Dik een maand voor de verkiezingen zien de socialisten 1 mei morgen als ‘hun’ moment, om nog eens met dikke rode viltstift hun punten in de markt te zetten. ‘Koopkracht’ blijft daarbij het thema nummer één: uw portefeuille. De socialisten speechen elk in hun thuisstad, Paul Magnette (PS) in Charleroi, Conner Rousseau in Sint-Niklaas, en vanavond al Vooruit-voorzitter Melissa Depraetere in Gent. Daarbij leggen de socialisten een opvallend ‘ongeregeld’ punt uit Vivaldi weer op tafel: de wet van ‘96, of de zogenaamde loonnormwet. Die werd onder de Zweedse regering aangepast, en moet de bedrijven beschermen tegen te hoge ontsporing van de loonkost, ten opzichte van de buurlanden. Maar de vakbonden vinden dat er sinds de Zweedse hervorming “sjoemelsoftware” in zit. Binnen Vivaldi leverde dat hoogspanning op, maar een compromis liet de loonnormwet én de automatische index wel verder bestaan. Vooruit wil dat compromis niet meer: de wet moet de volgende keer aangepast. Maar de socialisten zijn niet de enige die 1 mei ‘vieren’: in Brussel verzamelt Raoul Hedebouw (PVDA) zijn troepen. En ook Vlaams Belang zet hoog in op 1 mei, met een heuse ‘Gezinsdag’ in Plopsaland, met bijna 10.000 deelnemers. En zelfs de MR houdt een groot blauw feest in Mons, de thuisbasis van voorzitter Georges-Louis Bouchez. 

In het nieuws: Vooruit wil een los eindje uit Vivaldi absoluut regelen, de volgende keer.

De details: Terwijl absoluut niet aan de automatische index geraakt mag worden, wil men bij de socialisten wel, in nauw overleg met de vakbonden, opnieuw sleutelen aan de loonnormwet, om zo “écht te onderhandelen”. Dat lukte de PS en Vooruit niet in de federale regering: ze botsten op een “njet” van de liberalen.

• De ‘Gaston Rooftop Bar’ in Gent is vanavond het decor van een symbolische bijeenkomst voor de socialisten. Midden in de oude Gentse haven, waar ooit de arbeiders de kern van een donkerrood kiesbastion vormden, zijn er ondertussen dus hippe bars in de plaats gekomen: het symboliseert meteen de vervelling van Vooruit zelf, naar een ‘bredere’ partij dan puur die van arbeiders. 
• Tegelijk is het op dat ‘oude’ dat Vooruit vanavond en morgen toch inzet. Want het is vooral toch de aanwezigheid van Miranda Ulens, de kopvrouw van het ABVV, en Paul Callewaert, de baas van de rode mutualiteit Solidaris, die van belang is: de rode zuil staat vlak voor de verkiezingen pal, als één man achter de partij, zo wil men zeggen. Naast Ulens en Callewaert speecht ook Melissa Depraetere, de voorzitter van Vooruit en boegbeeld in hun kiescampagne.
• Verwacht wordt dat Depraetere, die haar partij na het vertrek en de comeback van Conner Rousseau toch weet recht te houden, met een ‘klassieke’ rode speech komt, zo weten insiders:
  • “Koopkracht” wordt hoe dan ook het hoofdthema. De partij wil zich niet laten afleiden door andere debatten, terwijl er vanuit de media bijna dagelijks geduwd wordt op migratie. 
  • “Grote verrassing”, zo klinkt het ook ironisch bij de partijtop. Al onder Rousseau werd die ‘koopkracht’ als kernboodschap gezet, onder meer door er telkens ‘kassierster Deborah’ bij te halen in het narratief.
  • Als er al een thema bij komt, is het “gezondheidszorg”, voor de socialisten. En ook daar werpen Depraetere en co zich op als “beste garantie” dat er “niet aan geprutst wordt”. Twee keer ‘defensieve’ punten dus: daar waar Vooruit zich als de ‘behoeder’ opwerpt.
  • Niet verwonderlijk zitten de offensieve punten van de partij veel meer op de Vlaamse bevoegdheden, waar Vooruit in de oppositie zat: het openbaar vervoer, met telkens aanvallen over de bussen van De Lijn die zijn afgeschaft, én het welzijnsbeleid van met name cd&v worden systematisch op de korrel genomen. 
• Wel opvallend: de socialisten leggen de aanpassing van de loonnormwet expliciet weer op tafel in de campagne vanavond. Daarbij verdedigen ze de ‘Deborah-premie’, die bij het sociaal overleg uit de brand is gesleept. Maar ze willen verder gaan, en de in hun ogen al te strenge wet slopen, in een volgende regering.

