De nieuwe Europese begrotingsregels zetten meer dan ooit de focus op het aartsmoeilijke financiële traject dat elke volgende regering wacht: een besparing van tientallen miljarden wordt onvermijdelijk. Oppositiepartij N-VA klopt al langer op die nagel: niet toevallig komen zij met een stevig ‘saneringsplan’ voor de volgende regering, en verwijten ze Vivaldi “een gruwelijke erfenis” achter te laten. Even opvallend: cd&v die zich als regeringspartij nu openlijk zich distantieert van het geleverde werk. “We hebben kansen laten liggen: de fiscale hervorming, de pensioenhervorming. Het zal moed vragen en leiderschap, maar we weten dat het noodzakelijk is”, zo stelde Vincent Van Peteghem (cd&v) gisteren bij Terzake. Het duwt Open Vld, als partij van de premier én van staatssecretaris van Begroting Alexia Bertrand (Open Vld) in het defensief: zij verdedigen als zowat de enige nog het begrotingswerk. “We hebben 3 miljard extra inspanningen gedaan, bovenop wat al beloofd was. Waarom wordt dat niet gewaardeerd?”, vraagt men zich bij Open Vld af. En meer: “Want de waarheid moet gezegd, zonder ons was er niets gebeurd aan extra begrotingssanering.”

In het nieuws: De Europese druk op de begroting, die onvermijdelijk komt op de volgende regeringsploeg, weegt nu al in de campagne.

De details: Open Vld ergert zich aan de ‘fabeltjes’ rond de fiscale hervorming van cd&v. “Ze doen nu alsof die oplossing binnen handbereik lag. Maar de voorstellen van Van Peteghem waren helemaal niet deftig gefinancierd, en zouden net nog een extra gat in de begroting hebben geslagen. En doordat andere partijen telkens een stukje wegnamen van de plannen, werd het onevenwichtig”.

• “Unfair en triest.” Zo vat men bij Open Vld in de regering de manier samen waarop het begrotingswerk van Vivaldi wordt afgeserveerd dezer dagen in de kiescampagne. “We hebben 3 miljard extra inspanningen gedaan, meer dan wat we beloofd hadden op voorhand, in het afgelopen jaar. En telkens zei iedereen dagenlang op voorhand ‘dat het niet zou lukken’, om dan vast te stellen dat het wél lukte, en dan de dag erna te roepen ‘dat het niet genoeg was’.” 
• “Waarom kan niet iedereen tenminste die verdienste erkennen?”, zo luidt de analyse binnen de Open Vld-top. “Het is Alexander De Croo zijn ambitie geweest, en van niemand anders, om toch die begroting op orde te krijgen en te houden. Ja, cd&v heeft een beetje gesteund, en de MR heeft geholpen, maar verder stonden wij moederziel alleen. Waarom wordt dat niet gewaardeerd? De waarheid moet gezegd, zonder Open Vld was er niets gebeurd aan extra inspanningen.”
• Staatssecretaris voor Begroting Alexia Bertrand kruiste gisteren bij Terzake de degens met Van Peteghem: een interessant debat tussen regeringspartners, net op het moment dat Europa de nieuwe, strenge begrotingsregels voor de lidstaten finaal goedkeurde in het Europees Parlement. Daardoor zou België minstens een begrotingsinspanning van 3,4 miljard euro per jaar moeten doen, de komende zeven jaar. Een enorme druk.
• En opvallend: het cd&v-kopstuk, en toch ook minister van Financiën, nam plots stevig afstand van het begrotingswerk van Vivaldi:
  • “We hebben toch ook wel een aantal kansen laten liggen: de fiscale hervorming die we niet doorgevoerd hebben, dat was de belangrijkste arbeidsmarkthervorming die we hadden kunnen doen.” 
  • “De pensioenhervorming was veel te beperkt. Europa zegt het nu zelf, ze willen zelfs geen middelen meer aan ons geven”, zo verwees hij naar het Europees relancegeld dat staatssecretaris voor Relance Thomas Dermine (PS) niet zal krijgen van Europa, omdat België zich niet aan haar beloften over de pensioenhervorming hield.
  • “Het zal moed en leiderschap vragen, maar we weten dat het noodzakelijk is”, zo besloot Van Peteghem.
• Bertrand toonde zich veel optimistischer in het debat, en verdedigde veel meer het geleverde regeringswerk. En ook over wat komt, qua uitdaging voor de federale begroting, was het glas meer dan halfvol:
  • “Het goede nieuws is: we kunnen dit. In 2024 hebben we voor 5 miljard inspanningen gedaan, dat is 3 miljard bovenop wat in het regeerakkoord zat.”
  • “En we hebben dat gedaan zonder de burgers pijn te doen. Niemand heeft dat echt gevoeld, er zijn geen nieuwe taksen voor de middenklasse gekomen.” 
  • “Maar het wordt moeilijker met de tijd, vandaar dat het zo belangrijk is om te gaan hervormen”, zo stelde Bertrand. 
• Dat cijfer, “5 miljard inspanningen”, leidt tot ergernis bij begrotingsspecialist Sander Loones (N-VA), die al langer het werk van Vivaldi fors onder vuur neemt, op dat vlak.
  • “Bertrand telt vooraf in de begroting opgenomen en dus niet noodzakelijk uitgevoerde inspanningen op bij de begrotingsoefening achteraf, en zet dat dan af tegen het bbp dat ondertussen forse inflatie heeft gekend. Totaal fout.” 
  • “Merk ook haar gebruik van het woord “inspanning” op. Meer dan de helft van wat ze deden, zat in hogere belastingen, een stuk hoger dan de beloofde één derde via belastingen dus”.
  • “Ze telt ook alle eenmalige inspanningen bovenop de structurele. Anders gezegd: al die eenmalige die ze meerekent moeten volgend jaar voor minstens hetzelfde bedrag opnieuw gevonden worden.”
  • “Een staatssecretaris voor Begroting zou de urgentie en de feiten onder ogen moeten zijn, niet de werkelijkheid communicatief verdraaien, om haar premier politiek uit de wind te zetten.” 
  • “Dit soort boodschap is op korte termijn nefast, want ze ondergraaft de geloofwaardigheid van haar regering én partij, maar op lange termijn ook totaal rampzalig, want de PS en Ecolo krijgen de boodschap dat geen grote hervormingen nodig zijn en gemorrel in de marge kan volstaan.”

