Belgische economie: die bleef sinds 2022 groeien, terwijl onder meer buurland Duitsland wél een krimp kende. Vorig jaar groeide de Belgische economie 1,5 procent, drie keer zoveel als het gemiddelde van de eurozone.
- Maar over die bloedrode begroting schreef de FT geen letter.
- En het IMF en de Europese Commissie voorspellen net lagere economische groei de komende jaren, dan het Europese gemiddelde. Er komt een stagnering aan.
- De inflatie in België stijgt ondertussen veel sneller dan in de rest van Europa: de “koopkracht is door de index beschermd”, maar komt met een prijs, in de begroting én die inflatiecijfers.
Zeker de vergelijking met de Nederlandse begroting doet ondertussen pijn aan Belgische ogen: daar eindigt men voor 2023 met een tekort van maar 0,3 procent van het bbp. De schuldgraad bedraagt 46,5 procent. Daar staan dan wel onder meer Frankrijk (5,5 procent tekort) en Italië (7,2 procent tekort) tegenover: België behoort vandaag tot die Club Med-landen.

Waarom dit er toe doet: Straks moet de volgende federale regering wel met antwoorden komen. De politieke partijen doen dat voorlopig niet echt.

Het is geen toeval dat Bertrand en Open Vld schermen met “electorale ballonnetjes”: de Vlaamse liberalen kwamen al met een becijferd plan om 25 miljard euro uit de begroting te halen.
Daarmee zijn ze voorlopig de enige die het zo concreet gemaakt hebben. Maar meteen blijft het bij ‘plannen’: zeker voor Open Vld, die nu ruim twee decennia onafgebroken aan de macht zijn, kampt men daarbij met een geloofwaardigheidsprobleem. Telkens beloofde men de overheidsfinanciën te saneren én de taksen te verlagen, bij verkiezingen.
Aan de linkerzijde zijn er meer ‘rode lijnen’, zoals het niet ingrijpen op uitgaven in de gezondheidszorg, maar tegelijk ook vooral een focus op nieuwe inkomsten: zowel Vooruit als Groen, als PS en Ecolo hebben net als PVDA nu een becijferd plan om een vermogenstaks en/of taks op de inkomsten uit die vermogens in te voeren of uit te breiden.
Tegelijk rekenen de twee Vlaams-nationale partijen vooral op een staatshervorming, met confederalisme (N-VA) of zelfs onafhankelijkheid (Vlaams Belang) om ook de begroting opnieuw onder controle te krijgen. Dat valt uiteraard erg moeilijk te becijferen, waardoor het Planbureau, dat alle verkiezingsprogramma’s wil uitrekenen, niet echt aan de slag kan.
Toch komt het thema onvermijdelijk terug: het Planbureau maakt één maand voor de verkiezingen wel een overzicht van hun berekeningen van de partijprogramma’s bekend.

Vandaag op de agenda: Verliezen bij de Nationale Bank.

Na beurstijd komt de Belgische Nationale Bank met haar resultaat van 2023. Dat gaat ook bloedrood kleuren, vermoedelijk met een verlies in de miljarden euro’s. Dat is niet onlogisch: alle Nationale Banken in Europa en de VS gaan in het rood met de fel gestegen rentes.
Zeker in de eerste jaren van hogere rentes worden die verliezen dus stevig. De Nationale Bank zelf rekende al voor dat het tot 2027 meer dan 10 miljard euro verlies gaat draaien, met een zwaartepunt voor 2023 en 2024.
Dat is alweer slecht nieuws voor de federale begroting: de federale regering kon als aandeelhouder van de Nationale Bank telkens rekenen op een royaal dividend. In 2022 was dit nog 328 miljoen euro, maar dit moest men nadien bijstellen. Dit jaar zou men dat dividend wel nog uitkeren, omdat er nog voor meer dan 6 miljard reserves zijn. Maar de komende jaren mag de nieuwe federale regering daar mogelijk dus niet meer op rekenen.

Om te volgen: Na Koen Metsu (N-VA) is ook oud-Parlementsvoorzitter Jan Peumans (N-VA) boos over “leugens” van Filip Dewinter (Vlaams Belang). Ook hij diende om onkosten te verantwoorden.