Waarom dit ertoe doet: Die loonnormwet leverde enorme spanningen binnen Vivaldi op. En dreigt dat straks dus opnieuw te doen, bij de regeringsonderhandelingen.

• De zogenaamde ‘wet van ‘96’ of de loonnormwet werd in 1996 door de toenmalige regering van Jean-Luc Dehaene (cd&v) ingevoerd, om destijds te verzekeren dat de lonen al te veel zouden stijgen ten opzichte van de buurlanden. 
• Alles draait daarbij rond de inflatie en de automatische index: dat mechanisme zorgt ervoor dat België, als één van de weinige landen in Europa, de lonen laat meestijgen met de geldontwaarding. Maar als die index de Yin is, is de loonnormwet de Yang, de andere kant van de weegschaal: de lonen stijgen met de index, maar als ze in de buurlanden, niet snel genoeg meestijgen, is er automatisch geen ruimte om bij een sociaal overleg opslag te eisen. 
• Zeker omdat de wet door de centrumrechtse regering van Michel I nog aangescherpt werd, toen al tot woede van de vakbonden én de inflatie plots de index naar omhoog duwde, zaten de loononderhandelingen onder Vivaldi permanent in een strakke dwangbuis: de loononderhandelingen in het IPA (het groot tweejaarlijks ‘interprofessioneel akkoord’) hadden nauwelijks zin. 
• Voor de socialisten was die aangepaste wet van ‘96 altijd een doorn in het oog: die ‘sjoemelsoftware’, zoals de vakbonden de aanpassingen van de regering Michel noemden, moest eruit. Maar voor de liberalen was het net een kroonjuweel uit de vorige regering, dat ze absoluut niet wilden lossen, waarbij de werkgevers heel hard aandrongen op behoud van de wet. 
• Binnen Vivaldi eindigde het met een soort stilzwijgende deal: geen aanpassing aan het indexmechanisme, ook al vonden de liberalen dat absurd, als enige land in Europa, in ruil voor geen aanpassing aan de loonnormwet, die de socialisten dan weer absurd vonden. 
• Finaal raakte Vivaldi er overigens uit door de index én de wet van ‘96 te behouden, maar via consumptiecheques (de ‘Deborah-premie’, doopte Vooruit die) toch een extraatje van 500 tot 750 euro te geven, in de sectoren die het erg goed gedaan hadden tijdens corona.
• De Croo kon triomferen, in er bij zijn State of the Union in 2022 haalde hij fijntjes aan dat “iedereen had voorspeld dat we op dit dossier zouden struikelen”, maar dat zijn regering toch maar netjes overeind bleef. 
• Ondertussen hebben de liberalen van Open Vld het behoud van de index wel in hun partijprogramma geschreven: onder premier Alexander De Croo (Open Vld) zijn ze opgeschoven. Liever verdedigt de premier zijn palmares, waarbij de eerste minister kan zeggen “dat hij de koopkracht beschermd heeft”. Alleen is het wel een ‘netto-index’ onder de liberalen: meer nettoloon voor werknemers, maar de bijhorende kosten voor de sociale zekerheid schrappen ze voor de bedrijven.
• Aan de linkerkant blijft de PVDA in de nek hijgen van de socialisten. En uiteraard zijn de vakbonden hypergevoelig aan die druk: door de loonnormwet is hun reden van bestaan wat uitgehold. Want collectief gaan onderhandelen als er wettelijk geen marge is, heeft maar weinig zin.
• Nu is het dossier dus terug van weggeweest: het is een primaire eis van de socialisten, straks bij de onderhandelingen voor een nieuwe regering. Met mogelijks meer slaagkansen voor PS en Vooruit deze keer: Open Vld wil al niet meer aan de index raken. En de vraag is of een partij als cd&v, tegenwoordig “economisch centrumlinks”, dan ook niet die loonnormwet laat aanpassen of schrappen. Zeker in een Vivaldi-bis moet zoiets dus mogelijk worden.

Op de 1-mei agenda (1): PVDA reikt nog eens naar de hand van Vooruit.

