Een massale uitbreiding van zonne- en windenergie in Noordoost-Afrika zou de spanningen tussen Ethiopië, Soedan en Egypte rond Afrika’s grootste waterkrachtcentrale kunnen verlichten. Dat blijkt uit een onderzoek van de KU Leuven. 

De spanningen tussen de drie Afrikaanse landen escaleren al enkele jaren door een conflict rond de bijna voltooide Grand Ethiopian Renaissance Dam (GERD) op de Blauwe Nijl. Terwijl Ethiopië zegt dat het de elektriciteit van de dam nodig heeft om zijn burgers uit de armoede te halen, maakt Egypte zich zorgen over de gevolgen ervan voor de Blauwe Nijl – aangezien de landbouw er volledig afhankelijk is van het Nijlwater. Buurland Soedan lijkt op zijn beurt klem te zitten tussen beide partijen. 

Maar volgens onderzoekers van de KU Leuven kan het aanpassen van de werking van de GERD om netintegratie van moderne zonne- en windenergie te ondersteunen – als aanvulling op de waterkracht van de dam – tastbare energie- en watervoordelen opleveren voor alle betrokken landen.

‘Onze resultaten pleiten voor een geïntegreerde planning van waterkracht, zonne- en windenergie in de GERD-onderhandelingen’, zegt Sebastian Sterl, expert in energieplanning aan de KU Leuven en de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en hoofdauteur van de studie, gepubliceerd in het vakblad Nature Energy.

Seizoensgebonden rivier

‘De Blauwe Nijl is een zeer seizoensgebonden rivier’, legt Sterl uit. ‘Het GERD-reservoir is zo groot dat het de volledige piekstroming van de rivier kan opslaan en het hele jaar door waterkracht kan leveren, waardoor de seizoensgebondenheid van de rivier verdwijnt. Vanuit Ethiopisch perspectief is dit heel zinvol, maar de natuurlijke timing van het water dat Soedan en Egypte bereikt, verandert hierdoor compleet. Achter veel meningsverschillen rond GERD schuilt de vraag wie een dergelijke controle over de Nijl zou mogen uitoefenen, en of zoiets überhaupt wenselijk is.’

Een groep Belgische en Duitse onderzoekers, onder leiding van Sterl, stelt voor dat Ethiopië en zijn buurlanden grootschalige zonne- en windmolenparken opzetten, werken aan een regionaal geïntegreerd elektriciteitsnet, en afspreken dat Ethiopië de megadam exploiteert in samenspel met zonne- en windenergie. 

‘Op die manier wordt er minder water geturbineerd op zonnige en winderige dagen, en meer water tijdens bewolkte, windstille perioden en ’s nachts, om de altijd fluctuerende zonne- en windenergie te ondersteunen’, zeggen de onderzoekers. 

Synergie tussen water, zon en wind

De zon en de wind in veel regio’s van Ethiopië en Soedan hebben namelijk tegengestelde seizoensprofielen tegenover de stroming van de Blauwe Nijl. Met andere woorden: het is net tijdens het droge seizoen dat op deze plaatsen de zon het felst schijnt en de wind het hardst waait. De netintegratie van zonne- en windenergie zou volgens de onderzoekers dus zorgen voor een ‘seizoensgebonden synergie’ tussen water, zon en wind. 

Daardoor zou er minder waterkracht tijdens het droge seizoen geproduceerd moeten worden, en des te meer tijdens het natte seizoen. Het water dat uit de dam stroomt zou dan een seizoensgebonden karakter hebben dat enigszins lijkt op het natuurlijke rivierdebiet, met een duidelijke piek in het natte seizoen. Interessant dus voor Egypte, dat vreest voor de landbouw die afhankelijk is van het Nijlwater

Volgens Sterl heeft Ethiopië, indien GERD op deze wijze zou worden geëxploiteerd, ‘alle verwachte voordelen van een grote dam – maar voor Soedan en Egypte zou het lijken alsof de Ethiopiërs slechts een bescheiden reservoir hebben gebouwd. Er zijn al veel van dergelijke stuwmeren op de Nijl, dus de landen stroomafwaarts van Ethiopië zouden hier geen echt bezwaar tegen kunnen hebben’.

(lb)