“Het is een misverstand, een administratieve vergissing”, zo suste Vlaams Parlementslid Filip Dewinter gisteren op ATV, over zijn onkostennota aan Chinese vzw’s van de Chinese overheid. Die nota bevatte ook een doorgefactureerde “lunch met Koen Metsu (N-VA), voorzitter van de Commissie Binnenlandse Zaken”.
Maar die lunch bleek nooit te hebben plaatsgevonden: Metsu ontkende in alle talen, en vroeg excuses. Die kreeg hij dus van Dewinter: “Metsu heeft hier helemaal niets mee te maken, ik heb nooit met hem geluncht”, zo stelde die.
Maar daarmee is de kous niet af. Want in de boekhouding van één van die Chinese vzw’s, de ECCEF, duikt ook een bonnetje op voor een lunch met de “secretary” van de voorzitter van het Vlaams Parlement, Jan Peumans (N-VA) dus in die tijd.
Prompt stuurde Peumans een mail naar Dewinter, afgelopen maandag: ”Kunt u mij eens uitleggen waarop deze leugen is gebaseerd? Ik noch mijn kabinetschef of secretaresse hebben ooit met u geluncht. En ik ben ook niet van plan dat te doen. Maar waar dit op gebaseerd is? Dit is misbruik van naam en vertrouwen. Ik hoor graag uw uitleg”, zo schreef Peumans. Een antwoord kwam er voorlopig niet. “Ik wacht op verontschuldigingen”, zo reageert Peumans nog.

Opvallend: Gewonden bij de politie en brandweer na boerenprotest. Maar het blijkt politiek wél te werken.

De Europese Natuurherstelwet leverde al felle spanning op binnen de federale coalitie, met de groenen die premier Alexander De Croo (Open Vld) openlijk beschuldigden van sabotage van die nieuwe wet. Die ontkende, maar de wet sneuvelde ondertussen omdat de Hongaarse premier Viktor Orbán op het allerlaatst zijn kar keerde.
Nu lijkt een Europese wet over ontbossing diezelfde kant op te gaan, ook al is die vorig jaar al goedgekeurd door het Europees Parlement en de lidstaten. “Ze is moeilijk uitvoerbaar”, zo gaf David Clarinval (MR), de federale minister van Landbouw, op een persconferentie na een meeting tussen 27 Europese landbouwministers mee.
Zo lijkt een volgend stukje van de Europese ‘Green Deal’ te worden gesloopt door het boerenprotest. De regel houdt in dat vanuit niet-Europese landen geen soja, koffie, rundvlees of andere landbouwproducten mag ingevoerd worden, als die geteeld zijn op ontbost gebied (meestal regenwoud). Maar die regel geldt ook voor Europese boeren: die mogen niet meer exporteren als ze telen op ontbost gebied.
Maar tot 20 Europese landen, onder leiding van Oostenrijk, zijn klaar om de ontbossingswet terug te draaien, zo weet Euractiv. En België moet officieel neutraal zijn als tijdelijk voorzitter van de EU, maar Clarinval toonde zich alvast ‘begripvol’. Want de regel zou weer “de administratieve last” van de boeren vergroten. Die krijgen nu al grote uitzonderingen op allerlei verplichtingen van rapportage. In het verleden bleek dat die nochtans nodig zijn, om fraude te vermijden.
“We hebben goed geluisterd naar de boeren”, zei Clarinval gisteren op de Europese top aan De Standaard. “Ik hoop dat de boeren beseffen dat het de goede richting uitgaat voor hen.”
Zijn collega van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v) moest gisteren toch het boerenprotest veroordelen: “De landbouwers zijn het aan onze hulp- en ordediensten verplicht om hun betogingen respectvol te laten verlopen. Er vielen vandaag gewonden bij onze politie en brandweer, die daarnaast ook worden gehinderd in de uitvoering van hun taken. Het geweld, brandstichtingen en vernielingen tijdens dit boerenprotest zijn onaanvaardbaar. Ik vraag dat alles in het werk wordt gesteld om de daders zo snel mogelijk te identificeren.” Boeren staken onder meer een metrostation in brand, en verhinderden de brandweer om te blussen.

Gevolgd: Benjamin Dalle (cd&v), de minister van Media, haalt het hoofd van de baas van de VRT, Frederik Delaplace, van het kapblok.

Het niet uitzenden van een documentaire rond tv-maker Bart De Pauw bij de VRT leidt tot een hoogoplopend politiek debat. Het was CEO Delaplace die de analoge uitzending tegenhield, om na scherpe kritiek vervolgens door het stof te gaan, met excuses te komen en de tv-uitzending toch te laten doorgaan. Digitaal staat de documentaire overigens al lang online.
Maar de zaak kreeg erg veel aandacht, in de papieren pers en zeker bij de eigen nieuwsdienst van de VRT: zodanig zelfs dat de stoel van Delaplace aan het wankelen ging, als we mogen voortgaan op de krantenkoppen.
Dat lijkt wat sterk, omdat binnen de Vlaamse regering, toch de eindbaas van de VRT, niemand eigenlijk om dat ontslag vroeg. Vanmorgen op de VRT-radio blokte Vlaams minister van Media Dalle het ook expliciet af. “We moeten tijd nemen om de geloofwaardigheid te herstellen. Dit is geen goede passage geweest voor de VRT, we moeten opnieuw dat vertrouwen versterken, dat geldt voor de medewerkers maar ook voor de buitenwereld”, zo stelde hij.
Om daarna wel duidelijk te zijn: “Het is jammer dat ook de verdiensten van de CEO niet in de verf worden gezet: een transformatieprogramma in moeilijke budgettaire tijden realiseren en de VRT klaarmaken voor de digitale realiteit. Een ontslag is zeker niet aan de orde.”
Vanuit het Vlaams Parlement waren er scherpe reacties, over de excuses van Delaplace: “Het is pervers dat hij hiermee zijn hachje probeert te redden. Als hoofd van de grootste culturele instelling van Vlaanderen is hij alvast alle krediet van de cultuurwereld kwijt. Het is moeilijk geworden om dan nog te blijven functioneren”, zo stelde Katia Segers (Vooruit) in De Standaard.
Op Radio 1 haalde Meryem Almaci (Groen) dan weer fel uit, en wil ze “de zaak tot de bodem uitspitten”, waarbij Delaplace tekst en uitleg zou moeten komen geven in het Vlaams Parlement. Ook zij twijfelde openlijk of de CEO wel kon aanblijven.
Ondertussen reageerde ook De Pauw zelf nog eens, met brede excuses en de vraag om de bladzijde na het uitzenden van de documentaire dan finaal om te slaan.

