Het jaar 2024 zal wereldwijd talrijke verkiezingen zien, met verkiezingen in 40 landen, die samen 41 procent van de wereldbevolking vertegenwoordigen. Het gaat natuurlijk om België en de Verenigde Staten, maar ook om Oekraïne en Rusland. De spanning is niet overal hetzelfde.

Vooruitblik: De Russen zullen in maart van volgend jaar naar de stembus gaan om hun president te kiezen. Dit zullen de eerste verkiezingen zijn na de grondwetswijzigingen van 2020.

• Paradoxaal genoeg hebben deze wijzigingen de beperking van twee opeenvolgende presidentiële termijnen bekrachtigd, maar zonder rekening te houden met die van vóór de hervorming.
• Ze bieden Poetin dus de mogelijkheid om zich opnieuw verkiesbaar te stellen. Hoe dan ook is de kans klein dat de huidige president te maken krijgt met een serieuze tegenstander.

Poetin president tot 2036?

Pro memorie: Tot 2020 waren de Russische presidentiële termijnen beperkt tot twee opeenvolgende termijnen, maar er was geen expliciete limiet aan het totale aantal. Daarom trad Poetin van 2008 tot 2012 symbolisch opzij door de functie van premier te bekleden en het presidentschap aan Dmitri Medvedev over te laten. Niemand twijfelde echter wie de macht werkelijk in handen had.

Terug naar nu: Vandaag hoeft Poetin zich niet eens meer die moeite te getroosten.

• Hij zal zich verkiesbaar stellen voor een derde opeenvolgende termijn, en waarschijnlijk een vierde, wat dan normaal gesproken de laatste zal zijn.
• Dat zou neerkomen op zes presidentiële termijnen in totaal. Tegen die tijd is het 2036, en Poetin, die dan 84 jaar oud zal zijn, zal sinds het jaar 2000 in het Kremlin hebben geregeerd.

Let wel: Poetin heeft zijn kandidatuur voor herverkiezing nog steeds niet officieel bevestigd. Maar het is een publiek geheim: zes anonieme bronnen in de buurt van het Kremlin hebben aan persbureau Reuters bevestigd dat Poetin zich voorbereidt.

Werkkampen en moordpogingen

• De Chinese president Xi Jinping heeft Poetin tijdens zijn staatsbezoek in maart van dit jaar al officieel gesteund.
• En de woordvoerder van het Kremlin, Dmitri Peskov, heeft al min of meer een tipje van de sluier opgelicht. In september van vorig jaar zei hij dat als Poetin zich opnieuw kandidaat stelt, “het duidelijk is dat er op dit moment geen echte concurrentie voor de president kan zijn.”

Navalny

Ingezoomd: Maar welke oppositie is er dan? Poetins belangrijkste leider, Alexeï Navalny, zal worden verhinderd om zich kandidaat te stellen, aangezien hij wordt geconfronteerd met een strafrechtelijke aanklacht, net zoals in 2018. Deze voorvechter en oprichter van de Anti-Corruptie Stichting (FBK), overleefde een moordaanslag met Novitsjok in 2020. Bij zijn terugkeer in Rusland werd hij gevangengezet in een werkkamp en in 2022 en 2023 veroordeeld voor duistere aanklachten, waarvoor hij een gevangenisstraf van 19 jaar uitzit.

Het bredere plaatje: Hoe Navalny behandeld wordt, zet de toon voor andere dissidenten. “Politieke en burgerlijke activiteit wordt onmiddellijk onderdrukt”, zegt Vladimir Milov, voormalig Russisch politicus in ballingschap, geïnterviewd door CNBC. “We zien nu strafrechtelijke veroordelingen, met gevangenisstraffen voor ‘betrokkenheid bij extremistische activiteiten’, zoals kritiek op het regeringsbeleid. Dus kritiek op het regeringsbeleid is officieel een strafbaar feit, dat kan leiden tot een echte gevangenisstraf.”

Geen echte oppositie in zicht

Wat rest: Dan blijven de geregistreerde politieke partijen over, zoals de Communistische Partij, de Liberaal-Democratische Partij of Rechtvaardig Rusland – Voor de Waarheid. Maar deze moeten eerder worden beschouwd als systeemoppositie, waarvan de nogal marginale aanwezigheid de legitimiteit van de heersende macht bevestigt.

Ter herinnering: In Rusland worden bij verkiezingen alle stemmen die aan partijen zijn toegewezen die de kiesdrempel van 5 procent niet hebben gehaald, overgedragen aan de partijen die dat wel hebben gehaald, zonder proportionaliteitsberekening. Proteststemmen versterken dus in feite de heersende partij Verenigd Rusland.

Prigozjin

Ook nog: In een interne oppositie die van binnenuit het Kremlin zou kunnen groeien om Poetin uit te dagen, wordt niet echt meer in geloofd.

• Men dacht een tijdje dat een echte machtsstrijd binnen de staat tot dit resultaat zou kunnen leiden, toen het Russische leger zich in Oekraïne bevond.
• Maar de ernstigste dreiging, vertegenwoordigd door huursoldaat Jevgeni Prigozjin, die zich een populistische leider waande, doofde uit bij een vliegtuigongeluk.
• De druk blijft echter reëel voor Vladimir Poetin. De mislukkingen van zijn leger in Oekraïne hebben zijn imago als onbetwiste leider aangetast. Maar de Russische samenleving is verdeeld, tegenover een doorgewinterd repressief apparaat.
• En de elite, van waaruit een alternatief of op zijn minst een georganiseerde kritiek had kunnen voortkomen, hebben goed begrepen dat ze daarvoor letterlijk hun hoofd op het spel zouden zetten. “Er is geen politieke pluraliteit in Rusland, denk ook aan landen als Iran en Noord-Korea,” zegt de Russische historicus Sergei Medvedev tegen CNBC.

(cv/evb)