De federale regering en de Senaat hebben een studie besteld om na te gaan welke rol de NMBS heeft gespeeld bij de deportaties gedurende de Tweede Wereldoorlog. Die studie kan leiden tot herstelbetalingen, zoals in Nederland en Frankrijk.
De Belgische spoorwegenmaatschappij heeft tussen 1942 en 1944 zo’n 25.000 mensen vervoerd naar Auschwitz. De slachtoffers werden vanuit het hele land naar de kazerne Dossin in Mechelen gebracht, waar ze op goederentreinen werden gezet naar het concentratiekamp.
CegeSoma
Er is nooit een grootschalig onderzoek gekomen naar de rol die de NMBS daarbij heeft gespeeld. Daarom hebben minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) en senaatsvoorzitter Stéphanie d’Hose aangekondigd dat de Belgische overheid een studie heeft besteld om dit te onderzoeken. Frankrijk, Nederland en Duitsland hebben wel al soortgelijke doorlichtingen gedaan.
Het Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij (CegeSoma) zal het onderzoek verrichten. Het centrum stelde reeds in 2007 in een rapport vast dat de Belgische overheidsdiensten de Duitse bevelen over het algemeen zonder protest uitvoerden, maar dat de verantwoordelijkheid van de spoorwegenmaatschappij slechts terloops werd aangestipt.
“Het feit dat door de NMBS en dus door Belgische machinisten en locomotieven Joden zijn gedeporteerd, is iets wat we al langer weten. Maar toch zijn er nog veel gaten in onze kennis”, liet Nico Wouters, hoofd van CegeSoma, vorige week weten aan “De ochtend” op Radio 1. “De precieze besluitvorming, wie er wat heeft beslist, op welke manier de Duitsers precies de vragen hebben gesteld. Daar weten we nog niet zoveel over.”
“Geen zwart-witverhaal”
Hij voegde eraan toe dat het geen zwart-witverhaal is. “Zo waren veel werknemers van de NMBS lid van het verzet. Of zij ooit hebben geprotesteerd of pogingen tot sabotage hebben ondernomen, is een van de vragen die worden onderzocht”, aldus Wouters.
Volgens Gilkinet is het de politieke plicht van België om dit te onderzoeken. “In een tijd waarin racisme en polarisatie het publieke debat al te vaak beheersen, is het essentieel om deze donkere bladzijde uit onze geschiedenis onder de loep te nemen”, liet de minister weten.
Het onderzoek kan ertoe leiden dat de Belgische overheid de overlevenden en nabestaanden een vergoeding uitbetaalt. Dat was bijvoorbeeld in 2018 het geval in Nederland. Toen een onderzoek aldaar uitwees dat de Nederlandse spoorwegen geld hadden verdiend aan de deportaties, betaalde de spoorwegenmaatschappij miljoenen aan schadevergoedingen. Midden volgend jaar zou het onderzoek bezorgd worden aan de Senaat.
(am)