Open Vld zit in de hoek waar klappen vallen: een heel pijnlijk verhaal rond Europees kopstuk Hilde Vautmans (Open Vld) legt een spilziek systeem bloot, terwijl voorzitter Tom Ongena (Open Vld) op televisie haast gevierendeeld werd in de Zevende Dag. Maar het is vooral de échte motor van de liberale campagne, premier Alexander De Croo (Open Vld) die wat sputtert: hij raakt niet echt in de strijd, en staat, anders dan tijdens de regeerperiode als premier, niet in het middelpunt. Veel heeft te maken met de strategische keuzes in deze campagne: Open Vld koos ervoor om N-VA frontaal aan te vallen, maar die hapt niet. “Waarom zou Bart met hem in duel gaan? Die man is van latex, hij verandert met een vingerknip van standpunt”, klinkt het giftig op het N-VA-hoofdkwartier. Daar is men vol vertrouwen: “Het loopt momenteel voortreffelijk bij het binnenhalen van verweesde Open Vld-kiezers.” Op 26 mei, twee weken voor de stembus, zou er toch nog één duel gepland worden, na lang aandringen van de liberalen, bij VTM. En er was een fel duel in ‘Het Conclaaf’, dat kasteel in de Ardennen, waar de kopstukken samen kwamen. Maar meer? “Dat gaan we hen niet gunnen”, zo is bij N-VA te horen.

In het nieuws: Donderdag start de reeks ‘Het Conclaaf’. Het wordt een van de weinige momenten waarop antagonisten De Wever en De Croo tegenover elkaar zitten. 

De details: Een lastig moment voor de Vlaamse liberalen, waar een verhaal rond Hilde Vautmans en haar sponsoring van paardenjumpings met Europees geld een bittere nasmaak laat. Maar fundamenteler is de vraag voor Open Vld: hoe raken ze écht in de campagne?

• De Wever: “In maart 2020 kon er een corona-regering zijn met ons allemaal, ook de N-VA, en die heeft Paul Magnette (PS) getorpedeerd. En in juli hebben jullie met Open Vld een akkoord getorpedeerd dat wij hadden, met diezelfde Magnette”. 
• De Croo: “Neen, niet waar, het was uw communautaire obsessie, die dat heeft doen mislukken.” 
• De Wever: “Ik denk dat er veel obsessies hebben meegespeeld, maar het was geen communautaire.”
• Bovenstaand stukje is, volgens betrokkenen, een deeltje van een één uur durend gesprek dat plaatsvond in een Ardens kasteel, voor het VTM-programma ‘Het Conclaaf’. Dat wordt de komende weken elke donderdag uitgezonden en begint deze week. 
• Die tv-show leverde al voor de uitzending een hoop commotie en hoogspanning op onder de partijvoorzitters en kopstukken die deelnamen: ze moesten drie dagen in dat kasteel opdraven voor maker Eric Goens, maar De Croo bleef korter dan de anderen, en voor Vooruit daagde niet Melissa Depraetere op, maar Conner Rousseau. 
• En ook Van Grieken moest zich plots ‘sociaal en amicaal’ opstellen, door een weekend door te brengen met zijn concullega’s, wat hem hoogst ongemakkelijk maakte, zo is te horen in de wandelgangen.
• Tussendoor waren er echte politieke debatten, maar ook “duels met de zandloper”: gewoon twee toppolitici die één uur lang met elkaar praten, zonder vragen, zonder agenda. En daarbij dus ook De Wever vs. De Croo, wat naar verluidt toch wel vuurwerk opleverde. 
• Hoeveel er van dat gesprek overblijft in de uiteindelijke uitzendingen is niet duidelijk. Maar het zou wel eens één van de schaarse momenten kunnen worden in de campagne, dat beiden, toch wel de leider van de regering versus de leider van de oppositie, tegenover elkaar komen te staan in een rechtstreeks duel.
• Het enige wat nu toch gepland staat, volgens betrokkenen, is een debat op 26 mei, twee weken voor de verkiezingen, op zondag bij VTM. “Maar eerst zien en dan geloven want het aantal duels waar De Wever niet op ingegaan is, is enorm en dit duel heeft weken gehangen en is recent maar bevestigd”, zo is op de Zestien te horen.

