Een onderbelicht, maar daarom niet minder belangrijk onderdeel van de oorlog in Oekraïne, is de informatieoorlog. Het is de eerste keer dat een conflict bijna in real time gevolgd kan worden via sociale media. Maar tussen al die informatie zit ook heel wat foutieve berichten. Luitenant-kolonel Tom Simoens, professor geschiedenis aan de Koninklijke Militaire School (KMS), geeft duiding.
Beluister hier het volledige interview met professor Tom Simoens.
De essentie: Welke informatie is nu correct? En hoe spelen de strijdende partijen met die info?
- “Je moet kritisch zijn”, dat is in het kort de tip die luitenant-kolonel Simoens meegeeft. “Dat geldt zowel voor pro-Oekraïense als voor pro-Russische bronnen.” Beide kanten weten goed hoe om te springen met hun informatie: “Men gaat bijvoorbeeld in het dagelijkse verslag een bepaald dorpje niet meer vermelden. Dat wil dus zeggen dat het dorpje is opgegeven. Men zal nooit zeggen, noch aan Russische noch aan Oekraïense zijde, dat ze dat dorpje zijn kwijtgespeeld. Het is in handen gevallen van de vijand, maar men gaat het gewoon niet meer vermelden en men gaat het volgende dorpje vermelden, dus de nieuwe contactlijn”, zo geeft Simoens een duidelijk voorbeeld van hoe creatief wordt omgesprongen met info.
- “Er zijn wel degelijk een aantal subtiele manieren om toch een beetje het bos door de bomen nog te zien in inderdaad een wild informatielandschap.Wat daarbij toch ook wel nieuw is, is het bestaan van sociale media waar gewone soldaten soms video’s, commentaren of audioboodschappen op posten.”
- “Je hebt ook ‘open source’ specialisten, soms ook propagandisten, vooral aan Russische zijde. Dat zijn mensen die eigenlijk die oorlog van heel nabij gaan volgen, becommentariëren en video’s gaan delen. Dus op die manier kunnen we dat eigenlijk beter dan ooit volgen met open sources.”
In real time
Genoteerd: Open source-gegevens spelen een cruciale rol bij het volgen van dit conflict.
- “Ook ik volg het conflict alleen maar met open sources”, vertelt Simoens. “Ik heb ook geen toegang tot geclassificeerde informatie. En toch kunnen we dat eigenlijk vrij goed volgen. Ja, er zit wel wat vertraging op.”
- “Wij hebben nog nooit beter een conflict in real time met videobeelden kunnen volgen als vandaag dit conflict in Oekraïne. Ik denk dat het niet mogelijk is om op dit ogenblik met hoge graad van exactheid te gaan bepalen waar de frontlinie nu valt in die streken waar Oekraïne wat op het gaspedaal duwt. Maar we gaan dat vanavond bijvoorbeeld wel al beter kunnen of morgen nog beter kunnen.”
- Ook de zogenaamde Russische ‘milbloggers’ spelen hun rolletje. De bloggers verspreiden vaak propagandaboodschappen vanuit Rusland, via sociale media en chatapplicaties als Telegram. De info is vaak incorrect, maar toch moet hun geblog meegenomen worden door wie een volledig plaatje wil schetsen van de situatie. “Soms is er bijvoorbeeld paniek bij de Russische milbloggers op sociale media. Als er paniek is, wil dat toch zeggen dat er dingen aan het gebeuren zijn die zij niet graag zien gebeuren”, zo verduidelijkt Simoens hoe men best omspringt met de info die de milbloggers verspreiden.
Opletten met wat je ziet
Trucje van de foor: Niet elk beeld dat je ziet, is echt. En als het al echt is, kan het evengoed van een tijd terug dateren.
- “Het is inderdaad zo dat je moet opletten met wat je ziet“, waarschuwt Simoens opnieuw. “Beelden worden gerecycleerd, oude vernietigde voertuigen worden terug bovengehaald. Men komt terug af met de oude Bradley-voertuigen (pantservoertuigen van Amerikaanse makelij, red.) die vernietigd zijn of achtergelaten op het slagveld, maar die eigenlijk niks te maken hebben met de operaties van de voorbije uren.”
- Door het handig recycleren van beelden, kan het sentiment over de oorlog compleet anders zijn dan de realiteit. Zo kan het lijken dat Oekraïne aan het verliezen is, door de massa aan vernietigde voertuigen. Voor hetzelfde geld verliezen ze er geen enkel, en zijn ze aan de winnende hand.