• Enkel de christendemocraten hebben met hun eigen feest van de arbeid, op ‘Rerum Novarum’, volgende week al op Hemelvaartsdag. Maar verder zijn er een pak partijen die de traditionele 1 mei van de arbeidersbeweging ook gebruiken als ‘hun’ feest.
• Niet in het minst de PVDA, die morgen in Brussel verzamelen blazen op het Anneessensplein. Daar speecht dan Raoul Hedebouw, en het thema is wel duidelijk: nu al roept de partij op om zoveel mogelijk met t-shirts en petjes van “Tax the Rich” te komen. Onder die slogan pleiten Hedebouw en co al veel langer voor een vermogensbelasting. Daarbij zal Hedebouw zich ongetwijfeld op de borst kloppen “dat zij alles naar links duwen in het publieke debat”.
• Al is het opvallend dat in de programma’s de PVDA de lat pas op vermogens vanaf 5 miljoen euro legt, terwijl onder meer de socialisten en groenen ook ‘minder rijke’ vermogens, vanaf 1 miljoen euro, willen gaan belasten.
• Meer dan symbolisch tegelijk: de PVDA houdt haar eigen feestje, met “toespraken, dj’s, koffiekoeken en koffie” maar trekt daarna “naar het feest van ABVV-FGTB”, ook in Brussel. 
• Zo onderstrepen Hedebouw en co hun expliciete ambitie om van de socialistische vakbond ook ‘hun’ vakbond te maken: zeker aan Franstalige kant lijkt dat al gelukt: kopman Thierry Bodson van de FGTB pleit al openlijk voor een coalitie tussen PS, Ecolo en de PTB-PVDA. En dan kan PVDA nog eens openlijk de hand reiken naar Vooruit, die onlangs nog stelden “liever met de N-VA in zee te gaan”: perfect voor Hedebouw, voor een ABVV-achterban.

Op de 1-mei agenda (2): “Geen PS-model of een N-VA-model, maar besparingen op migratie en de communautaire factuur”, zal Van Grieken voorstellen.

• Bij Vlaams Belang hebben ze de gezinsdag en hun traditionele 1 mei-actie tot één activiteit versmolten, “niet om kosten te besparen”, “maar net om het belang van zowel arbeid als van familie te benadrukken”. “Beide zijn voor het Vlaams Belang immers onlosmakelijk met elkaar verbonden in de work-life-balance”, zo laat de partijtop weten. 
• Verzamelen blazen dus in Plopsaland: een trucje waar andere partijen zich ook al van bedienden, zo’n gratis toegang tot een pretpark levert hoge aantallen inschrijvingen op. Bijna 10.000, zo laat het Belang weten.
• De speech van Tom Van Grieken (Vlaams Belang) zal een ‘koopkrachtplan’ bevatten, maar ook het klassiekere werk: “Er is het PS-model dat de staatsschuld verder wil doen stijgen en er is het liberale N-VA-model dat wil besparen op de sociale zekerheid. Wij passen voor beide en willen besparen op de politiek, op de migratiefactuur en de communautaire factuur”, zo zegt Van Grieken.
• Bij Groen geen eigen ‘feest’, maar wel een inhoudelijk statement over 1 mei via kopstuk en vicepremier Petra De Sutter (Groen), en een pak kopstukken van Groen sluit lokaal aan bij een 1 mei-mars morgen.
• De MR tenslotte houdt ook een eigen 1 mei-feest, ook al langer een traditie, in Bergen deze keer. De afgelopen jaren sloten daar ook altijd mensen van Open Vld aan: de vraag is of er nu veel goesting is, met de nieuwe alliantie die Georges-Louis Bouchez (MR) openlijk afsloot met Sammy Mahdi (cd&v). 

De harde cijfers: Eurostat toont aan dat de werkzaamheidsgraad in België maar bijzonder weinig gegroeid is in de afgelopen vier jaar.