De context: Een rotweekend voor de Vlaamse liberalen.

• Dat Open Vld een rottig moment in de campagne beleeft, is een understatement. Zondag moest Tom Ongena een heel lastige Zevende Dag trotseren, met een schandaal rond hun Europese lijsttrekker als kers op de taart.
• Op een partijbureau via Zoom gisteren werd noodgedwongen de zaak-Vautmans besproken. De Europese lijsttrekker kwam in opspraak nadat ze door Knack en via een hele batterij voormalige medewerkers beschuldigd werd van vooral pijnlijke feiten.
• Enerzijds ging het over toch wel bijzonder ‘creatief’ gebruik van Europees geld, dat Vautmans als Europees Parlementslid mag uitgeven om haar job te doen. Europese medewerkers werden blijkbaar ingezet als manusje-van-alles voor lokale zaken, en Europese budgetten werden onder meer gebruikt om een lokale paardenjumping te sponsoren. 
• Zeker dat laatste beeld is dodelijk: terwijl de partij een saneringsplan van 24 miljard euro voorstelt aan de kiezer, blijkt er via Open Vld-boegbeelden publiek geld aan dergelijke zaken besteed te zijn. De uitleg “dat alles volgens de regels verliep” is juridisch afdoend, maar blijft politiek kwetsbaar.
• Anderzijds was er dan de klacht van een ‘toxische werksfeer’, waarbij Vautmans zich uitgebreid excuseerde, door het stof ging, en stelde “dat haar deur open stond voor verzoeningsgesprekken”. Opnieuw: zolang er geen getuigen on the record naar voor komen en er geen officiële klachten zijn, is het enkel zwaar beschadigend.
• Wat zeker speelt: Open Vld had niet veel keuze dan Vautmans te behouden als kopvrouw, de lijsten liggen vast, en kunnen niet meer aangepast worden. 

De essentie: Het is moeilijk boksen als je zelf-gekozen tegenstander niet in de ring stapt.

• Intern werd hier en daar wel stevig gevloekt bij de liberalen. Omdat er meer aan de hand is met de campagne dan enkel dit ene incident. Want men merkt dat de grote strategie die al maanden bij Open Vld is vastgelegd, om radicaal de strijd met N-VA aan te gaan, niet echt een garantie op succes is. Want bij N-VA geeft men het grif toe: ze hebben geen enkele zin om in de ring te komen tegen de premier. De Wever geeft niet thuis.
• Mogelijk waren de Vlaamse liberalen daarbij een beetje in slaap gewiegd door de disproportionele aandacht die gepaard gaat met het premierschap: als zevende partij hebben ze vier jaar lang boven hun gewichtsklasse mogen boksen, en schoot De Croo omhoog in de peilingen.
• Dat probeerden ze om te zetten bij de start van de campagne: “We gaan toch weer geen tijd verliezen in kastelen”, als referentie naar het communautaire, moet zowat het meest herhaalde zinnetje geweest zijn van Open Vld de afgelopen weken. Maar het kleeft niet echt. Het gaat niet echt daarover, het gaat tot nu toe veel meer over de centen, over de koopkracht en over migratie.
• Zo treedt in de kiescampagne de electorale realiteit weer in, nadat Open Vld vier jaar boven haar stand leefde: de N-VA-machine is duidelijk beter voorbereid en heeft meer middelen dan wat Open Vld in het veld kan brengen. Naast een Van Grieken die haast de rode loper krijgt rond migratie, heeft De Wever wel nog steeds de kracht om het debat naar zijn hand te zetten. En in de Koningsstraat, het N-VA-hoofdkwartier, kijken ze niet richting Melsensstraat en Open Vld.

Waarom dit van belang is: Het is niet dat de N-VA niet geïnteresseerd is in voormalige Open Vld-kiezers. Maar die halen ze volgens hen hoe dan ook, zonder duels.