Waarom dit ertoe doet: Europa kijkt voortaan mee, op een striktere manier.

• De nieuwe Europese regels lijken, nu ze eindelijk gestemd zijn in het Europees Parlement, voor het eerst echt door te dringen tot de Wetstraat. Voor het eerst wordt er zelfs aan Franstalige kant over de begroting gesproken, in eerder verontruste termen. Niet toevallig stemden Vooruit, Groen, Ecolo en de PS, meer dan helft van de Vivaldi-partijen, in het Europees Parlement radicaal tegen de voorstellen.
• Maar die kregen toch een meerderheid van christendemocraten, liberalen en socialisten in Europa achter zich. Dat België als één van de slechtste leerlingen van de klas stevig in het vizier komt, en dus ofwel fors zal moeten besparen, ofwel fors de taksen nog verhogen, kan niemand meer ontkennen.
• De regels zijn duidelijk: terugkeren naar 3 procent tekort op het bbp: de minimumnorm. Maar die ligt de facto voor België op 1,5 procent tekort, als horizon. Daarnaast moet België, omwille van de hoge staatsschuld, die schuld ook elk jaar met 1 procent van het bbp laten dalen. 
• Bijkomende moeilijkheid: vanaf juni gaat de Europese Commissie per land onderhandelingen aan. Want als er een ‘hervormingsplan’ ligt, dan staat de Commissie toe het saneringstraject over zeven jaar uit te smeren, in plaats van vier jaar. Maar met wie zal de Commissie moeten onderhandelen in België: meer dan waarschijnlijk met een federale ploeg in lopende zaken, die nog geen hervormingen laat staan een sanering klaar heeft, in de maanden die volgen.
• En het water staat er nu al aan de lippen, voor 2024 heeft België een begrotingstekort dat op Slovenië na het hoogste is van heel de EU. Maar bij Open Vld wuift men die doemberichten weg. “Je kan die discussie blijkbaar nooit winnen. In 2023 hadden wij cijfers die eerst op 6,1 procent tekort stonden, ook het slechtst van al. We zijn geëindigd op 4,4 procent te kort, zeven Europese landen doen slechter dan wij, met Frankrijk die zelfs een crisiskabinet moesten vormen. Wij hebben niet gewacht en onmiddellijk begonnen met ons begrotingswerk”, zegt Bertrand.
• “En 2024 zal qua cijfers ook beter zijn dan wat we hebben ingediend. Wij zijn altijd voorzichtig met onze ramingen, terwijl een pak EU-landen veel meer optimistische cijfers indienen, en dan slechter uitkomen. Maar inderdaad, er komt wel iets op ons af. Als we te lang in lopende zaken blijven, gebeurt er niets, en gaan we dat voelen. Maar zal dat onze fout zijn?”, zo vraagt Bertrand. 

