De gemiddelde leeftijd van politici loopt wereldwijd steeds verder op. Hierdoor dreigen jongeren bij de besluitvorming uitgesloten te worden. Dat is de boodschap van het boek ‘Youth without Representation’ van de auteurs Aksel Sundström en Daniel Stockemer, docenten politieke wetenschappen aan respectievelijk de Universiteit van Göteborg in Zweden en de Universiteit van Ottawa in Canada, gebaseerd op een analyse in honderd verschillende landen.

“Wanneer in de Verenigde Staten huidig president Joe Biden nog een ambtstermijn op post zou blijven, zou hij ook nog als 86-jarige het land blijven leiden”, stippen Sundström en Stockerner aan. “Biden is nu al de oudste Amerikaanse president uit de geschiedenis.”

“Maar ook andere prominente politici zoals Donald Trump (76) of Chuck Schumer (72) zijn een verpersoonlijking van de dominantie van de oudere generaties in de politieke wereld.”

Bekommernis bij publiek

“Er moet daarbij ook worden vastgesteld dat een gemiddeld lid van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden ongeveer twintig jaar ouder is dan de gemiddelde burger. Bovendien is de leeftijd van de Amerikaanse volksvertegenwoordigers de voorbije vier decennia steeds verder opgelopen“, beklemtonen Sundström en Stockerner.

“Kiezers lijken dit echter een probleem te vinden. Uit onderzoek de voorbije herfst bleek dat Amerikanen zich zorgen maken over het gebrek aan jongeren in de politiek. Bijna 47 procent zegt dat een groter aantal jongeren in het parlement de politiek beter zou maken. Bovendien benadrukt bijna 90 procent een maximumleeftijd van 75 jaar voor een Amerikaans president te steunen.”

Sundström en Stockemer moesten vaststellen dat jongeren zowel in parlementen en kabinetten ondervertegenwoordigd zijn. Onder de besluitvormers blijken jonge volwassenen – met een leeftijd van maximum vijfendertig jaar – schaars.

“De aanwezigheid van de leeftijdsgroep tussen achttien en vijfendertig jaar in de wereldwijde parlementen is drie keer kleiner dan hun aandeel in het electoraal”, voeren de auteurs aan. “In de kabinetten is hun aanwezigheid zelfs tien keer kleiner. Deze factoren kunnen in vele democratieën, waaronder Japan en India, worden aangetroffen, maar ook in autoritaire regimes zoals Egypte.”

Politieke agenda

“Door de ondervertegenwoordiging van jonge volwassenen in de besluitvorming kunnen ook een aantal grote bekommernissen van deze bevolkingsgroep van de politieke agenda verdwijnen”, zeggen Sundström en Stockerner. “Klimaatverandering is daarvan het meest voor de hand liggende voorbeeld.”

“Hun relatieve afwezigheid in het beleid kan bovendien bijdragen tot een vicieuze cirkel van vervreemding, wat zich bij de jongeren kan uiten in een lage opkomst bij verkiezingen en een algemeen gebrek aan politieke belangstelling.”

De onderzoekers zeggen nog te hebben vastgesteld dat jongere kandidaten in vergelijking met hun oudere collega’s veel minder kans hebben om verkozen te worden. “Vaak worden jongeren geselecteerd voor verkiezingen waarbij ze weinig kans op winst hebben of waarbij hen een lage plaats op de partijlijsten worden toegewezen”, luidt het.

“Toch kan hier enige variatie worden gemeld. Partijen die pas zijn opgericht, hebben over het algemeen ook jongere parlementsleden. Maar naarmate ook deze partijen een grotere maturiteit bereiken, blijken hun vertegenwoordigers eveneens ouder te worden. Een groot obstakel voor jonge kandidaten is een gebrek aan ervaring, maar met selectieprocessen die de voorkeur geven aan de gevestigde orde, zal dat ook niet gemakkelijk veranderen.”

“Vaak worden voor politieke functies zelfs minimumleeftijden gehanteerd”, betogen de auteurs. “Daarbij konden over de hele wereld minimumgrenzen van eenentwintig, vijfentwintig of zelfs dertig jaar worden geregistreerd. Deze regels vormen niet alleen een belemmering voor de ontwikkeling van de jongeren, maar geven ook duidelijk aan voor wie de politiek eigenlijk bedoeld blijkt.” 

Beperkte termijnen

Verder ontdekten Sundström en Stockemer dat landen met een evenredige vertegenwoordiging in hun kiesstelsel, een groter aandeel jonge verkozenen hebben. Dat geldt ook voor de kabinetten. Jongere leiders hebben de neiging om kabinetten jonger te maken. “Daarbij kan een besmettingseffect worden vastgesteld”, voeren de auteurs aan. “Een jong parlement zal ook tot een jong kabinet leiden.”

De wetenschappers merken op dat een aantal instrumenten kunnen worden gehanteerd om de situatie te veranderen. Daarbij wordt in eerste instantie gewezen op de introductie van termijnlimieten. Hierdoor zou de gevestigde orde op een bepaald ogenblik gedwongen kunnen worden op te stappen en jongeren de kans bieden zich kandidaat voor een politieke functie te stellen.

Door een verkiesbaarheid op achttienjarige leeftijd mogelijk te maken, kunnen bovendien gemakkelijker jongeren worden aangetrokken en kan deze leeftijdsgroep de boodschap krijgen in de politiek welkom te zijn. Op organisatorisch niveau moeten de politieke partijen volgens Sundström en Stockemer werken aan het doorbreken van de cultuur van anciënniteit.