Gevolgd (2): Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) gaat nu toch een topambtenaar bestraffen met een tuchtprocedure, in de Medista-zaak.

De FIA, de federale auditdienst, kwam gisteren in de Kamer haar rapport voorstellen over de Medista-zaak. Alles draait daarbij rond een openbare aanbesteding voor de distributie van corona-vaccins, die de FOD Volksgezondheid in 2022 uitschreef.
Medista verloor toen dat contract aan het Franse Movianto en reageerde razend: ze beschuldigden de FOD en het kabinet van minister Vandenbroucke van gesjoemel. De oppositie en Het Laatste Nieuws gingen fors door op die these: zowel N-VA als Vlaams Belang eisten meermaals het ontslag van Vandenbroucke in de zaak.
Medista zelf toonde zich zeer verbeten: ze zetten zelfs een omstreden Israëlisch detectivebureau op de zaak, Black Cube. Die maakte geheime video-opnamen van gesprekken met ambtenaren, en zelfs van een gesprek met oud-minister Philippe De Backer (Open Vld). Die laatste reageerde geschandaliseerd, en overweegt nu een klacht in te dienen tegen Medista.
De audit van de FIA legt tegelijk bloot dat er wel degelijk issues waren met de aanbesteding. Ze hebben het over “drie integriteitsschendingen” van een betrokken topambtenaar. Die raadde onder meer een gespecialiseerd advocaat aan aan Movianto, en hielp hen zo op de juiste weg om de aanbesteding te winnen. Bovendien ging de FOD Volksgezondheid slordig om met bedrijfsgeheimen (de prijs van de offerte voor het contract) van Medista.
Een eerder arrest van de Raad van State, waar Vandenbroucke ook telkens naar verwees, werd wel door de FIA bevestigd: de extra kosten, voor miljoenen euro’s, die Medista bleef eisen van de overheid, werden opnieuw verworpen.
Vandenbroucke zelf stelde “dat er geen indicatie is voor passieve corruptie”, maar hij kan niet meer doen alsof er niets aan de hand was, een houding die hij lang vasthield, politiek gezien. De minister heeft immers wel een tuchtprocedure op laten starten tegen de betrokken ambtenaar. En voorzichtigheidshalve is het dossier nu ook aan het parket doorgegeven.
Bovendien komt er ook een strafklacht met burgerlijke partijstelling wegens “mogelijke afpersing”, omwille van de tapes die Black Cube, de detectives van Medista, maakten, waarna de topambtenaar werd afgedreigd. Bij die klacht kan ook De Backer zich dus aansluiten.

Om te volgen (2): Francesco Vanderjeugd (Open Vld) wordt na tweeënhalf jaar voor de rechter gedaagd door vastgoeddeals.

Francesco Vanderjeugd, oud-kandidaat-voorzitter en lid van het partijbureau van Open Vld, moet zich verantwoorden voor het doorverkopen van vastgoed. Vanderjeugd zou dat vastgoed als burgemeester van Staden met voorkennis hebben gekocht om ze vervolgens weer te verkopen aan een projectontwikkelaar die in de stad een herontwikkelingsplan wilde uitvoeren.
Het gaat daarbij om twee panden die Vanderjeugd opkocht, maar waar hij door zijn functie als burgemeester mogelijk al van wist dat er een herontwikkelingsplan op tafel lag. Niet alleen het parket van West-Vlaanderen maar ook Audit Vlaanderen houdt vast aan die piste. In 2021 verklaarde Vanderjeugd al dat hij beide huizen alweer verkocht nog voor de omgevingsaanvraag van de ontwikkelaar binnenkwam.
Ook nu herhaalt hij zijn standpunt op Facebook: “Ik heb steeds gehandeld in eer en geweten”. De Open Vld’er gaat vol voor de vrijspraak. “Nu weet ik eindelijk waar ik sta en waarvoor het parket mij voor de rechter wil laten verschijnen.”