• 80 procent werkzaamheidsgraad, dat was de heilige graal waar Vivaldi voor zou gaan, en ook wat de verschillende deelregeringen van dit land als ambitie hebben. Maar dat aandeel van mensen op beroepsactieve leeftijd (tussen 20 en 64 jaar) dat ook effectief aan het werk is, bedroeg in België in 2023 maar 72,1 procent. In 2019 was dat 70,5 procent, een stijging van 1,6 procentpunten.
• Goed nieuws dus op zich, zou je denken. Maar die stijging is een stuk minder dan het Europees gemiddelde, analyseerde De Tijd: met een stijging van 2,7 procentpunten is de gemiddelde werkzaamheidsgraad in 2023 gestegen tot 75,3 procent.
• In landen waar de werkzaamheidsgraad ook laag ligt, zoals hekkensluiter Italië (66, 3 procent), maar ook Spanje (70,5 procent) of Frankrijk (74,4 procent), is ze wel telkens meer gestegen ten opzichte van 2019, telkens tussen 2,1 en 2,8 procentpunten. En in de negen landen waar de werkzaamheidsgraad minder snel steeg dan in België, stond deze in 2019 al boven 75 procent. Er was dus minder ruimte voor verbetering.
• De heilige graal van 80 procent is dus ver weg. Op dit moment zijn er zeven EU-landen die daar al zitten, met Nederland voorop. Daar is 83,5 procent van de actieve bevolking aan het werk.
• Volgens Sarah Vansteenkiste van het Steunpunt Werk van de KU Leuven is het mogelijk dat Vlaanderen dat streefdoel haalt: met een werkzaamheidsgraad van 76,6 procent zit het boven het Europees gemiddelde. 
• Het zijn dan ook Brussel (met een werkzaamheidsgraad van 66,5 procent) en Wallonië (65,5 procent) die het Belgische cijfer naar beneden trekken. Daarbij valt vooral op dat Brussel de cijfers naar omhoog krijgt, met een stijging van 4,8 procentpunten ten opzichte van 2019. In Wallonië lukt dat amper, met een groei van maar 0,9 procentpunten.

De harde cijfers (2): Het aantal werklozen die een uitkering ontvangen, stijgt dan weer sterk.

• In 2024 kregen 295.953 werkzoekenden een uitkering, een stijging van 6,7 procent. Vooral in de leeftijdscategorie -25-jarigen neemt dat cijfer enorm toe, met maar liefst 17,1 procent. Dat schrijft Het Nieuwsblad.
• Dat heeft vooral met de arbeidskrapte te maken. Er zijn minder vacatures dan vorig jaar, waardoor werkgevers liever iemand aannemen met meer ervaring. Jongeren zonder ervaring maken dus minder kans.
• Ook hier is er een verschil met andere EU-landen, daar ligt de jongerenwerkloosheid veel lager in vergelijking met de algemene werkloosheid. Landen als Duitsland, Oostenrijk en Nederland hebben veel meer ingezet op duaal leren.

Om te volgen: De Grondwetsartikelen die mogen wijzigen, moeten nu toch stilaan aangeduid worden.

• Vivaldi zou er dan toch eens uit moeten raken, mogelijks vandaag: er staat alweer een vergadering op de kern, om te kijken welke artikelen de regering aanduidt voor wijziging van de Grondwet, in de volgende legislatuur. “Het gaat in de goede richting”, zo verzekerde Open Vld-voorzitter Tom Ongena vanmorgen op Radio 1, maar de discussie sleept nu wel al een tijdje aan.
• Daarbij gaat het over de vraag of er nog meer dan artikel 195 moet worden aangeduid, en hoe men het gebruik van dat artikel precies wil interpreteren. De meningen zijn duidelijk verdeeld.
• Dat leidde tot wat spanning in de Senaat. Want zowel de Kamer als Senaat moeten, los van de regering ook hun lijstje indienen. Maar liefst laat de meerderheid dat netjes gelijk lopen met het voorstel van de regering. Alleen, zolang die geen deal hebben, moeten de Kamerleden en Senatoren dus maar wachten.
• Dat bleek vervelend, omdat de Senaatscommissie Institutionele Aangelegenheden al een hele tijd vastlag om op maandag door te gaan. En op het allerlaatst besliste Senaatsvoorzitter Stephanie D’Hose (Open Vld) dat het weinig zin had, omdat de regering niet klaar was. Alleen kwam ze met een andere uitleg.
• “Verschillende fracties hadden laten verstaan dat ze niet aanwezig konden zijn. Ik heb liever een debat waarin elke partij aanwezig kan zijn. We hebben ook een zitting voorzien op 13 mei. Dan kunnen we alle voorstellen bespreken en stemmen”, zo gaf D’Hose aan Belga mee.
• Bij de oppositie was men niet te spreken over die aanpak. “Ze kan met haar eenzijdige beslissing niet zomaar ingaan tegen de werkafspraken”, zo brieste Senator Karl Vanlauwe (N-VA). Het excuus dat er partijen niet konden, slikte die niet: “D’Hose stelt zich hier niet op als een voorzitter van de Senaat, maar als een voorzitter van de Vivaldi-meerderheid.”