• De Wever heeft al lang een ander duel gekozen, en daar grondig op gewerkt: onder meer door Franstalige lijsten in te dienen, door volop in te zetten op sluitende financiële voorstellen bij het Planbureau en door maar op één ding te hameren: de betaalbaarheid van het geheel. En dan wordt op het eind van de rit toch weer één partij de échte vijand: de PS. 
• Het frustreert Open Vld: “Al weken weigeren ze om in duel te gaan. En dat gesprek bij Goens, dat noemen wij toch geen politiek duel? Dat was een niet-gemodereerd gesprek.”
• Daar merkt men aan de top tegelijk wel op dat het “volop om onze thema’s gaat: de welvaart, de economie”. En tegelijk onderlijnt men dat “er enorme sympathie is voor het leiderschap van Alexander, op straat”. 
• Die sympathie is er niet meteen bij N-VA, integendeel. Daar heeft men het gevoel dat de voormalige kiezers van Open Vld nu al massaal naar hen overlopen. Waarom dan De Croo nog een kans geven hen weer opnieuw te verleiden? 
• “Wij hebben echt het gevoel dat het goed loopt: op straat krijg je tijdens gesprekken spontaan heel vaak testimonials van mensen die zeggen ‘Ik ben donkerblauw maar nu zit ik met al mijn vrienden bij N-VA. Naar ons gevoel staat Open Vld er nog slechter voor dan in peilingen”, zo klinkt op het hoofdkwartier.
• En achter de schermen is men ook genadeloos voor de premier zelf. Het is een publiek geheim dat De Wever en de eerste minister wel wat watertjes doorzwommen hebben. “De Croo, die is echt van latex. Die kan buigen in alle richtingen. Op een bepaalde manier zijn we daar toch jaloers op. Want dat is een handicap in politiek in dit land hè, een overtuiging hebben. Hij heeft daar echt geen last van.”
• “Vlaamsgezind is hij niet meer, dat was hij tien jaar geleden. Nu is hij Belgisch gezind, om met ons het verschil te maken. En nog liberaler dan liberaal. Die gaan ons op rechts nu plots vlot voorbij. 500 euro meer voor de werkenden? Wel, ‘ook voor de gepensioneerden!’; Wel, why not. Doe maar. Maar waarom zou je daar mee debatteren? Wat is de waarde daarvan?”

On the campaign trail (1): Gratis is terug.

• Alles komt terug bij Vooruit: Frank Vandenbroucke (Vooruit), Caroline Gennez (Vooruit), Conner Rousseau (Vooruit), aan comebacks geen tekort. En ook het ‘gratisverhaal’, ooit dé verkoopslogan van sensatie Steve Stevaert (Vooruit) is nu van onder het stof gehaald.
• Want de Vlaamse socialisten leggen het als breekpunt op tafel voor de volgende Vlaamse regering: gezonde en gratis maaltijden op school voor elk kind. 
• Daarbij hameren ze al langer op het fenomeen van ‘lege brooddozen’: kinderen die met honger op school verschijnen. Hoewel een uitgebreide studie van het Vlaams Instituut Gezond Leven daarover eigenlijk geen bewijs leverde, dat het om een heftige problematiek gaat (de enige drie kinderen op 1.000 die geen boterhammen bijhadden, kwamen uit hogere sociale klassen en waren ze gewoon vergeten), zet Vooruit er al veel langer op in.
• Want in die studie gaf 9 procent van de deelnemende leerlingen wel in de vragenlijst aan dat ze vaak voedselonzekerheid hebben ervaren. Dat ligt in lijn met een studie van de Koning Boudewijnstichting en de KU Leuven uit 2022 waar men op 8,5 procent van de Vlaamse kinderen uitkwam. De cijfers voor Wallonië en Brussel zijn overigens veel slechter, voor heel België ligt het cijfer op 13 procent.
• Maar dat wil Vooruit dus nu op nul brengen, met gratis maaltijden. Maar het gaat om meer dan enkel gratis, het moet ook weg van fast food. “Elk kind met honger is er één te veel. Elk kind dat op jonge leeftijd gezonde eetgewoonten aanleert, is pure gezondheidswinst op latere leeftijd”, zo zegt Melissa Depraetere (Vooruit), de partijvoorzitter. 
• In totaal willen ze iets meer dan 1 miljard euro extra voor het onderwijs: 260 miljoen euro voor die schoolmaaltijden, een maximumfactuur voor het secundair onderwijs net als voor het lager, wat zo’n 244 miljoen euro kost en 656 miljoen voor meer kinderopvang, met 130 dagen gratis opvang. 
• Daarnaast willen ze nog 700 miljoen in wonen investeren, met lagere aankooptaksen voor een eerste woning en meer sociale woningen. Aan inkomstenkant moeten er hogere erf- en schenkbelastingen komen, wat zo’n 700 miljoen moet opbrengen, er moet een veel zwaardere goktaks kopen, die 1.142 miljoen moet opbrengen én een kilometerheffing moet nog eens dik 750 miljoen opbrengen. 

