De Wit-Russische dictator Aleksandr Loekasjeno verplichtte zaterdag een Ryanairtoestel, dat op weg was van Athene naar Vilnius, om in Minsk landen. Aan boord van het toestel bevond zich een Wit-Russische journalist (door sommige machthebbers ‘enemy of the people’ genoemd), die de dictator al een tijd in de weg loopt.
De EU vraagt luchtvaartmaatschappijen nu om het luchtruim boven Wit-Rusland te mijden, wat het voor velen plots makkelijker maakt om Belarus op een landkaart aan te duiden. De EU-leiders willen het Wit-Russische staatsluchtvaartbedrijf Belavia Airlines ook verbieden nog in de EU te landen. Begin juni wordt dan een plan voorgesteld om de sancties, die werden opgelegd nadat Loekasjenko vorig jaar anti-regeringsprotesten had neergeslagen, verder te verscherpen.
Toch zullen westerse sancties een beperkte impact genereren op Loekasjenko en zijn handlangers.
Daarvoor zijn 3 redenen:
- Russische energie die nodig is om de EU (lees: Duitsland en Oost-Europa) niet zonder stroom te zetten komt voor een groot deel uit Rusland. Wil de EU Poetin zeker niet al te fors bruskeren, dan stroomt een groot deel van de geïmporteerde olie en gas daarenboven nog eens via pijpleidingen die door… Wit-Rusland lopen.
- De Wit-Russische economie is klein, primitief, maar goed bestand tegen sancties. ’s Lands belangrijkste exportproduct is meststof, een product dat Loekasjenko makkelijk aan andere landen kan verkopen om een eventueel EU-verbod te compenseren.
- De directe buitenlandse investeringen in Belarus bedragen amper 2 procent van het bbp. Eventuele handelsbeperkingen als gevolg van sancties zouden dus weinig effect hebben.
Toch zal wat het Westen nu beslist nauwlettend in de gaten worden gehouden door een reeks landen die hun binnenlandse vijanden ook graag in het buitenland achtervolgen. Denk aan spelers als China, Iran, Rusland, Saoedi-Arabië, Noord-Korea, maar ook Turkije. Een fenomeen dat door de Amerikaanse pro-democratie denktank Freedom House ‘transnationale repressie‘ wordt genoemd.
Als het Westen niet doorslaggevend reageert, zal de boodschap van Loekasjenko en zijn collega-autocraten voor tegenstanders van hun respectieve regimes duidelijk zijn: nergens ter wereld ben je nog veilig: ook niet in een commercieel vliegtuig dat 10 km boven de grond van de ene democratie naar een andere vliegt.