Ook in 2022 haalden een reeks fraudeurs de wereldpers, met cryptodief Sam Bankman Fried en de Amerikaanse aspirant-politicus George Santos als absolute outliers. Toch zijn fraudeurs meestal geen doorgewinterde criminelen, maar normale mensen met een moreel kompas die onder zware financiële druk staan. Dr. Muel Kaptein van de Rotterdam School of Management onderzocht wat gewone mensen tot fraude doet overgaan. Hij vond 52 redenen, waarvan de 25 meest opvallende hieronder worden opgelijst.

1. Tunnelvisie

Wanneer mensen zich 100% op een bepaald doel richten, kunnen ze blind en doof worden voor mogelijke ethische bezwaren.

2. Eufemismen

Onethisch gedrag lijkt minder bezwaarlijk wanneer het schuilgaat onder eufemismen als ‘boekhoudkundige creativiteit’ of ‘financiële onregelmatigheden’.

3. Vervreemding

In grote bedrijven voelen werknemers zich vaak als nummers of objecten behandeld. Zulke mensen zijn meer geneigd om te stelen of fraude te plegen.

4. Zelfvervreemding

Mensen met een sterk besef van hun eigen individualiteit plegen minder fraude. Werknemers die zichzelf als producten van hun omgeving zien meer.

5. Tijdsdruk

Mensen zijn meer geneigd om zich ethisch te gedragen wanneer ze tijd krijgen om over hun beslissing na te denken.

6. Straffeloosheid

Kleine diefstalletjes op het kantoor van zaken als kantoorartikelen en toiletpapier worden vaak genegeerd. Voor sommige mensen smaakt dat naar meer.

7. Arrogantie.

De meeste mensen vinden van zichzelf dat ze slimmer en ethischer zijn dan het gemiddelde. Als ze vinden dat ze niet krijgen wat hen toe komt kunnen ze tot criminele daden overgaan.

• Toen George Santos op Fox News werd gevraagd om zijn fraude uit te leggen, antwoordde hij “dat dit weinig zin had omdat de gemiddelde Amerikaan dat niet zou begrijpen”.

8. Conspicuous consumption

Een materialistische omgeving waarin geld de sleutel is tot succes. Status maakt mensen egoïstisch en brengt hen in de verleiding om regels te breken.

9. Verdenking

Onschuldige werknemers die verdacht worden van diefstal en zo behandeld worden, hebben de neiging om te beginnen stelen.

10. Verzet

Wanneer regels als onrechtvaardig of excessief worden gepercipieerd, krijgen mensen het verlangen om ze opzettelijk te gaan breken.

11. Gehoorzaamheid

Onethische bevelen van hogerop worden vaak door ethische mensen opgevolgd uit een gevoel van plicht en gehoorzaamheid.

12. Megalomanie

Mensen met veel macht hebben de neiging om de ethische lat veel hoger te leggen voor anderen dan voor zichzelf.

13. Broken window theory

Een bedrijf dat slecht wordt geleid en waar wanorde lijkt te heersen, geeft werknemers het idee dat ze de regels kunnen breken zonder daarvoor gestraft te worden.

• FTX is daarvan het ultieme voorbeeld. Het bedrijf had bijvoorbeeld geen raad van bestuur.

14. Vrijbuiters

Een cultuur van ethiek en correctheid kan het paradoxaal effect hebben dat bepaalde werknemers gaan denken dat kleine loopjes met de waarheid aanvaardbaar zijn.

15. Kameraadschap

Samen de regels breken is voor sommigen een vorm van kameraadschap en collegialiteit.

16. Concurrentie

Een situatie met duidelijke winnaars en verliezers creëert een cultuur waarin mensen bereid zijn om werkelijk tot het uiterste te gaan om niet te verliezen.

17. Rationalisering

We hebben de neiging om ons gedrag te verantwoorden tegenover onszelf. Na verloop van tijd raken we bovendien helemaal van onze eigen leugens overtuigd.

18. Slechte bestraffingen

Als een bedrijf geldboetes verbindt aan onethisch gedrag verandert het beslissingsproces van werknemers. De morele dimensie verdwijnt en men gaat immorele daden aan kosten-baten analyses onderwerpen.

19. Slaaptekort en honger

Hongerige en vermoeide mensen beschikken over minder zelfcontrole en zijn meer geneigd om in een vlaag van zwakte een onethische beslissing te maken.

20. Glad ijs

Grote fraudeurs beginnen meestal klein. Niet zelden raken ze vast in een vicieuze cirkel waardoor hun gedrag snel escaleert.

21. Marktdruk

In 2007 stonden managers in de financiële industrie onder intense druk om hoge risico’s te nemen ondanks het feit dat velen de bui toen al zagen hangen.

22. Compensatie

Sommige mensen die zich lange tijd eerlijk en correct gedragen, denken dat ze daarmee vrijgeleide krijgen om in de toekomst iets onethisch te gaan doen.

23. Transparantie

Meestal leidt transparantie tot meer ethiek op het werk omdat de pakkans vergroot. Dat een bepaald belangenconflict openbaar wordt gemaakt, betekent echter niet dat men zal ophouden met sjoemelen.

24. Slechte communicatie

Een bedrijf dat een zwart-wit beeld van goed en fout communiceert, laat zijn werknemers ruimte om te experimenteren in grijze zones.

25. Conformisme

Soms doen mensen dingen die ze anders nooit zouden doen, gewoon om bij de groep te horen.