De vraag: Is de fiscale hervorming dan de heilige graal? Bij Open Vld betwijfelt men dat toch.

• Ergernis ook, over de verklaringen van Van Peteghem dat die fiscale hervorming er toch absoluut had moeten komen. Het is de fetisj waarmee cd&v nu campagne voert, een breekpunt zelfs: ze stappen niet in de volgende regering zonder zo’n hervorming, kondigden ze al aan. 
• Bij de Vlaamse liberalen kijken ze toch met grote ogen naar dat verhaal. “Die hervorming van Van Peteghem was helemaal niet gefinancierd. Hij kan nu al maandenlang klagen dat hij zijn hervorming niet kreeg, maar ze was gewoon niet afgewerkt. Daar lagen voor 5,6 miljard euro kortingen, maar je kan niet enerzijds dat beloven en anderzijds geen andere inkomsten hebben.”
• Ook op de Zestien was er destijds wel ergernis over het feit dat Van Peteghem daarbij “nul creativiteit” aan de dag legde, om zijn hervorming erdoor te krijgen. “De premier is met 12 verschillende tabellen gekomen, en Van Peteghem wilde niets aanvaarden.”
• Regeringsbronnen bevestigen dat: “Nu doen, vanuit cd&v, alsof de oplossing er kant-en-klaar lag, klopt niet. Er was een ernstige basis, maar niet iedereen was mee. De belasting op consumptie via de btw was meteen een taboe, waardoor we al een pak inkomsten kwijt waren. En een ander deel van de Bijzondere Bijdrage op de sociale zekerheid afschaffen, dat naar de financiering van de deelstaten ging, was ook onbespreekbaar voor de PS en Ecolo. Zo werd het niet meer evenwichtig.” 

Om te volgen (1): De Kamer moet er nog wat wetgevend werk doorkrijgen. Discreet contact met de N-VA-oppositie moet dat verzekeren.

• Nog exact twee weken en de Kamer sluit de deuren, op 8 mei. En dus is er zenuwachtigheid én discreet overleg. “Op het eind van de legislatuur is dat normaal: plots heeft de meerderheid je nodig, om er toch nog wat zaken vlot door te krijgen. Dus er is inderdaad overleg geweest tussen ons en de meerderheid. We willen zeker sommige zaken helpen”, zo is bij een hoge N-VA-bron te horen. 
• En kijk: onder meer in het dossier van ArcelorMittal was het plots enkel nog Vlaams Belang dat stokken in de wielen steekt. Die hebben hun miljarden-investering in Sidmar bij Gent on hold gezet, omdat ze in Duitsland maar vooral Frankrijk niet alleen meer staatssteun krijgen voor groene investeringen, maar ook systematisch goedkopere energieprijzen kunnen krijgen voor hun productie van staal.
• Zo dreigt een deel van de productie van Gent naar Duinkerke te verkassen, en dat wil men bij Vivaldi graag tegenhouden. Er komt een regeling die de transmissietarieven, de kost om de elektriciteit te transporteren op het hoogspanningsnet van Elia, gaat plafonneren voor grootverbruikers. 
• Kortingen tot 80 procent zijn dan niet uitgesloten: mooi meegenomen dus voor Sidmar. In ruil moet die wel investeren in duurzamere of groenere productie, iets wat de staalreus al van plan was. Het geheel gaat zo’n 160 miljoen euro kosten, wat uit de federale begroting moet komen. In september beslist ArcelorMittal: het moet dus nu, voor de regering in lopende zaken gaat, geregeld zijn.
• De N-VA liet dat dus passeren, enkel Vlaams Belang vroeg nog een tweede lezing: volgende week kan het gestemd worden. 

Om te volgen (2): Paul Van Tigchelt (Open Vld) krijgt geen vrij baan, over zijn deal om de Brusselse benoemingsknoop rond de topmagistraten te ontwarren.

