Terreurgroep volgens het Westen, bevrijdingsorganisatie volgens de supporters van de Palestijnse zaak, vast staat dat Hamas een lange geschiedenis en vele gedaantes heeft. Maar waar komen ze vandaan en wat willen ze bereiken? Acht vragen en antwoorden.

1. Wie heeft Hamas opgericht?

Hamas komt voort uit het ‘Moslim Broederschap’ en is de gewapende arm van deze organisatie, opgericht in 1987. De volledige naam is ‘De Islamitische Verzetsbeweging’ en z’n uiteindelijke doel is de vernietiging van Israël, met Jeruzalem als hoofdstad van een bevrijd Palestina. Daarmee zet ze zich af tegen andere, meer seculiere, organisaties binnen de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO).

2. Hoe zijn ze zo belangrijk geworden?

De organisatie was er al vanaf de eerste dagen van de Palestijnse intifada. Deze opstand ging gepaard met straatprotesten en de eerste vormen van gewapend verzet. Vooral conservatieve en gelovige Palestijnen die na de Israëlische bezetting hun huizen waren kwijtgeraakt begonnen de organisatie vanaf dat moment te steunen. Hoewel de beweging jarenlang bleef groeien in Gaza, kwam de overwinning die ze haalde bij de Palestijnse parlementsverkiezingen van 2006 toch nog als een verrassing. In 2007 kreeg ze de militaire controle over de Gazastrook.

3. Wie zit er achter de organisatie?

Hamas is niet enkel een politieke partij. De beweging heeft ook een militaire en een sociale vleugel. Als politieke partij speelt ze eigenlijk enkel in de Gazastrook een rol van betekenis, want op de Westelijke Jordaanoever is Fatah heer en meester.

De militaire vleugel van de organisatie claimt dat ze autonoom werkt van de politieke partij. Israël en de meeste andere landen geloven dit echter niet en verwijten Hamas dat het terreurdaden blijft ondersteunen en uitvoeren.

Ze hebben Israël aangevallen met raketbeschietingen, zelfmoordaanslagen en ontvoeringen van burgers. Israël heeft hierop gereageerd met militaire offensieven, waarbij veel Palestijnen zijn omgekomen.

4. Wie financiert Hamas?

Hamas kan zowel op zichtbare als onzichtbare financiële steun uit de moslimwereld rekenen. De grootste donor is wellicht Iran, dat de organisatie al jarenlang ondersteunt. De Islamitische Republiek geeft jaarlijks 100 miljoen dollar en levert wapens en training. Ondanks verschillende islamitische stromingen delen Iran en Hamas de wens om Israël te vernietigen. Ook Qatar en Turkije worden vaak genoemd als sponsors van Hamas. De sociale vleugel van Hamas kan dan weer rekenen op de steun van heel wat (islamitische) non-profitorganisaties en individuen wereldwijd.

5. Waarom krijgen ze veel minder steun op de Westelijke Jordaanoever?

De bewoners van de Westelijke Jordaanoever lijken in veel opzichten sociaal progressiever te zijn dan de inwoners van Gaza. Hoewel de partij ook hier een behoorlijk aantal sympathisanten heeft kiest een meerderheid van de bevolking er toch eerder voor meer seculaire linkse partijen of Fatah. Ook heeft de partij meer bewegingsruimte in de Gazastrook dan op de Westbank, waar het Israëlische leger nog veel sterker aanwezig is.

6. Wie zijn de internationale bondgenoten?

De grootste supporter in het buitenland was ongetwijfeld de voormalige Egyptische president Mohammed Morsi, eveneens lid van het Moslim Broederschap. Onder zijn bewind kon de organisatie vrijelijk wapens, goederen en geld importeren in Gaza. Na de militaire coup in Egypte in 2013 kwam hier een einde aan. De nieuwe militaire leiders verboden de Moslim Broederschap en sloten de grenzen met Gaza. Door deze en de Israëlische blokkade zijn Gaza en Hamas nu compleet geïsoleerd van de buitenwereld.

Vandaag worden Iran en Qatar gezien als de grootste staatssponsors. Turkije, Libanon en enkele andere landen geven ook verschillende vormen van steun. De ideologie van Hamas sluit aan bij veel anti-Israël landen.

Het is belangrijk om op te merken dat Iran elke betrokkenheid bij de aanval van afgelopen weekeinde heeft ontkend, maar Hamas heeft in het openbaar de steun van Iran erkend en bedankt voor het leveren van geld, wapens, raketten en antitankgeschut voor de operatie. De Iraanse president Ebrahim Raisi feliciteerde Hamas met hun acties.

7. Hoeveel steun geniet Hamas bij de Palestijnen?

Hamas rekent erop dat de woede jegens Israël bij de Palestijnen groot is en dat het dus uiteindelijk versterkt uit de strijd zal komen. Hamas moet een massale vergelding in Gaza hebben geanticipeerd, en inderdaad is die vergelding begonnen. Als gevolg hiervan zullen nu honderden zo niet duizenden Palestijnse burgers ook slachtoffers zijn. In 2017 kondigde de organisatie met een document aan dat het de grenzen van de Palestijnse staat van voor 1967 wil aanvaarden. Steeds meer landen – waaronder de EU-27 en de Verenigde Staten – beschouwen Hamas als een terreurorganisatie.

8. Heeft Hamas ooit onderhandeld met Israël?

Neen, rechtstreekse onderhandelingen zijn er nooit geweest en dat zal in de nabije toekomst hoogstwaarschijnlijk ook niet gebeuren. Wel zijn er gesprekken en onderhandelingen via tussenpersonen in Egypte. Volgens de organisatie is het conflict met Israël politiek van aard, en niet religieus.

Israëlische functionarissen bevestigden in 2020 dat er “belangrijke” gesprekken aan de gang waren met Hamas om tot een gevangenenruil te komen om een aantal Israëlische soldaten die door Hamas in de Gazastrook worden vastgehouden, terug te brengen. Die gesprekken hebben weinig resultaat opgebracht.

De aanval van afgelopen weekeinde maakt elke toenadering – rechtstreeks of onrechtstreeks – voorlopig ondenkbaar. (kg)