On the campaign trail (1): Plots wil de PVDA een staatsgedreven productie van wiet. Of niet? 

• Een interessant schooldebat in Antwerpen leverde wat nieuwe inzichten op rond drugs en de partijstandpunten, zo leert De Gazet van Antwerpen. “Ik verdenk sommigen hier in de zaal dat ze daar al wat ervaring mee hebben”, zo stelde Bart De Wever (N-VA) bij aanvang van het drugs-hoofdstukje, aan de leerlingen, 
• Bij de vraag of softdrugs gelegaliseerd moeten worden, moest elke partij de bordjes in de lucht steken. Opvallend genoeg liet minister van Justitie Paul Van Tigchelt (Open Vld) het partijstandpunt van de liberalen daar voor wat het was: hij is persoonlijk blijkbaar tegen dat legaliseren, zijn partij al sinds 2022 voorstander. Zo waren plots enkel Meyrem Almaci (Groen) en Ben Van Duppen (PVDA) nog voorstander van legalisatie. 
• Maar Van Duppen, de Antwerpse PVDA-lijsttrekker bij de gemeenteraadsverkiezingen, ging nog een eindje verder. ‘Opium voor het volk’ werd plots een wel heel letterlijke communistische slagzin: Van Duppen wil dat de overheid ook wiet gaat kweken én verkopen. 
• “Alleen zo vermijden we dat die business in handen komt van een miljardenindustrie, zoals bij alcohol en tabak”, vindt Van Duppen. De Wever en Van Tigchelt waren radicaal tegen: “Pure waanzin”. 
• Achteraf moest Van Duppen dan nuanceren: het partijstandpunt bleek enkel “reguleren en legaliseren”, niet eigen kweek.

On the campaign trail (2): Ecolo-voorzitter Rajae Maouane heeft het over een ‘catastrofe’ als de verkeerssituatie in Brussel wordt vernoemd. “Groen is verantwoordelijk”.

• Het was niet bepaald een thuismatch, die Ecolo-bazin Maouane moest spelen, bij ‘Face aux citoyens” een podcast die gemaakt wordt door Brusselse jongeren met buitenlandse roots. 
• Daar kreeg Ecolo keihard de wind van voren over het Brusselse mobiliteitsplan ‘Good Move’, dat “de levens verpest van de Brusselaars in de auto”: “Zelfs Waze, dat altijd trager is dan de werkelijke tijd, kan je nu niet meer verslaan, je komt nog 10 minuten later aan”, zo stelde de host.
• “Is de verkeerscirculatie in Brussel een catastrofe? Ja. Dacht u dat ik het tegendeel zou gaan zeggen? Nee, het is een catastrofe.” “Maar u bent toch verantwoordelijk?”, zo kreeg ze tegenwind, “sinds Ecolo hier meebestuurt”. 
• “Sorry, maar Ecolo is niet verantwoordelijk voor mobiliteit, maar dat is Groen”, zo smeet Maouane de groene minister Elke Van den Brandt (Groen), bevoegd voor Mobiliteit, onder de bus.

On the campaign trail (3): Sven Gatz (Open Vld) eist het ontslag van zijn collega in de Brusselse regering, Alain Maron (Ecolo).

• Dat er in Brussel ondertussen nauwelijks een coalitie overblijft, is wel al langer duidelijk. Vandaag valt de Brusselse minister van Begroting Sven Gatz nog eens zijn collega van Ecolo, Alain Maron aan. Die laatste kondigde aan, als minister van Volksgezondheid in het hoofdstedelijk gewest, dat hij in beroep gaat tegen de vergunning van de luchthaven in Zaventem.
• Alleen, één probleem: om dat te beslissen moet je wel als één regering die beslissing nemen. Gatz pikt dat niet, en liet al langer weten dat dat niet kan. “Juridisch kan het gewoon niet, dat moet collectief door de Brusselse regering gebeuren”, zo stelt hij in De Standaard. 
• Op de vraag of Maron dan moet opstappen, is Gatz duidelijk: “Inderdaad. Het is problematisch als een minister de wet niet respecteert”
• En in één beweging krijgt ook collega Van den Brandt er nog eens van langs: “Het is pijnlijk als ministers niet thuis geven wanneer het warm wordt. (…) Neem Van den Brandt. Als het gaat over de bestrijding van het drugsprobleem in de metro, verwijst ze door naar de MIVB of de minister-president.”