Vandaag komt er een einde aan een schimmenspel dat dagen, mogelijks weken duurde: de Zweedse partijen die elkaar opnieuw vonden om een coalitie te maken. De meest logische combinatie, maar menselijk zo moeilijk na de mislukking van Zweeds in de periode 2014-2019.
Het verlies was ongezien op 26 mei 2019. Bij een coalitie kan er na een regeerperiode als eens één partij stevig verliezen. Maar die dag kregen de ‘Zweedse’ partijen alle drie een oplawaai: N-VA zakte naar 25 procent, een roetsjbaan naar beneden, CD&V verloor en zakte naar historische diepten met maar twaalf kamerzetels, en zelfs Open Vld kreeg een klap.
Niet onlogisch, want Zweeds was met een stevige kater geëindigd. Al eind 2018 viel de federale regering, ook Zweeds, en eindigde het zogenaamde kibbelkabinet met exact dat wat ze vier jaar lang had gedaan: in een fikse ruzie met zichzelf.
En toch zijn het net die partijen die opnieuw de Vlaamse regering zullen vormen. Meer zelfs: de afgelopen periode vonden de drie elkaar opnieuw in de coulissen. Terwijl allerlei scenario’s circuleerden, zowel over Bourgondische coalities (zonder CD&V) of zelfs een zogenaamde raketcoalitie (zonder Open Vld), zaten in werkelijkheid De Wever en de top van Open Vld en CD&V samen om een nieuwe ploeg te smeden.
Vandaag verzamelen om groen licht te geven
Vandaag wordt het resultaat van die gesprekken voorgesteld. Open Vld en CD&V kregen gisteren de informateursnota van De Wever, vandaag houden ze partijbureaus waarop een goedkeuring zal worden gegeven. Ook de N-VA blaast verzamelen. Op geen van die drie bijeenkomsten wordt veel tegenstand verwacht, ook niet bij de N-VA.
Want ondanks de bittere ervaring van de afgelopen jaren, is er vooral de opluchting bij alle drie dat deze coalitie verder kan: ideologisch komen twee rechtse partijen en een centrumpartij weer samen. Elke coalitie met socialisten had de inhoudelijke tegenstellingen weer scherper gezet.
Voor de details van die onderhandelingen is het te vroeg. Maar wat wel al duidelijk is: het contrast tussen de berichtgeving over de coalitievorming en wat werkelijk gebeurde is zodanig groot, dat verschillende partijen niet konden nalaten daar fijntjes op te wijzen.
Alles wijst erop dat De Wever zijn ‘Antwerpse aanpak’ heeft toegepast op de Vlaamse onderhandelingen: een discreet en strak keurslijf als werkmethode, waarbij de ‘informatie’- en ‘formatie’-ronde compleet door mekaar lopen. Anders dan eerst de coalitiepartners te bepalen, en dan inhoudelijk te praten, zijn die inhoudelijke gesprekken deel van het geheel, en helpen ze om een inhoudelijk meer uitgewerkt akkoord te maken. Het gevolg is dat nu een informateursnota voorligt die al stevig verdiept is. Het werk van de echte onderhandelaars, die straks onder leiding van Vlaams formateur Jan Jambon (N-VA) komen, is dus al een behoorlijk stuk gedaan.
Federale onderhandelingen: Vlaamse coalitie presenteert zich samen
Het is ondenkbaar dat de nieuwe Vlaamse coalitiepartners ook al niet over het federale hebben gepraat. De N-VA was van vlak na de verkiezingen daarover duidelijk: ze zou niet tolereren dat er een Vlaamse regering wordt samengesteld, met partners die daarna federaal de N-VA buitenspel zouden zetten. Anderzijds geldt dat CD&V federaal dreigde af te vallen, om daar dan toch voor Bourgondisch te gaan. En voor Open Vld gold de dreiging van een paars-groene coalitie, waar ze in zouden moeten, als de N-VA zichzelf federaal in oppositie zou zetten.
Het is dus logisch dat alle drie de partijen nu het lot aan elkaar verbinden om federaal ook een coalitie op te zetten. Daarbij moet wel een stabiele Franstalige flank komen voor die federale ploeg. Logischerwijze kijkt men naar de Waalse regering, waarbij meer dan waarschijnlijk MR en PS samen gaan.
Maar de beslissing van N-VA en Open Vld is een streep door de rekening van de federale informateurs. Die hadden gehoopt op coherente coalities, waarbij in Vlaanderen een combinatie mogelijk was van liberalen, socialisten en N-VA. Diezelfde coalitie had dan ook federaal gekund. Bourgondisch bleek Vlaams onwerkbaar, met twee zetels op overschot. Nu is het te zien of de PS in andere combinaties te betrekken valt.