Key takeaways

• Het oppervlaktewater van de Zuidelijke Oceaan rond Antarctica wordt zouter ondanks het smeltende zee-ijs.
• Door deze verandering kan de warmte opstijgen, waardoor het zee-ijs smelt en het moeilijker wordt voor nieuw ijs om zich te vormen.
• Het verdwijnen van het Antarctische zee-ijs heeft aanzienlijke wereldwijde gevolgen, omdat er meer warmte in de atmosfeer vrijkomt en de klimaatverandering versnelt.

De Zuidelijke Oceaan rond Antarctica ondergaat een verrassende ontwikkeling: het oppervlaktewater wordt zouter, zelfs als het zee-ijs snel afneemt. Dit is in tegenspraak met de conventionele wijsheid dat smeltend ijs het oceaanwater afkoelt.

Sinds 2015 heeft Antarctica een oppervlakte zee-ijs verloren die gelijk is aan die van Groenland, waardoor dit een van de snelste milieuveranderingen van de afgelopen decennia is. Onderzoekers van de Universiteit van Southampton hebben met behulp van gegevens van ESA’s SMOS-satelliet een plotselinge toename van het zoutgehalte aan het oppervlak ten zuiden van 50° zuiderbreedte ontdekt. Deze onverwachte ontdekking benadrukt de complexiteit van de processen die betrokken zijn bij het smelten van ijs en de invloed ervan op het zoutgehalte in de oceaan.

Veranderingen begrijpen

In het algemeen zit koud, zoet oppervlaktewater bovenop warmer, zouter diep water door verschillen in drijfvermogen veroorzaakt door het zoutgehalte. Deze stratificatie houdt warmte vast in de diepte, houdt het oppervlaktewater koel en vergemakkelijkt de vorming van zee-ijs. Door het zoute oppervlaktewater kan de warmte uit de diepte nu echter gemakkelijker opstijgen, waardoor het zee-ijs van onderaf smelt en het moeilijker wordt voor nieuw ijs om zich te vormen.

Deze verandering valt samen met een sterke afname van het Antarctische zee-ijs en het opnieuw verschijnen van de Maud Rise polynya, een uitgestrekt gebied van open water in de Weddellzee dat sinds de jaren 1970 niet meer is waargenomen. Dit ongewone fenomeen onderstreept de ernst van de huidige situatie.

Onderzoek en controle

Onderzoekers hebben de uitdagingen van de afgelegen ligging en de stormachtigheid van de Zuidelijke Oceaan overwonnen door geavanceerde algoritmen te ontwikkelen om de toestand van de oppervlakteoceaan te monitoren met behulp van satellietgegevens. Door SMOS-waarnemingen te integreren met in situ metingen is een dataset van 15 jaar ontstaan die langetermijnveranderingen in saliniteit, temperatuur en zee-ijs vastlegt.

Mondiale impact

De resultaten laten zien dat de Zuidelijke Oceaan snelle en onverwachte veranderingen ondergaat, die de oceaan naar een kantelpunt kunnen duwen. Het verdwijnen van het Antarctische zee-ijs heeft verregaande wereldwijde gevolgen: het laat meer warmte vrij in de atmosfeer, versterkt stormen, versnelt de klimaatverandering, draagt bij aan extreme hittegolven, doet de Antarctische ijskap smelten en verhoogt de zeespiegel over de hele wereld.

Het verlies van Antarctisch zee-ijs bedreigt ook de vitale leefgebieden van pinguïns en andere soorten die ervan afhankelijk zijn om te overleven. Het onderzoek benadrukt de noodzaak van voortdurende satelliet- en in-situmonitoring om deze kritieke veranderingen te volgen en ons begrip van oceaan- en klimaatdynamiek te verbeteren. (fc)