On the campaign trail (2): Gennez is helemaal terug.

• We hadden het hier al aangekondigd: Caroline Gennez (Vooruit) wordt door Vooruit gezien als de kopvrouw straks in de Vlaamse regering, mogelijk om de zware post Onderwijs of ‘minister van het Kind’ te pakken. 
• Dat formaliseerde Vooruit gisteren ook iets meer, door bij de voorstelling van hun Vlaams programma, over onderwijs, wonen, kinderopvang, mobiliteit en zorg, nadrukkelijk Gennez naar voor te schuiven. Zij zal daar een duo vormen, met voorzitter Depraetere, voor de onderhandelingen. Voor het federale niveau lijkt dat dan Depraetere en Rousseau te worden, als duo.
• Gennez werd in 2022 opgevist om federaal minister Meryame Kitir (Vooruit) op te volgen: ze was daarvoor gewoon Vlaams Parlementslid, maar wel een absolute vertrouwelinge van toenmalige voorzitter Rousseau. Nu maakt ze dus straks de overstap terug naar het Vlaamse niveau.

Om te volgen: Na de UGent worden nu ook de KULeuven, UAntwerpen en de VUB bezet door demonstranten over Gaza.

• Als een olievlek breidt het studentenprotest uit: demonstranten in de KULeuven hebben hun tenten opgezet in het Collegegebouw De Valk, pal in het zicht in het centrum van de stad. Net als de UGent-studenten eisen de initiatiefnemers dat de universiteit onmiddellijk alle banden met Israëlische universiteiten verbreekt. Want, zo is de redenering, de universiteiten daar worden financieel gesteund door het Israëlisch regime en helpen zo mee aan de defensie-uitgaven van het land, en dus de oorlog in Gaza.
• Ook aan de VUB wordt nu een lokaal bezet. Daarbij is overleg geweest met rector Jan Danckaert. Zowel de Leuvense als de Brusselse studenten hebben geen einddatum voor de acties, en gaan door “zolang het nodig is”.
• In Antwerpen zijn ze wat trager: daar moet de concrete actie nog gefinaliseerd worden. Maar ook zij hekelen een gebrek aan communicatie van hun rector, Herman Van Goethem. Die beloofde eind vorig jaar transparantie te geven over de samenwerkingsverbanden tussen de UAntwerpen en Israëlische universiteiten. Die is er tot op heden niet gekomen, luidt het verwijt.
• Ondertussen deint het protest aan de UGent verder uit. Naast 300 studenten hebben zich een zestigtal professoren, doctoraatsstudenten en medewerkers aangesloten bij de actie. Met z’n allen wachten ze op een concreet actieplan van de universiteit om de banden met Israël door te knippen. 

On the campaign trail (3): “Groene zeug”, staat er op borden van Zuhal Demir (N-VA), als ze al niet geheel vernield zijn.