• Er is al lang heisa rond topmagistraten in Brussel, die teruggaat tot 2014. Toen vernietigde het Grondwettelijk Hof de regeling uit een wet van de regering-Di Rupo van 2012, die net rust had willen brengen bij de topbenoemingen. Maar in het akkoordje daarover was geregeld dat de procureur des Konings en de arbeidsauditeur van het administratief arrondissement Brussel-Hoofdstad altijd enkel Franstalige magistraten konden zijn. “Discriminatie”, stelde het Hof, waardoor het de regeling schrapte. 
• Het leidde tot een impasse, onder meer over de nieuwe procureur-generaal voor Brussel: die is afwisselend Franstalig en Nederlandstalig, qua taalrol. In ruil moest dan tegelijk de eerste voorzitter van het Hof van Beroep in Brussel van de andere taalrol zijn. Heel die benoemingscarrousel draaide vast in Brussel, met hoogspanning en niet-benoemingen, en zelfs een procedureslag tot gevolg.
• Vivaldi wilde het finaal regelen, met een nieuw federaal wetsontwerp. Daarbij worden de regels voor talenkennis minder scherp, voor zowel topmagistraten als ook korpschefs: die moeten niet langer volledig tweetalig zijn, vastgesteld na een schriftelijk en mondeling examen. Men spreekt in het nieuwe voorstel van een ‘functionele tweetaligheid’, wat veel vager is. 
• Zowel N-VA als Vlaams Belang willen niets weten van een akkoordje, om Vivaldi te helpen. Integendeel: de N-VA trekt naar het Grondwettelijk Hof, om de nieuwe wet aan te vallen. Ze spreken van “een belediging voor de Nederlandstaligen”.
• Vlaams Belang dient vanuit het Vlaams Parlement dan weer een belangenconflict in, een politieke slimme zet: stemt de N-VA dan straks met hen mee, tegen Vivaldi, maar vanuit het Vlaams Parlement, of niet? Want dat is dan weer vervelend voor de meerderheid van Jambon I, in dat halfrond. 

On the campaign trail (1): Groen wil het ongemotiveerd tijdskrediet weer invoeren, om burn-outs tegen te gaan.

• In de budgetdiscussies van 2017 schrapte de Zweedse regering het ongemotiveerd tijdskrediet: er kon wel wat bespaard worden op wereldreizen op kosten van de overheid, vond men toen. Wil men z’n werk langdurig onderbreken en in de plaats daarvan een uitkering ontvangen, dan moet een werknemer sindsdien een gefundeerde reden opgeven, zoals de zorg voor een familielid.
• “Een historische vergissing”, vindt Groen-co-voorzitter Jeremie Vaneeckhout. “Sinds de afschaffing ervan in 2017 was er, niet toevallig, een fikse stijging van het aantal burn-outs“. 
• In het voorstel van Groen gaat men nu uit van 500 euro per maand, zonder opgave van reden. “We maken mensen terug baas over hun eigen tijd, iedereen heeft recht op een adempauze, zonder dat je jezelf daarvoor moeten verantwoorden of bewijzen”, aldus Vaneeckhout.
• Groen kadert het voorstel in een bredere aanpak tegen burn-out en hoge werkdruk. Want, zo is de redenering bij Vaneeckhout in Het Nieuwsblad, “We zitten al met 500.000 langdurig zieken, van wie één op de drie een depressie of burn-out heeft. Dat kost meer dan 10 miljard per jaar, een grotere kost dan de werkloosheid.”
• Naast de herinvoering van het ongemotiveerd tijdskrediet wil Groen dat alle werknemers het recht krijgen om niet altijd beschikbaar te hoeven zijn voor de werkgever, nadat vicepremier Petra De Sutter (Groen) dat ‘recht op deconnectie’ al invoerde voor ambtenaren. Verder komt de partij met het recht tot twee dagen thuiswerk en direct recht hebben op cheques voor loopbaanbegeleiding.
• Bij de liberalen klinkt al scherpe kritiek op het voorstel. “We zitten met grote budgettaire uitdagingen en Groen spreekt van een loopbaanonderbreking om gewoon thuis te zijn of om een lange reis te maken, met een vergoeding van 500 per maand. Ongelofelijk”, zo reageerde ex-staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker (Open Vld).

On the campaign trail (2): Conner Rousseau (Vooruit) trekt Oost-Vlaanderen door, met een uitgekiende aanpak.

