Het nocebo-effect is de tegenhanger van het beter bekende placebo-effect. Een placebo is een nepmedicijn dat wordt gepresenteerd als een echt medicijn. Patiënten consumeren de placebo, denken dat hun klachten minder zullen worden en warempel: enige tijd later zijn ze ook echt hersteld.
Een nocebo is een verwacht negatief effect van een medicijn. Een arts kan een geneesmiddel verstrekken met de waarschuwing dat de patiënt last kan krijgen van hartkloppingen, diarree of pijn. Via het nocebo-effect wordt de kans groter dat patiënten deze bijwerkingen werkelijk zullen ervaren. Ook als het verstrekte geneesmiddel nep is.
Tot voort kort was het onbekend hoe het nocebo-effect werkt. Steeds meer studies lichten een tipje van de sluier op. In februari publiceerde professor Irene Tracey een studie, waaruit blijkt dat het nocebo-effect gedetecteerd kan worden door een MRI-scanner. De onderzochte deelnemers reageerden op echte, niet denkbeeldige pijn, die door het nocebo-effect in de hersenen wordt veroorzaakt.
Wetenschapper Fabrizio Benedetti heeft ontdekt dat het hormoon cholecystokinine verantwoordelijk is voor de omzetting van de verwachting van pijn naar werkelijke pijn. Via een ander middel kan cholecystokinine worden uitgeschakeld. Het nocebo-effect blijft in dat geval uit.