• Dat Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir de kop van Jut is bij de landbouwers, was al jaren duidelijk: ze knoopten bij protest ooit een stropop met bordje ‘Demir’ op aan een tractor en staken die daarna in brand. De minister moest maandenlang politiebescherming krijgen.
• Nu vertaalt zich dat in een ongeziene beschadigingscampagne van haar borden in Limburg, zo bericht Het Belang van Limburg.
• Op sommige plekken gaat het enkel om bekladding, waarbij met rode of zwarte verf hakenkruisen zijn aangebracht of beledigingen zoals “groene zeug” of “Agrobashing”. In andere gemeenten zijn slogans aangebracht zoals “Tegen Boeren, tegen welvaart”, maar een heel deel borden is ook gewoon stukgeslagen. In de krant getuigt een anonieme landbouwer “dat hij de daders kent en dat er nog veel meer affiches zullen aan moeten geloven.” 
• Demir zou Demir niet zijn als ze zelf niet reageert, via Facebook: “Bij de vorige verkiezingen was het al bon temps van Erdogan-getrouwen om mijn affiches te vernielen, er ‘hoer’ op te schrijven of ‘PKK-terrorist’… zonder dat lokale politici daar veel kritiek op gaven. En sinds kort heb je ook enkele boeren die zich trots aan mijn affiches vergrijpen. En ook daar zie ik weinig verontwaardiging over bij lokale politici. ‘Groene hoer, Koerdische hoer’. U doet maar. Maar als er geweld van komt, val niet uit de lucht. U heeft het politiek gezaaid.” 
• In de krant reageert ook Lotte Arkens, de voorzitter van de Groene Kring in Limburg, de jongerenafdeling van de Boerenbond. Zij heeft ‘begrip’ voor de vernielingen: “Ik vind het geen goed idee om frustraties op deze manier te uiten, maar ik heb er wel begrip voor. (…) Ik denk dat veel landbouwers gefrustreerd zijn omdat Demir de hele legislatuur niet met ons in gesprek wilde gaan. Als je dan plots verkiezingsborden ziet opduiken in het landschap, kan ik geloven dat er reactie komt.”

On the campaign trail (4): Voorzitters in pyjama.

• In Vlaanderen zet men voor VTM de voorzitters allemaal een weekend in één kasteel, een soort politiek ‘Temptation Island’, of eerder ‘De Mol’, in Franstalig België is het RTL dat met een ‘origineel concept’ uitpakt: de partijvoorzitters op de sofa, in pyjama. 
• Ze moeten dus elk hun pyjama meenemen, Georges-Louis Bouchez (MR) kwam als eerste langs in een onesie, een soort pakje, in de vorm van een draak. 
• De host is de 21-jarige Hugo Neyt, het is een heel luchtig format van 30 minuten, gemaakt voor jongeren die een eerste keer gaan kiezen. De opnames gebeuren op het ‘kot’ van Hugo, en het concept is dus een ‘pyjama-party’. Daarbij zijn er allerlei mini-spelletjes die de voorzitters moeten spelen: dansen in ‘Just Dance’, jongleren met de bal in ‘Mexicooo’, of een ‘Raoulopoly’ waarbij Raoul Hedebouw (PVDA) tussen punten in zijn programma moest kiezen of nog, de ‘politieke karaoke” voor Maxime Prévot (Les Engagés). 

On the campaign trail (5): Jambon schrijft een epistel over ‘Europese identiteit’, maar raakt in Terzake met Eurosong.

• Het is campagne, maar België is ook Europees voorzitter. Daar pikt liefst elke minister toch zijn graantje van mee, zo ook Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA), die verder nauwelijks te zien is in de campagne. 
• Jambon ontving gisteren in Antwerpen zijn Europese collega-ministers van Cultuur, in het opgefriste KMSKA uiteraard. Daar organiseerde Jambon een Europese discussie over “de rol van cultuur, erfgoed en identiteit in Europa”, “precies omdat ik er van overtuigd ben dat we ons metacultureel raamwerk moeten versterken in Europa, nu meer dan ooit”. “Die Europese culturele identiteit, daar moeten we voor vechten”, zo luidde het betoog van Jambon, die er meteen ook een opiniestuk van maakte, dat op de Europese site Politico verscheen.
• Maar kijk, Terzake zakte gisterenavond af naar het KMSKA, maar niet daarover. Wel over Eurosong, die andere staatszaak. Daarover kreeg Jambon vragen, met name waarom Assita Kanko (N-VA) dan ook stemadvies had uitgebracht op de zangers van Israël.
• “Ik denk dat de Vlaming gekeken heeft naar het Eurosongfestival en gestemd. Of die Vlaming zo’n kuddementaliteit heeft dat als er links of rechts of in het midden of ‘t een of ‘t ander oproepen gedaan worden, dat ze die onmiddellijk gaan volgen? Ik denk dat ze die artiesten op hun merites beoordeeld hebben. En ik ben niet verantwoordelijk voor wat mijn collega doet, wij leven in een vrij land, mensen mogen hun mening uiten”, zo stelde Jambon. 