• Alles wat Rousseau tegenwoordig doet, is nieuws. Zo ook zijn ‘luistertoer’, een campagne met 21 stops in heel de provincie Oost-Vlaanderen, waar hij als lijstduwer verkozen hoopt te raken voor het Vlaams Parlement.
• De bedoeling is uitgekiend, qua communicatie: “Ik wil mensen tonen dat er naar hen geluisterd wordt”, zo zegt hij ter aankondiging. Gisteren ging er al een try-out van start, in zijn eigen Sint-Niklaas uiteraard, in het ontmoetingscentrum Fabiola. Onder het toeziend oog van de massaal aanwezige pers ging Rousseau er in debat, maar was er ook het lichtere werk: voor de start vormde zich al op de aangepaste muziek een polonaise waar de ex-voorzitter zich gretig mee voor inzette.
• “Ik wil vooral tonen dat politici ook echt kunnen luisteren naar de mensen om ze zo ook opnieuw vertrouwen te doen krijgen in de politiek. De bezorgdheden die ik hier vandaag en de komende weken hoor, wil ik meenemen naar het parlement… als ik verkozen geraak natuurlijk”, zo stelde hij aan Het Nieuwsblad. De bijbehorende site en logo’s van zijn tour tonen tegelijk een hoge vorm van professionaliteit, in zijn aanpak.
• Overigens bezocht ook premier De Croo onlangs Sint-Niklaas, voor een boekvoorstelling van zijn ‘Waarom het beste nog moet komen’-boek. Dat leverde volgens insiders maar een heel beperkte opkomst op, wat gniffelend rondverteld wordt in kringen bij Vooruit. 

Opgelost: De Brusselse regering is dan toch verlost van een nieuw debat over onverdoofd slachten. Met wat hulp van Open Vld en Vooruit.

• Geen einde in chaos, voor de Brusselse meerderheid. Daar vreesden nochtans minister-president Rudi Vervoort (PS) en zijn troepen wel voor, nadat coalitiepartner DéFI plots op het eind nog kwam opzetten met een nieuwe codex ‘Dierenwelzijn’.
• Dat deed minister van Dierenwelzijn Bernard Clerfayt (DéFI) allerminst onschuldig: want hoewel er in de tekst geen sprake is van onverdoofd slachten, wees alles erop dat de oppositie van MR en N-VA, maar ook Vlaams Belang, opnieuw dat onderwerp zou toevoegen aan de codex. 
• En dat onverdoofd slachten verscheurde twee jaar lang genadeloos de PS, maar eigenlijk ook de groenen, in het verzoenen van hun achterban, met veel moslims, en hun bezorgdheden over dierenwelzijn en de scheiding van kerk en staat. Maar op de valreep dreigde er een alternatieve meerderheid te ontstaan, die zo’n verbod van onverdoofd slachten zou vastleggen, tegen de PS in.
• De PS wilde dus die stemming over de codex liever niet agenderen en zocht een uitweg. Die vonden ze nu in een handigheid die de oppositie meestal toepast als ze willen vertragen: ze vragen advies aan de Raad van State.
• Daarmee is de zaak van de baan. Opvallend wel: de nodige stemmen haalde de PS bij de PVDA, die ook geen nieuwe stemming wil, én bij Parlementsleden van Vooruit, met oud-minister Pascal Smet, en Open Vld’ster Khadija Zamouri, die afscheid neemt en vrij kan stemmen. Opvallend, want hun twee partijen zijn wel degelijk voor zo’n verbod. Maar soms nemen praktische allianties de overhand dus.  

On the campaign trail (3): Ecolo doet de deur dicht voor N-VA.

• Een kiescampagne, dat is ook netjes noteren wie veto’s uitspreekt tegen wie, voor na de verkiezingen. Zo heeft al elke partij de deur voor Vlaams Belang dicht gedaan, met uitzondering van de N-VA, en hebben eigenlijk ook alle partijen de deur dicht gedaan voor PVDA, al is dat soms minder duidelijk in de bewoordingen. Bij de PS lijkt het eerder een draaideur.
• Maar aan Franstalige kant opvallend: veel partijen doen expliciet de deur niet dicht voor N-VA. Niet bij de PS, al is het “moeilijk denkbaar”, maar zeker niet bij Les Engagés, de centrumpartij van Maxime Prévot, die haast dagelijks ondertussen herhaalt dat hij “wél met de N-VA wil regeren, als het moet”. 
• Daar voegt de co-voorzitter van Ecolo, Rajae Maouane, nu wel een nieuw veto aan toe. Of liever een oud veto: ook in het verleden sprak Ecolo zich al uit tegen elke mogelijke coalitie met Bart De Wever (N-VA) en zijn partij. “Het enige punt dat wij gemeen hebben met de N-VA, is dat we akkoord zijn niet overeen te komen”, zo stelt ze in La Libre.