Genoteerd (1): Looptijd op 1 jaar en 8 jaar voor de staatsbons. Maar geen fiscale kortingen dus.

• We wisten het al: op 4 juni zal je opnieuw kunnen beleggen in de staatsbons. De looptijden bedragen deze keer één en acht jaar. Het is nog niet duidelijk hoeveel de nieuwe staatsbons zullen opbrengen. Het Federaal Agentschap van de Schuld zal op 22 mei de coupons bekendmaken.
• We kunnen wel al een inschatting maken op basis van de huidige marktrentes. Als die ongewijzigd blijven, zal de achtjarige staatsbon zo’n 2,8 procent bruto in het laatje brengen, en de eenjarige variant 3,1 procent.
• Daarbij dus niet de speciale fiscale korting die er vorig jaar wel was, en die minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) als een nieuwe politieke ster aan het firmament zette. De liberalen gunden hem die korting niet meer.
• Jean Deboutte, directeur van het schuldagentschap, bevestigt nu nog eens dat je op de kapitaalopbrengsten van de eenjarige staatsbon een roerende voorheffing van 30 procent zal moeten betalen. In september had de regering uitzonderlijk de roerende voorheffing voor de kortlopende staatsobligatie verlaagd tot 15 procent.
• Dat betekent dus dat het verwachte nettorendement van de eenjarige staatsbon zal schommelen rond 2,17 procent. Wie zijn geld acht jaar toevertrouwt aan de staat, zal naar alle waarschijnlijkheid jaarlijks een coupon van ongeveer 1,96 procent netto ontvangen.
• De jongste uitgifte was hoe dan ook geen groot succes. Het Agentschap van de Schuld wilde in totaal 6 miljard euro ophalen, maar de teller bleef steken op 433 miljoen euro.

Genoteerd (2): De Belgische staat koopt 5 procent in grondstoffenbedrijf Umicore.

• De SFPIM, de Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij, zet zijn verankeringsstrategie voort met een opvallende nieuwe investering. De publieke investeerder koopt 5 procent in materiaaltechnologiebedrijf Umicore. Dat legt zich toe op materiaaltechnologie, metalen en recyclage. De Belgische staat wordt via de SFPIM zo de op vier na grootste aandeelhouder.
• “Umicore speelt een centrale rol in de ecologische transitie dankzij haar recyclage-activiteiten en de productie van kathoden voor de automobiele industrie”, zegt de SFPIM in een toelichting. “Met deze investering wenst de SFPIM de transformatie- en ontwikkelingsfase van de onderneming mee in goede banen te leiden.”
• De SFPIM werkt al enige tijd aan de lokale verankering van bedrijven die strategisch belangrijk zijn voor België, via de aankoop van een minderheidsbelang. Dat levert in sommige gevallen ook een zitje in de raad van bestuur op. Dat gaat vooral om financiële bedrijven, zoals verzekeraar Ageas, beursbedrijf Euronext of effectenhuis Euroclear.
• Daarnaast beheert de publieke investeerder ook de federale overheidsbelangen in de financiële instellingen die tijdens de bankencrisis van 2008 deels of volledig in overheidshanden kwamen, waaronder Belfius of Ethias. De SFPIM controleert ook een kwart van Brussels Airport.
• Via de verankering creëert de Belgische staat preventieve buffers tegen ongewenste buitenlandse overnemers van strategisch belangrijke bedrijven. Maar volgens critici werkt de strategie ook de “verstaatsing” van de Belgische economie in de hand.
• In lang vervlogen tijden was de Generale Maatschappij een holding met Belgische strategische belangen, onder meer in de Generale Bank (het huidige BNP Paribas Fortis) en Union Minière, de voorloper van Umicore. In zekere zin neemt de SFPIM nu die functie over.
• Zowel de liberalen als de N-VA hebben plannen om grote delen van de portefeuille overigens te verkopen: zowel Belfius als BNP Paribas, maar ook Proximus, kunnen voor hen verkocht worden.